Szczerbic (Szczerba, Sczerbic, Szczerbicz, Scerbicius) Paweł h. Jelita (Koźlerogi) odmienione (1552–1609), prawnik, pisarz i syndyk lwowski, sekretarz królewski, tłumacz, autor dzieł prawniczych.
Ur. prawdopodobnie we wrześniu. Był synem Pawła Szczerbica (Sczerby, Sczyrby, Szczerby, zm. po 1578) i jego drugiej żony Anny (zm. po 1578). Ojciec S-a, wg Bartosza Paprockiego szlachcic h. Róża, zapewne posługujący się gmerkiem w formie róży, w źródłach występował jako «civis Cracoviensis», «famatus» i «providus». W młodości walczył pod dowództwem hetmana kor. Jana Tarnowskiego pod Starodubem, Smoleńskiem i Chocimiem, uczestniczył również w walkach na Węgrzech. Prawdopodobnie w r. 1527 przyjął krakowskie prawo miejskie, a 30 I 1534 został obrany starszym cechu paśników; co najmniej od r. 1545 występował przed sądami miejskimi w charakterze plenipotenta i adwokata mieszczan. W październiku 1548 zrzekł się prawa miejskiego, które przyjął ponownie 22 II 1551. Posiadał w Krakowie część kamienicy przy ul. Grodzkiej, położonej między domami malarza Dionizego Stuby i Marcina Koniga zwanego Karczmarzem. Po raz pierwszy był żonaty z nieznaną z nazwiska Magdaleną, a przed 11 III 1551 ożenił się z Anną, córką Stanisława Czymermana, wdową po Pawle Fetterze (zm. 1536) i Józefie Foxie (zob.), krakowskich złotnikach. S. miał liczne starsze rodzeństwo przyrodnie, braci: Jana i Pawła Fetterów, Marcina Foxa (zob.) i Jana Szczerbica, paśnika, który w r. 1548 przyjął krakowskie prawo miejskie, oraz siostry: Annę Fetterównę, żonę płatnerza Floriana Siebenburgera, Magdalenę i Annę Szczerbicówny.
W półr. zim. 1565/6 wpisał się S. na Uniw. Krak. Dzięki przyrodniemu bratu M. Foxowi uzyskał protekcję woj. krakowskiego Mikołaja Firleja, co pozwoliło mu podjąć studia za granicą (prawdopodobnie we Włoszech) oraz podróżować po Europie. Po powrocie do Polski znalazł zatrudnienie jako nauczyciel na dworze Firlejów. Ok. r. 1570 rozpoczął pracę nad przekładem źródeł niemieckiego prawa miejskiego: «Zwierciadła Saskiego» (Speculum Saxonum, Sachsenspiegel) i «Weichbildu Saskiego» (Ius municipale).
W marcu 1577, na zaproszenie lwowskiego notariusza Stanisława Anserinusa, S. przeniósł się do Lwowa; wg zapiski w księgach miejskich z 21 III t.r. uzyskał od Rady Miejskiej zwrot kosztów podróży. Nadal utrzymywał kontakty z Krakowem; już we wrześniu udał się tam jako reprezentant Lwowa w sprawie odroczenia terminów sądowych. Pod koniec listopada, również jako przedstawiciel Lwowa, był obecny na sejmiku woj. ruskiego w Wiszni. W grudniu jeździł w sprawach granicznych do woj. podolskiego Mikołaja Mieleckiego. Prawdopodobnie pod koniec t.r. lub na początku r. 1578 został pisarzem m. Lwowa; w tym charakterze potwierdził 10 II 1578 zapłacenie przez krakowskiego cieślę Stanisława 5 fl. na rzecz lwowskiego malarza Wojciecha Stefanowskiego. T.r. kontaktował się z krakowską Radą Miejską, prosząc o pouczenie odnośnie do instytucji quadragintaviratu (rady 40 mężów), wprowadzanej w tym czasie we Lwowie. Reprezentował miasto przed urzędami ziemskimi i grodzkimi; był obecny na sejmie warszawskim 1579 r., na którym 23 XI otrzymał od króla Stefana Batorego glejt w nieznanej sprawie, z obowiązkiem stawienia się w razie potrzeby na sądach. W r. 1580 uzyskał nominację na syndyka lwowskiego i 30 VIII t.r. dokonał «okazania ciała» zabitego strażnika lasów miejskich Sebastiana, oskarżając o to zabójstwo rodzinę Czahrowskich z Zimnej Wody. Był obecny na sejmie warszawskim 1581 r., a w kwietniu t.r. wyruszył na dwór królewski do Wilna. W r. 1582 jeździł w imieniu Lwowa do Tryb. Kor. w Lublinie. We wrześniu t.r. reprezentował miasto na sejmie w Warszawie.
