Semenenko (często błędnie: Semeneńko) Piotr Adolf Aleksander (1814–1886), ksiądz, współzałożyciel i generał zmartwychwstańców, filozof, pisarz ascetyczny, publicysta. Ur. 16 VI w Dzięciołowie w obwodzie białostockim, na pograniczu Ks. Warsz., był najstarszym synem Mikołaja Siemienienki-Nazarowicza (1767–1837), pochodzącego z białoruskiej rodziny unickiej, kapitana wojsk rosyjskich (jako paź carski został prawosławnym Rosjaninem), i Katarzyny z Zielińskich (1778–1831), protestantki z tego zaścianka. S. ochrzczony został w kościele katolickim (z braku cerkwi) św. Wawrzyńca w Dolistowie [Starym] w Białostockiem. Czterej młodsi bracia byli prawosławnymi Rosjanami, siostra – Polką i katoliczką.
S. uczył się w szkole podwydziałowej ks. misjonarzy w Tykocinie, gdzie został katolikiem i przyjął pierwszą komunię wbrew woli protestanckich dziadków. Od r. 1825 kontynuował naukę w Białymstoku, Rosieniach i Krożach na Żmudzi, gdzie zdał maturę w r. 1830. Już w tym okresie próbował pióra, ale utwory jego z tego czasu nie dochowały się. W t.r. rozpoczął studia na Uniw. Wil., rychło jednak aresztowano go za odezwę wydaną po wybuchu powstania. Uwolniony dzięki ojcu, przebywał z nim w Rosieniach, które zajęli wnet powstańcy (26 III 1831). Dn. 4 VI wstąpił do wkraczającego oddziału płk. Józefa Szymanowskiego. Przydzielony został do jednostki artylerii i wraz z nią uczestniczył (wg relacji własnej) w obu atakach na Szawle, później w potyczkach pod Użwentami, Chwatojniami, Szwekszniami, Gerdawami i Nowym Miastem, awansując na podchorążego. W składzie korpusu gen. Franciszka Rohlanda, okrążonego przez wroga, przekroczył 15 VII pod Deguciami granicę pruską.
Internowany w obozie pod Królewcem, czytał S. niemieckich filozofów (I. Kanta, G. Hegla). Pod ich wpływem i kolegów zaczął tracić wiarę. Z dużą grupą wyruszył pieszo na emigrację do Francji. Od 9 II 1832 przebywał w zakładzie dla emigrantów w Besançon. Wstąpił 25 IV 1832 do Tow. Zjednoczenia się Braterskiego mjr. Jerzego Bułharyna. Pisywał wówczas rewolucyjne wiersze. Jesienią t.r. przeniesiono go do Levroux (dep. Indre), zimą n.r. do Châteauroux, gdzie od 16 II 1833 był sekretarzem radykalnego Tow. Wzajemnego Oświecenia. Wygłaszał tam odczyty na temat historii powszechnej i religii. Dn. 18 VIII wstąpił do Tow. Demokratycznego Polskiego (TDP). «Był to [wówczas] piękny, urodziwy młodzieniec, wojak, zapaleniec, rumianej twarzy i ognistych oczu» (I. Domeyko). Wybrany do tzw. paryskiej centralizacji, w sierpniu t.r. przeniósł się nielegalnie do Paryża. W TDP stał się S. przywódcą «młodych» członków, będących w opozycji do tzw. starych. Zwrócił na siebie uwagę ostrą krytyką metod działania Adama Gurowskiego, przywódcy kompletu centralnego TDP. W czasie obchodu trzeciej rocznicy powstania listopadowego u gen. M. J. La Fayette’a (29 XI 1833) wygwizdał mowę Juliana U. Niemcewicza o zasługach Adama J. Czartoryskiego, wyłożył po francusku zasady działalności TDP i ostro skrytykował księcia i sejm, czego mu arystokraci nigdy nie zapomnieli. Należał wówczas S. do tajnej francuskiej organizacji węglarskiej. W l. 1833–5 publikował podobno artykuły w prasie francuskiej, m.in. w „Tribune”. Dn. 17 VII 1834 objął w TDP funkcję jednego z trzech komisarzy. Był współzałożycielem pisma „Postęp” (organu sekcji centralnej TDP), zamieścił w nim obszerną rozprawę pt. O narodowości (1834 nr 4, 5), w której wyrażał wiarę, że kryzys Europy zostanie przezwyciężony przez zjednoczenie się «ludu słowiańskiego», który przejmie berło historii i odnowi ludzkość dzięki Rusinom. Poglądy te wywoływały spory; wielu demokratów zwróciło się przeciwko niemu, a Wiktor Zienkowicz oskarżył go publicznie, że jest carskim szpiegiem. Nie układała się także jego współpraca z sekretarzem pisma Piotrem H. Niewęgłowskim, któremu pomagał w redakcji; w rezultacie 1 VIII 1834 zerwał z „Postępem”, a następnie na własne życzenie został skreślony z listy członków TDP (23 I 1835).
