Opaliński Piotr Adam h. Łodzia (1636–1682), podkomorzy poznański, poseł sejmowy. Ur. 1 I, był synem Krzysztofa, woj. poznańskiego (zob.), i Teresy Konstancji z Czarnkowskich, bratem Jana Karola (zob.). Nauki pobierał zrazu od r. 1644 w Kaliszu w tamtejszym kolegium jezuickim, potem w Wiedniu, dokąd wyruszył w początku 1649 r. ze swym preceptorem Wojciechem Nowiejskim. Uczęszczał tam do szkoły, ale miał i domowych nauczycieli. Uczył się też jazdy konnej i szermierki. W czerwcu 1650 został odwołany do kraju przez ojca, który przedstawił go na dworze i chciał zaraz żenić tego czternastoletniego chłopca z przebogatą Marcjanną Grudzińską, starościanką ujską. Z tych planów nic nie wyszło. Przebywał potem O. w r. 1652 w Niderlandach, a w r. 1653 w Paryżu, gdzie więcej niż studiom oddawał się ćwiczeniom rycerskim. Przedstawiony kardynałowi Mazariniemu, wyjechał potem wraz z dworem ks. Filipa orleańskiego do Orleanu i stąd, wedle dokładnych ojcowskich wskazań, odwiedził jeszcze Włochy, po czym przez Niemcy wrócił do kraju. Otrzymał krótko potem dworski urząd krajczego królowej Ludwiki Marii. Pod Kaliszem 7 X 1656 występował już jako rotmistrz. Sejmiki z 19 I i 14 III 1657 wyznaczyły go na jednego z rotmistrzów pod komendą Piotra Opalińskiego, woj. podlaskiego. Był też wtedy komisarzem do wybierania pocztów lub pieniędzy na te poczty w pow. poznańskim, wałeckim i międzyrzeckim. Tytułowany w r. 1658 starostą kowelskim, zbył najwidoczniej tę przejętą po ojcu królewszczyznę, bo potem mowa o nim tylko jako o staroście śremskim. Tę królewszczyznę w styczniu 1660 cedowała mu matka. W r. 1661 został podczaszym królowej, posłował na sejm, z którego wyznaczono go do komisji dla granic Wielkopolski ze Śląskiem, Brandenburgią i Pomorzem. Posłował znów na sejm 1665 r., gdzie był jednym ze stronników dworu. Uczestniczył też w sejmie koronacyjnym 1669 r. i w drugim z sejmów 1670 r. Latem 1671 na czele swej chorągwi brał udział w walkach Jana Sobieskiego z Tatarami. Jego chorągiew u schyłku roku stacjonowała w twierdzy Ściana koło Jampola. Posłował na oba sejmy 1672 r. Na drugim, był już wtedy podkomorzym poznańskim, stał się mimowolnym sprawcą poważnego i przewlekłego zatargu prestiżowego między posłami wielkopolskimi i litewskimi, bowiem sługa jego potrącił posła połockiego. Podczas elekcji 1674 r. oddał głos na Sobieskiego. Posłował w r. 1676 na sejm koronacyjny, skąd go wyznaczono na jednego z deputowanych do boku króla na czas wojny i do komisji dla granic opactwa przemęckiego i starostwa międzyrzeckiego ze Śląskiem i Brandenburgią. Był też posłem na sejm 1677 r. Starostwo śremskie scedował w r. 1678 synowi swego stryjecznego brata, Janowi Franciszkowi Opalińskiemu, którym opiekował się za jego małoletności. Z sejmu grodzieńskiego 1678/9 r. był deputowany do boku królewskiego i do komisji dla granic Rzpltej z ziemiami cesarza.
Z działu dokonanego z bratem w r. 1667 O. wziął klucz włoszakowicki. Po spaleniu się kościoła w Charbielinie wystawił kościół w Drużynie i uzyskał dlań prawo parafialne. Restaurował po pożarze kościół Bernardynów we Wschowie. Wybudował też kościół w Lachowicach na Wołyniu, dziedzictwie swej żony. Zmarł po siedmiotygodniowej chorobie na zamku w Włoszakowicach 20 V 1682.
O. żonaty był od r. 1661 z Anną z Lachowic Sieniucianką, córką Piotra i Jadwigi Wiktorii Wilamówny. Zaślubiny ich uczcił Samuel Twardowski wydanym t. r. „Epitalamium” «zaśpiewanym». Anna zmarła 17 XII 1671, pochowana została w Włoszakowicach. Po raz drugi pojął Weronikę Trzebuchowską, córkę Jakuba, kaszt. kowelskiego, wdowę po Pawle Szczawińskim, woj. inowrocławskim, «ale z nim mieszkać nie chciała i przy śmierci nie była» (Księga rodzinna Opalińskich). Po śmierci O-ego wyszła ona jeszcze trzeci raz za mąż za Stefana Grudzińskiego (zob.), podstolego kor., i czwarty, za Mikołaja Mycielskiego, star. kolskiego. Zmarła jako wdowa po czterech mężach w r. 1690. Oba małżeństwa O-ego były bezdzietne.
Estreicher; Dworzaczek; Niesiecki; Uruski; Żychliński; – Cieplucha Z., Z przeszłości ziemi kościańskiej, Kościan 1929 s. 233; Czapliński W., Opozycja wielkopolska po krwawym potopie, Kr. 1930; Sajkowski A., Dwaj pamiętnikarze wielkopolscy XVII wieku, Studia i Mater. do Dziej. Wpol. i Pomorza, P. 1958 IV z. 2 s. 216; tenże, Krzysztof Opaliński, wojewoda poznański, P. 1960; tenże, Ostatni utwór Samuela Twardowskiego, „Arch. Liter.” T. 6: 1962; – Acta Hist., II cz. 1 s. 703, cz. 2 s. 904, 905; Historia residentiae Walcensis Soc. Jesu, Wyd. M. Rohwerder, Koln–Graz 1967; Listy Krzysztofa Opalińskiego do brata Łukasza, Wyd. R. Pollak, W. 1957; Oświęcim, Diariusz 1643–51; Vol. leg., IV 333 V 148, 168, 175, 193, 270, 285; – Arch. Archidiec. w P.: Liber mort. Brenno; Arch. Państw. w P.: Gniezno Grodz. 33 s. 59, Kalisz Grodz. 280 k. 1v., 53, 283 k. 333, 286 j. 53, 289 k. 1087, 290 k. 937, 292 k. 79, 294 k. 47, Wałcz Grodz. 80 k. 242, Wschowa Grodz. 13 k. 124, 259v., 358, 424, 61 k. 683, 62 k. 362v., 63 k. 242, 429v., 64 k. 63, 237, 65 k. 115v., 127v., 162v., 171 k. 32v.; B. Uniw. Warsz.: rkp. 44 (Księga rodzinna Opalińskich).
Włodzimierz Dworzaczek