We Lwowie założył S. drukarnię; dzięki poparciu kanclerza kor. Jana Zamoyskiego uzyskał 13 VIII 1578 od Batorego przywilej, zapewniający mu prawo wyłączności na publikację dzieł prawniczych oraz ochronę praw autorskich na dziesięć lat pod karą 2 tys. fl. węgierskich i konfiskaty nakładu. Prawdopodobnie jedynymi książkami z jego tłoczni były wydane przez niego w r. 1581 własnym kosztem prace: Speculum Saxonum. Albo prawo saskie i majdeburskie, porządkiem obiecadła z łacińskich i niemieckich egzemplarzów zebrane, a na polski język z pilnością i wiernie przełożone (dedykowane Zamoyskiemu) oraz Ius municipale. To jest prawo miejskie majdeburskie nowo z łacińskiego i niemieckiego na polski język z pilnością i wiernie przełożone (dedykowane Mikołajowi Firlejowi, synowi woj. krakowskiego Mikołaja). W swej pracy korzystał S. zarówno z oryginalnych tekstów niemieckich, jak zwłaszcza z ich łacińskiego przekładu z r. 1535 autorstwa krakowskiego pisarza miejskiego Mikołaja Jaskiera; starał się usunąć istniejące sprzeczności, a przepisy uprościć i dostosować do potrzeb praktyki miejskiego wymiaru sprawiedliwości w Rzpltej. Przepisy Speculum Saxonum uporządkował alfabetycznie, a do haseł dodał odsyłacze, natomiast do Ius municipale dołączył «sumy», przedstawiające zwięźle treść poszczególnych artykułów i sporządził alfabetyczny «regestr» haseł. W obu pracach zamieścił własne uwagi krytyczne, zmierzające do ujednolicenia praktyki sądowej w przypadku sprzeczności norm lub wątpliwości w ich wykładni. W rezultacie Speculum Saxonum, choć określane jako kompilacja, jest uznawane za dzieło «o znacznej samodzielności» (K. Estreicher). Oba przekłady stanowią (obok prac Bartłomieja Groickiego) główne źródło poznania prawa miejskiego Rzpltej. Do Speculum Saxonum dołączył S. epigramaty autorstwa Anserinusa, Mikołaja Gelasinusa, Szymona Aleksandrinusa, Alberta Pedianusa i Alberta Ostrosiusa, świadczące o jego przynależności do elity intelektualnej Lwowa. Oba dzieła ofiarował lwowskiej Radzie Miejskiej, za co otrzymał 20 talarów.
W związku z uzyskaniem godności dworzanina królewskiego przeniósł się S. pod koniec r. 1582 do Krakowa; od lwowskiej Rady Miejskiej otrzymał z tej okazji trzy konie i 10 czerwonych zł, a dodatkowo «na wyjezdnym» cztery garnce małmazji i muszkatelu, wartości 2 fl. 12 gr. Kontakty ze Lwowem utrzymał, m.in. w r. 1583 dostał od miasta «za dalsze posługi» 10 czerwonych zł; dominikanom lwowskim zapisał 500 fl., zapewne zobowiązał się również do świadczeń na rzecz Szpitala Świętego Ducha (w r. 1591 zapłacił jego ówczesnemu zarządcy Aleksandrinusowi 100 złp.). W Krakowie w kancelarii królewskiej objął stanowisko notariusza, a przed r. 1585 pisarza dekretowego; z rekomendacji Zamoyskiego został też honorowym sekretarzem królewskim. Zasiadał również w sądzie asesorskim kor. Dzięki protekcji Zamoyskiego, Mieleckiego i arcybp. gnieźnieńskiego Stanisława Karnkowskiego uzyskał na sejmie warszawskim 25 II 1585, wspólnie z przyrodnim bratem Janem Szczerbicem, dziedziczne szlachectwo; bracia otrzymali herb Zamoyskiego, Jelita (Koźlerogi) z odmienionym klejnotem (róża między dwoma skrzydłami orlimi). W r. 1588 został S. wykonawcą testamentu przyrodniego brata M. Foxa. Ze względu na wiedzę prawniczą wszedł prawdopodobnie w skład komisji, mającej dokonać