Osamotniony, ukrywający się przed policją i bez środków do życia, zbliżył się S. do Bogdana Jańskiego, który po upadku redagowanego przez siebie „Pielgrzyma Polskiego”, myślał o wydawaniu nowego pisma. S. znalazł schronienie z Adamem Celińskim w stancji Jańskiego przy rue de Surene 14 i pracę w drukarni A. Pinarda. Przebywając z Jańskim (1834/35), S. odzyskał wiarę, powrócił do praktyk religijnych i 15 II 1835 napisał list otwarty Do Przyjaciół i Nieprzyjaciół, prosząc ich o przebaczenie.
Od 13 VI 1835 S. należał do pierwszych członków katolickiej Służby Narodowej, którą założył wówczas Jański. W jesieni t.r. wraz z Hieronimem Kajsiewiczem odbył długie rekolekcje w Solesmes u benedyktynów. Następnie podjął pierwszą próbę wspólnego z nim życia przy ul. St. Jacques 124, pod kierunkiem dochodzącego tam Jańskiego. Dn. 21 II 1836 złożył z Jańskim, Kajsiewiczem, Edwardem Duńskim i Józefem Malińskim «ślub [życia w] dozgonnej braterskiej społeczności» przy rue Notre-Dame des Champs 11 (w tzw. Domku Jańskiego), celem odrodzenia katolicyzmu polskiego; grupa ta stała się zaczątkiem zgromadzenia zakonnego. Dzięki Jańskiemu S. przezwyciężył powracającą chęć zostania benedyktynem w Solesmes i w r. 1836 rozpoczął studia teologiczne w seminarium duchownym księży dyrektorów, prowadzących Kolegium im. Stanisława Leszczyńskiego w Paryżu, zarabiając na utrzymanie jako wychowawca szkolnego internatu. Uczestniczył w konferencjach Jańskiego odbywających się dwa razy w tygodniu.
Należał S. do pierwszych kleryków, których Jański wysłał 6 IX 1837 do Rzymu na dalsze studia w Collegium Romanum, by przygotowali się do kształcenia światłych i gorliwych kapłanów dla kraju. Przez rok S. zarabiał pracą w sierocińcu na życie i studia, zanim Jański założył dom wspólnoty w Rzymie (26 X 1838) przy Piazza Margana 24. S. został pierwszym przełożonym tego domu, a po śmierci założyciela (2 VII 1840) – jego następcą. Studia zakończył doktoratem teologii w tejże uczelni (24 VIII 1841). Wyświęcony został na księdza 5 XII t.r. Wraz z współbraćmi podczas wielkiego postu skodyfikował ideały wspólnoty w małej regule i złożył formalnie zakonne śluby w katakumbach św. Sebastiana w dn. 27 III 1842. W tym czasie przyjęli nazwę Bracia Zmartwychwstańcy. Ich zadaniem było nadal odrodzenie katolicyzmu i zespołowa praca społeczna wśród emigracji polskiej. S. został wybrany na pięć lat na przełożonego generalnego. Rozpoczął swoją działalność od umocnienia wśród emigracji polskiej katolicyzmu przeciw wpływom towiańszczyzny. W tym celu wysłał księży Duńskiego i Kajsiewicza do Paryża. Wznowili oni duszpasterstwo dla polskich emigrantów tym razem przy kościele parafialnym św. Rocha. Sam zaś w lipcu 1842 udał się do Wrocławia i Poznania, na zaproszenie arcybpa Marcina Dunina, szukając możliwości osiedlenia się tam zmartwychwstańców, ale władze zaborcze były temu nieprzychylne i po dwumiesięcznym pobycie nakazały S-ce opuszczenie W. Ks. Pozn. Wówczas pozwolił ks. Józefowi Hubemu na przyjęcie od rządu francuskiego kościoła św. Klaudiusza w Rzymie, który od 1 IX 1842 stał się centralnym ośrodkiem zmartwychwstańców i tamtejszej emigracji polskiej. Dn. 25 XII t.r. odbył S. w Brukseli dyskusję z Andrzejem Towiańskim, dowodząc błędności jego nauki. Zwalczał ją również z ambony tak w Paryżu, jak i w in. skupiskach emigracyjnych we Francji. Wygłaszał kazania przeciw idei towianizmu: «Kaznodzieja […] mówił wiele przeciw świętej sprawie i z wielką siłą […] w żadnym wypadku nie mielibyśmy góry nad kaznodzieją» (Goszczyński S., „Dziennik Sprawy Bożej”, zapis kazania S-i z 19 II 1843). S. napisał w tym czasie broszurę: Przeciwko cerkwi rosyjskiej prawda o kościele bożym i o kościele rosyjskim (Paryż 1843), ukazując cerkiew jako narzędzie caratu.
Po powrocie do Rzymu otworzył S. nowicjat przy vicolo del Mortaro 58 i zajął się z Julią Bartoszewicz utworzeniem żeńskiej gałęzi zgromadzenia. Poświęcał coraz więcej czasu tej sprawie, co wywołało sprzeciw współbraci, głównie Aleksandra Jełowickiego i J. Hubego. Zarzucano mu także zaniedbywanie obowiązków wobec zgromadzenia, «zbytnie zamiłowanie w sobie» (J. Hube) i opieszałość w przygotowywaniu broszury przeciw Towiańskiemu. Sytuację zaostrzyło przybycie z kraju bazylianki m. Makryny Mieczysławskiej, którą popierali: A. J. Czartoryski, Jełowicki i Kajsiewicz. Na skutek jej działań posądzono S-ę o «grzeszne stosunki» z J. Bartoszewicz. Nie udało mu się usunąć ze Zgromadzenia nowicjusza Jełowickiego, skutkiem sprzeciwu większości współbraci. Dn. 8 XII 1845 kapituła obrała nowym przełożonym generalnym Kajsiewicza, a S. został w Paryżu. Wspierał Jana Koźmiana w założeniu „Przeglądu Poznańskiego” i przygotował do druku „Zarys myślenia z wiary” (P. 1846) Józefa Chwaliboga. Ataki S-i w prasie francuskiej na Makrynę Mieczysławską przyczyniły się do usunięcia go przez monarchistów i Zgromadzenie z Paryża, następnie z Francji. Przebywał u przyjaciela i lekarza Artura Emila Raulina-Mostowskiego w Montpellier i w Tunisie (1847/48). Wrócił podczas wiosny ludów do Paryża, ale do r. 1850 nie brał czynnego udziału w życiu Zgromadzenia. Dokończył wówczas rozprawy przeciw Towiańskiemu i O magnetyzmie (Paryż 1850). Pisał do „Przeglądu Poznańskiego”, zamieszczając m.in. Obraz słowa polskiego i jego odmiany. S. nie należał do kapituły ustawodawczej 1849/50 i do kodyfikatorów dużej Reguły z r. 1850, zlecono mu jednak redakcję łacińskiej wersji i przyjęto do niej rozdział o wychowaniu jego pióra. Uczestniczył w wychowywaniu i kształceniu młodzieży zakonnej. W r. 1850 ukazała się jego rozprawa Towiański et sa doctrine jugés par l’enseignement de l’Église (Paris, streszczenie pt. Przeciw błędom Andrzeja Towiańskiego, „Przegl. Pozn.” T. 25: 1858 s. 188–203), która przyczyniła się do potępienia towianizmu w Rzymie oraz umieszczenia „Biesiady” Towiańskiego i „Do Rodaków” na liście pism zakazanych. S. dokształcał polską młodzież z kraju, krótko kierował Szkołą św. Jacka w Montmorency (1851) i stale pomagał w duszpasterstwie emigracyjnym w kościele Wniebowzięcia Najśw. Marii Panny.