korektury Statutu lit. (jedynym śladem tej funkcji jest informacja z jego inskrypcji nagrobnej). Na początku r. 1593 uczestniczył w rozmowach z sekretarzem toruńskim Janem Rybińskim, wysłanym do króla Zygmunta III w celu uzyskania przywileju, uniemożliwiającego osiedlenie się w Toruniu jezuitów. Przetłumaczył w tym czasie traktat filozoficzny Justa Lipsjusza „Politicorum, sive civilis doctrinae libri 6”, wydany w r. 1595 w Krakowie pt. „Politica pańskie...”; przekład dedykowany nakładcy, podskarbiemu w. kor. Janowi Firlejowi i zawierający jego wiersz do Zygmunta III, został objęty przywilejem autorskim na dziesięć lat, pod karą 500 czerwonych zł za jego naruszenie. Na polecenie Zamoyskiego pilnował S. w r. 1600 pomyślnego przeprowadzenia jego sprawy z rodziną Kostków oraz wprowadzenia odpowiednich dekretów do ksiąg warszawskich. Być może uzyskał stopień doktora nauk prawnych; wg niepewnej informacji Józefa Sołtykowicza, promocja doktorska S-a odbyła się w r. 1602, jako pierwsza urządzona «w Lectorium, to jest sali publicznych nauk i dysput» uniwersytetu w Collegium Maius, a nie w kościele p. wezw. św. Anny. W Krakowie mieszkał S. (1593) przy ul. Floriańskiej 11.
Owdowiały przed 18 VII 1591, złożył S. egzaminy 21 VII 1602 przed święceniem subdiakonatu, 13 X t.r. przed święceniem diakonatu, a 20 X – prezbiteratu. W r. 1604 został kanonikiem warszawskim oraz przystąpił do krakowskiego Arcybractwa Miłosierdzia. Wydał dedykowaną Zamoyskiemu kompilację przepisów prawa polskiego Promptuarium statutorum omnium et constitutionum Regni Poloniae... (Brunsbergae 1604); zawierała ona streszczenia przepisów prawnych wraz z informacjami o dacie i miejscu ich wydania oraz odnośnikami do odpowiedniego źródła (zbiory J. Łaskiego, J. Przyłuskiego, J. Herburta, konstytucje z okresu panowania Zygmunta I, Zygmunta Augusta i Zygmunta III). Do pracy dołączono wiersz ku czci S-a autorstwa pisarza ziemskiego wendeńskiego Dawida Hilchena. Po przyjęciu święceń S. nie zaprzestał działalności w kancelarii królewskiej; jeszcze 12 V 1606 podpisał w Warszawie dekrety sądu asesorskiego i sądu relacyjnego. Dn. 1 II 1607 został prepozytem sandomierskim; 18 IX t.r. wziął udział w synodzie diecezjalnym w Krakowie, na którym powołano go do komisji sędziów prosynodalnych. Podczas synodu prowincjonalnego w Piotrkowie (8–12 X) został obrany delegatem diec. krakowskiej do rozmów między stanami duchownym i świeckim (compositio inter status), wyznaczonych przez sejm na 11 XI w Warszawie; wobec nieobecności większości deputatów szlacheckich, rokowania nie doszły do skutku. W r. 1608 opublikował S. drugie wydanie przekładu traktatu Lipsjusza, dołączając do niego tłumaczenie „Orationis in calumniam” („Dyskursu o potwarzy”) tego autora i dedykując całość dzieła królowi Zygmuntowi III. Dn. 13 III 1609 został prowizorem Jana Koryckiego z Korczyna.
Przez całe życie S. gromadził książki. W l. siedemdziesiątych XVI w. umieszczał na nich superekslibris z przedstawieniem róży („Ius civile...” L. Russardo, Antverpiae 1567, obecnie w B. Jag.), po nobilitacji zastąpił go superekslibrisem z h. Jelita odmienione („Decretum Gratiani emendatum...”, Venetiis 1600, obecnie w B. Jag.). Po śmierci lwowianina Hanusa Henle otrzymał prawem kaduka ok. r. 1595 pozostałą po nim skrzynię z «księgami heretyckimi».
W Krakowie był S. właścicielem kamienicy, której część wydzierżawił 30 XII 1578 Janowi Zapale. Dzięki pracy w kancelarii i przychylności władców uzyskiwał znaczne dochody: posiadał prawa do wójtostwa w Częstochowie, których w r. 1589 zrzekł się na rzecz swego małoletniego syna Jana, a 12 VI 1591 na rzecz Rady i mieszczan; w r. 1589 otrzymał zgodę monarchy na wykupienie dożywotnich praw do wójtostwa olkuskiego. Za zasługi na dworze królewskim uzyskał 18 IV 1590 od Zygmunta III dożywotnie nadanie 18 łanów ziemi w pobliżu Malborka. W r. 1591 procesował się z Janem Podczaszym o części wsi Chruszczobród z dwiema kuźnicami w księstwie siewierskim, odstąpione mu przez Stanisława Podczaszego. Pod koniec r. 1595 otrzymał od pisarza kancelarii królewskiej Wojciecha Kruckiego cesję praw do wójtostwa wielickiego; jako wstępną zapłatę przekazał mu dwanaście srebrnych łyżek i dwa srebrne naczynia wartości 100 złp. Wójtostwo to odstąpił następnie swemu, nadal małoletniemu, synowi Janowi za 300 złp., uzyskując zgodę Zygmunta III na objęcie przez niego wójtostwa dożywotnio, pod warunkiem jego wykupu od dotychczasowych właścicieli; spowodowało to proces z mieszkańcami Wieliczki, protestującymi przeciw przymusowemu wykupowi. W r. 1596 król rozsądził spór na rzecz Szczerbiców, nakazując miastu oddanie wójtostwa pod karą 120 grzywien; w celu zdobycia pieniędzy na wykup S. pożyczył od dworzanina królewskiego Pawła Sękowskiego 1 tys. złp., zabezpieczając je na wójtostwie. W r. 1597 zaprowadził w Wieliczce nową księgę ławniczą oraz ogłosił ordynację jurysdykcji wójtowskiej, wprowadzając stanowisko landwójta jako stałego zastępcy wójta w sądzie ławniczym i uściślając kompetencje lokalnych instancji sądowych. W r. 1598 wydzierżawił wójtostwo na trzy lata za 1400 złp. Andrzejowi Gostwickiemu; w r. 1599 otrzymał S. od Zygmunta III przywilej, zezwalający mu «z powodu wyjątkowych zasług» na oddawanie wójtostwa w dzierżawę w ciągu najbliższych dziesięciu lat. T.r. Jan, który zapewne uzyskał wówczas pełnoletność, wydzierżawił wójtostwo S-owi, a ten natychmiast poddzierżawił je sztygarowi Walentemu Skalskiemu, zarazem swemu szwagrowi. W r. 1605 Jan ponownie wydzierżawił wójtostwo S-owi, a zaraz potem obaj Szczerbicowie poddzierżawili je Skalskiemu na trzy lata za 1700 złp. Po śmierci poety i sekretarza królewskiego Piotra Cieklińskiego S. uzyskał 20 V 1604 zgodę Zygmunta III na przejęcie pobieranej przez niego pensji w wysokości 200 złp. rocznie ze «stacyjnego» od Żydów z Bełza i Chełma (w r. 1608 scedował je synowi). W r. 1606 otrzymał od króla pensję 100 złp. z ceł komory krakowskiej. S. zmarł 30 III 1609, został pochowany w krużgankach kościoła p. wezw. Świętej Trójcy (Dominikanów) w Krakowie, gdzie umieszczono poświęconą mu tablicę nagrobną (zachowaną).