W r. 1852 powrócił S. do Rzymu i w l. 1855–73 był «prawą ręką» generalnego przełożonego Kajsiewicza. W r. 1857 przygotował program pracy parafialnej i społecznej, a w r. 1859 opracował regułę dla sióstr i braci świeckich, która jednak nie została wprowadzona w życie. Przez wiele lat S. informował Stolicę Apostolską o sytuacji kościoła na ziemiach polskich i starał się o zacieśnienie więzi kraju z papiestwem. Pius IX cenił wiedzę i zdolności S-i, 11 XII 1857 został powołany na konsultora Kongregacji Indeksu, w lecie 1859 na członka papieskiej Akademii Religii Katolickiej. W r. 1870 S. ogłosił rozprawę Quid papa et quid est Episcopatus (Romae), w której popierał dogmatyzację papieskiej nieomylności. Był doradcą i opiniodawcą w sprawach polskich, a jego wpływy przy obsadzaniu biskupstw na ziemiach polskich były znaczne. Starał się także przeciwdziałać zabiegom dyplomacji państw zaborczych w Rzymie, m.in. 18 VIII 1863 na audiencji u Piusa IX wręczył papieżowi notę z prośbą o opowiedzenie się za Polską i poparcie sprawy polskiej u cesarza Franciszka Józefa. Zarówno Pius IX, jak i Leon XIII powierzali mu różne misje. Prawdopodobnie był współautorem encykliki papieskiej „Grande munus” rozszerzającej kult św. Cyryla i Metodego w kościele. Popierał założenie misji unijnej dla Bułgarów w Turcji.
Po długich staraniach w Rzymie, podróżach do Galicji i w Poznańskie, gdzie zbierał składki, S. założył 24 III 1866 Kolegium Polskie w Rzymie i był jego stałym rektorem. Po śmierci Kajsiewicza (26 II 1873) został ponownie generalnym przełożonym zmartwychwstańców. Dn. 29 XII 1873 powołano go na konsultora Kongregacji św. Oficjum. Uzyskał od Franciszka Józefa pozwolenie na osiedlanie się zmartwychwstańców w Galicji. Był członkiem rzymskiej Academia degli Arcadi (od r. 1874) i Komitetu Rzymskiego (Circolo Sociale) oraz Unii Fryburskiej (od r. 1882), inspirującej encykliki społeczne Leona XIII. Popierał dalszy rozwój Misji Bułgarskiej w Turcji oraz ośrodków zmartwychwstańców w Kanadzie i USA. Pomagał organizować żeńskie kongregacje służebniczek, niepokalanek, nazaretanek, reparatek i in. Dla zmartwychwstanek napisał Regułę ośmiu błogosławieństw. W Galicji czynił starania o powołanie komitetu opiekuńczego dla neofitek. Początkowo bliskie kontakty z niepokalankami i ich przełożoną m. Marceliną Darowską skończyły się w r. 1880 zerwaniem z powodu przywrócenia przez S-ę pierwotnej reguły z r. 1850 i zastąpienia uzupełnień i komentarzy Darowskiej z r. 1873 własnymi.
S. «był raczej myślicielem niż mówcą» (J.S. Pelczar), ale kazania jego budziły zainteresowanie zwłaszcza wśród inteligencji (Kazania… ukazały się pośmiertnie, Lw. 1913 i Kr. 1923 I–IV). Ceniono jego nauki rekolekcyjne wygłaszane w Paryżu, Rzymie, Ostendzie, Lwowie. Nadal był czynny jako publicysta. Artykuły jego ogłaszały: „Czas”, „Przegląd Poznański”, „Pokłosie”, „Rocznik Tow. Historyczno-Literackiego”, „Przegląd Lwowski”, „Bonus Pastor”, „Przegląd Kościelny”, „Kurier Poznański”.