W zawartym przed r. 1581 małżeństwie z Dorotą miał S. syna Jana (zm. ok. 1617). Wpisał się on 9 III 1593 na Uniw. Krak.; był dworzaninem i sekretarzem Zygmunta III. Jako wójt wielicki prowadził spory z mieszczanami, oskarżając ich o przywłaszczenie części dóbr wójtowskich, naruszanie przywilejów sądowych i bezprawne pobieranie opłat od przekupniów; spory zakończyła ugoda, zatwierdzona przez Zygmunta III na sejmie warszawskim 26 II 1609, na mocy której wójtostwo zostało inkorporowane do miasta. W r. 1611 Jan został dziedzicznym właścicielem wsi Garlicza (obecnie Garlica) Górna, odstąpionej mu przez Stanisława Korzeńskiego. Otrzymane od ojca «stacyjne» przekazał w r. 1614 za zgodą Zygmunta III Florianowi Grothowi. Ożenił się z Anną Trembecką, prawdopodobnie tożsamą ze wzmiankowaną przez Jana Wielewickiego Anną Szczerbicową, «rarae pietatis vidua», zmarłą w kwietniu 1622 w wieku 30 lat. Zapewne miał z nią córki: Mariannę, żonę Josta Cyrusa-Sobolewskiego (zob.), Dorotę (zm. 1666), benedyktynkę w Radomiu, i Zofię; wg Kaspra Niesieckiego Marianna i Dorota były córkami S-a.
Po śmierci S-a dwukrotnie wznawiano Speculum Saxonum i Ius municipale (P. 1610, W. 1646); być może wydano również Promptuarium statutorum... (Braniewo 1615; edycja niepewna). W Bibliotece Jagiellońskiej (rkp. 2336) zachowały się rękopiśmienne Meditationes, prawdopodobnie przygotowane przez niego do druku.
Album armorum nobilium Regni Poloniae XV–XVIII saec. Herby nobilitacji i indygenatów XV–XVIII w., Oprac. B. Trelińska, L. 2001; Borkowska M., Leksykon zakonnic polskich epoki przedrozbiorowej, Wr. 2005 II (dot. wnuczki, Doroty); Chodynicki, Dykcyonarz, III 92–4; Enc. Org.; Estreicher; Hist. Nauki Pol., VI; Janociana, II 251–5; Kapral M., Urzędnicy miasta Lwowa w XIII–XVIII wieku, Tor. 2008; Kraków – europejskie miasto prawa magdeburskiego 1257–1791. Katalog wystawy, Red. G. Lichończak-Nurek, Kr. 2007; Liber chamorum, I 475–6, II 193 (poza indeksem); Materiały genealogiczne, nobilitacje, indygenaty w zbiorach Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie, Oprac. A. Wajs, W. 2001 s. 117; Niesiecki; Nowy Korbut, III; Paprocki; Siarczyński, Obraz wieku panowania Zygmunta III; Słown. adwokatów, I 421–2; Słown. Pol. Teologów Katol., IV; Słown. Pracowników Książki Pol.; Słownik biograficzny historii Polski, Wr. 2005 II; Wiśniewski, Katalog prałatów sandomierskich, s. 33–4, 288; Złotnicy krakowscy XIV–XVI wieku i ich księga cechowa, Kr. 2000 (dot. ojca S-a); – Aleksandrovyč V., Mal’ari u mystec’kych vzaemozv’azkach L’vova i Krakova XV–XVI st., w: Lwów: miasto – społeczeństwo – kultura, Kr. 1998 II 327; Bandtkie J. S., Historia drukarń w Królestwie Polskim i Wielkim Księstwie Litewskim..., Kr. 1826 I; Danilovič I., Vzglad na litovskoe zakonodatel’stvo i Litovske Statuty, Izd. P. Redkyn, Moskva 1841 I 28–9; Deneka J., Mecenat literacki Firlejów w XVI i XVII wieku, w: III Janowieckie spotkania historyczne, Janowiec nad Wisłą 2001 s. 61; Drukarze dawnej Pol., VI 217–22; Florczak Z., Udział regionów w kształtowaniu się piśmiennictwa polskiego XVI wieku. Studium z zakresu socjologii pisarstwa, w: Studia Staropolskie Wr. 1967 XVII; Gębarowicz M., Kultura umysłowa Lwowa w dobie Renesansu (paralele, związki i przeciwieństwa z Krakowem), w: Cracovia Litterarum. Kultura umysłowa i literacka Krakowa i Małopolski w dobie Renesansu, Wr. 1991; tenże, Stanisław Anserinus – zapomniany archiwista XVI stulecia, „Studia Źródłozn.” R. 13: 1969 s. 109; Grabowski A., Kraków i jego okolice, Kr. 1866 s. 152; Jaworski F., Lwów stary i wczorajszy (szkice i opowiadania), Lw. 1911 s. 198–203; Jędrzejowska A., Książka polska we Lwowie w XVI w., Lw. 1928 s. 11–22, 82–4, 101–3;ka linka W., Żywot i dzieła Pawła Szczerbicza, „Dwutyg. Liter.” 1845 nr 21 s. 261–70, nr 22 s. 302–20, „Przyjaciel Ludu” R. 11: 1844 nr 11 s. 87–8, nr 12 s. 92, 94–6, nr 13 s. 97–9; Kempfi A., O tłumaczeniach Justusa Lipsiusa w piśmiennictwie polskim, „Studia i Mater. z Dziej. Nauki Pol.”, S. A, Hist. Nauk Społ., 1962 z. 5 s. 45–51; Kieniewicz L., Sekretariat Stefana Batorego. Zbiorowość i kariery sekretarzy królewskich, w: Społeczeństwo staropolskie, W. 1986 IV 42, 52, 66; Krawczuk W., Pisarze kancelarii koronnych Zygmunta III Wazy, „Studia Hist.” R. 36: 1993 z. 2 s. 155, 158, 164; Królik L., Kapituła kolegiacka w Warszawie do końca XVIII wieku, W. 1990 s. 56, 200; Książka pamiątkowa Arcybractwa Miłosierdzia i Banku Pobożnego w Krakowie od roku 1584 do 1884, Kr. 1884 s. 96; Kumor B., Dzieje diecezji krakowskiej do roku 1795, Kr. 1998–9 I–II; Kutrzeba S., Historia źródeł dawnego prawa polskiego, Lw. 1926 II 213–14; Lasocińska E., Politicorum sive Civilis doctrinae libri sex Justusa Lipsjusza – kilka uwag o przekładzie Pawła Szczerbica, w: Studia Staropolskie, S. Nowa, W. 2008 XVIII; Lipski A., Practicae observationes ex Iure Civili et Saxonico collectae..., Gd. 1648 s. 170–1; Łempicki S., Medyceusz polski XVI wieku (rzecz o mecenacie Jana Zamoyskiego), Zamość 1929 s. 25; Maciejowski W. A., Piśmiennictwo polskie od czasów najdawniejszych aż do roku 1830, W. 1852 III 378–9; Mikulski T., Adam Czahrowski z Czahrowa. Portret literacki, w: tenże, Pisma wybrane, Oprac. P. Kaczyński, Wr. 2005; Nadolski B., Dokoła prac przekładowych w XVI wieku, „Pam. Liter.” R. 43: 1952 s. 482; Obrońcy języka polskiego wiek XV–XVIII, Oprac. W. Taszycki, Wr. 2004 s. 179–81; Piotrowicz J., Dole i niedole Wieliczki za panowania ostatnich Jagiellonów i królów elekcyjnych (do „potopu” szwedzkiego), w: Wieliczka. Dzieje miasta (do roku 1980), Red. S. Gawęda i in., Kr. 1990; Pisarze polscy o sztuce przekładu 1440–2005, Oprac. E. Balcerzan, E. Rajewska, P. 2007 s. 38–9, 474; Pniewski W., Przyczynki do życiorysu Jana Rybińskiego, „Roczn. Gdań.” T. 9–10: 1935–6 s. 441; Ptaśnik J., Miasta i mieszczaństwo w dawnej Polsce, W. 1949; tenże, Walki o demokratyzację Lwowa od XVI do XVIII wieku, „Kwart. Hist.” R. 39: 1925 s. 234, 316; Quirini-Popławska D., Z działalności Włochów w I połowie XVI wieku, „Studia Hist.” R. 12: 1969 z. 2 s. 188; Radziszewska J., Dwory magnackie (Tarnowskich, Tęczyńskich, Firlejów) w czasach Jana Kochanowskiego, w: Cracovia Litterarum. Kultura umysłowa i literacka Krakowa i Małopolski w dobie Renesansu, Wr. 1991; Rajman J., Rozwój miasta do połowy XVII w., w: Częstochowa. Dzieje miasta i klasztoru jasnogórskiego, Red. F. Kiryk, Częstochowa 2002 I 194; [Rec.: Jędrzejowska A., Książka polska we Lwowie w XVI w.] „Pam. Liter.” R. 25: 1928 s. 509–14 (J. B. Richter), tamże, s. 686–91 (odpowiedź A. Jędrzejowskiej), tamże, s. 691–4 (replika J. B. Richtera); Różycki E., Alembekowie i ich księgozbiory, Kat. 2001; tenże, Książka polska i księgozbiory we Lwowie w epoce renesansu i baroku, Wr. 1994 s. 33–7; Rymaszewski Z., Sprawy gdańskie przed sądami zadwornymi oraz ingerencja królów w gdański wymiar sprawiedliwości XVI–XVIII w., Wr. 1985 s. 19, 23; Sołtykowicz J., O stanie Akademii Krakowskiej od założenia jej w roku 1347, aż do teraźniejszego czasu, krótki wykład historyczny, Kr. 1810 s. 591; Tygielski W., Listy, ludzie, władza. Patronat Jana Zamoyskiego w świetle korespondencji, W. 2008 s. 102 (poza indeksem); Wiadomość chronologiczna o pisaniu, poprawach i spisaniu Statutu Wielkiego Księstwa Litewskiego, [b.m.r.w.] s. 2; – Akta grodz. i ziem., X; Album stud. Univ. Crac., III 57, 177; Arch. Zamoyskiego, IV 78–9, 402–3; Cracovia artificum, 1551–1560 s. 3, 5, 28, 42, 45, 62, 64–5, 68, 75, 82, 86, 96, 100, 102, 104, 118, 123–4, 128–30, 135, 140, 148–9, 164, 166, 173, 185, 187, 189, 195, 205, 207, 229–30, 232, 237–8 (dot. ojca); Cracovia impressorum XV et XVI saeculorum, Ed. J. Ptaśnik, Leopoli 1922 s. 59, 168–70, 175–7, 232; Elementa ad fontium editiones, XXVII; Księga wiertelnicza krakowska, Wyd. K. Jelonek-Litewka i in., Kr. 1997–2000 I–IV (dot. również ojca i brata, Jana); Księgi egzaminów do święceń w diecezji krakowskiej z lat 1573–1614, Oprac. Z. Pietrzyk, Kr. 1991 nr 2563, 4145; Księgi przyjęć do prawa miejskiego w Krakowie 1507–1572 (dot. ojca i brata); Mater. do dziej. piśmiennictwa pol., I–II; Morgenstern J., Regesty z Metryki Koronnej do historii Żydów w Polsce (1588–1632), „Biul. ŻIH” 1964 nr 51 s. 75–6; Prawa, przywileje i statuta m. Kr., I–II; Przybyszewski, Wypisy źródł. do dziej. Wawelu, XI 18, 223 (dot. ojca); Przywileje królewskiego miasta stołecznego Starej Warszawy, 1376–1772, Wyd. T. Wierzbowski, W. 1913; Script. Rer. Pol., XVII, XVIII 266–7; Starowolski, Monumenta Sarmatarum, s. 149; Sumariusz Metryki Koronnej, Oprac. K. Chłapowski, S. Nowa, Red. W. Krawczuk, W. 2009 V; Synody prowincjonalne arcybiskupów gnieźnieńskich. Wybór tekstów ze zbioru Jana Wężyka z r. 1761, Oprac. I. Subera, W. 1981 s. 257; Wielewicki, Dziennik; Źródła do historii sztuki i cywilizacji w Polsce, Red. J. Ptaśnik, M. Friedberg, Kr. 1936–7 V z. 1–2 s. 297, 443, 445–6, 454, 478 (dot. ojca); Źródła Dziej., XI; – AGAD: Metryka Kor., t. 135 k. 215v–16, 227–34, 531v–2, 631v–2, 676v–7, 751–1v, 836v–8v; AP w Kr.: rkp. 2559 s. 21, Scab. Crac., ks. 20 s. 29–30, 263–4, 283–4, 394–6, 400–1, 534, 790, 821, ks. 23 s. 916–18, ks. 26 s. 313, ks. 30 s. 761–2; Arch. Pol. Prow. Dominikanów w Kr.: Kr 2 k. 85v, Kr 3 k. 464, Kr 29 k. 2v, Kr 555, Pp k. 29v; B. Jag.: rkp. 200, 2336, 5349 I s. 272, 286, 310, 529; B. Nauk. PAU i PAN w Kr.: rkp. 426 k. 169–73v (cztery listy S-a z l. 1597–1601).
Grzegorz M. Kowalski