W działalności pisarskiej S-i miejsce centralne zajmują jego prace filozoficzne i teologiczne. Utworzył własny system filozoficzny, któremu sam przypisywał znaczenie epokowe. Poglądy swe wyłożył przede wszystkim w pracach: Biesiady filozoficzne („Przegl. Pozn.” T. 27: 1859 s. 113–47, T. 28: 1859 s. 41–75, 257–309, T. 30: 1860 s. 137–205, T. 31: 1861 s. 131–83, T. 33: 1862 s. 1–22) i Credo. Chrześcijańskie prawdy wiary (Lw. 1885, wykłady w katedrze lwowskiej). System S-i miał uzasadnić doktrynę katolicką drogą myślenia dedukcyjnego; koncepcją podstawową był tu egzemplaryzm trynitarny: teologicznemu dogmatowi Trójcy Świętej odpowiada w teorii poznania ujmowanie wszystkich rzeczy w kategoriach jestestwa, formy i ich jedności, w ontologii bytów stworzonych – w kategoriach ich substancji, przypadłości i łączącej je siły. Poznanie nauki św. Tomasza sprawiło, iż S. w odrodzonym tomizmie widział przyszłość nauki i filozofii katolickiej. W obronie tomizmu występował wielokrotnie w Akademii Religii Katolickiej (1860, 1864).
Problemami historiozofii zajmował się S w pracach: Ojcze Nasz. Ciąg nauk („Przegl. Pozn.” T. 32: 1861 s. 1–21, T. 33: 1862 s. 133–63, całość Kr. 1896), Historiozofia. Ogólny rzut oka na całe dzieje („Przegl. Pozn.” T. 35: 1863 s. 365–94, T. 36: 1863 s. 265–309), Wyższy pogląd na historię Polski (Myśl Boża w jej dziejach) (Kr. 1892). Uważał za posłannictwo dziejowe narodu polskiego udział w zaprowadzeniu doskonałego chrześcijaństwa. W rękopisach pozostało ok. 30 prac filozoficznych S-i (m.in. Ontologia, Organon, Estetyka, Przewyszniki [tj. transcendentalia]). Zagadnieniom teologicznym poświęcił wydane pośmiertnie prace: Życie wewnętrzne (Lw. 1891), Męka i śmierć Pana naszego Jezusa Chrystusa (Kr. 1892), Mistyka ułożona podług nauk konferencyjnych (Kr. 1896), Ćwiczenia duchowne (Kr. 1903), Listy duchowne (Kr. 1923), Życie wewnętrzne (Lw. 1931). W tej dziedzinie największe znaczenie miały jego rozważania ascetyczne. Pesymistycznie oceniając naturę ludzką, główny nacisk kładł na pokorę, wyrzeczenie się «czynności własnej», szeroko pojmowaną wstrzemięźliwość, obejmującą także trzeźwość umysłu i wyrzeczenie się przywiązania do innych osób.
S-ę cenili współcześni za oryginalność myśli i dar syntezy; «rzucał wspaniałe pojęcia, prawda, że przenośne i nie zawsze przystępne, o najgłębszych prawdach teologicznych lub filozoficznych» (S. Pawlicki). Oprócz łaciny znał języki: niemiecki, francuski, włoski, grecki, hebrajski.
W r. 1885 S. towarzyszył Ignacemu Domeyce w podróży do Ziemi Świętej. W t.r. nabył dla Zgromadzenia dom w Rzymie i rozpoczął budowę kościoła. Podczas rekolekcji w Paryżu zachorował na zapalenie płuc i zmarł 18 XI 1886. Pochowano go w Rzymie w grobowcu zmartwychwstańców na Campo Verano.
Zasługi S-i w kontynuowaniu dzieła Jańskiego przyczyniły się do przyznania mu w r. 1888, gdy zakon otrzymał zatwierdzenie papieskie, tytułu współzałożyciela zmartwychwstańców. W r. 1913 obchodzono uroczyście w Krakowie stulecie urodzin Kajsiewicza i S-i.
Dn. 21 IV 1948 władza kościelna udzieliła pozwolenia na rozpoczęcie procesu beatyfikacyjnego, w r. 1956 przeniesiono szczątki S-i do kościoła Zmartwychwstania Pańskiego w Rzymie. Opracowano jego Dziennik (P. 1961 I–IV, mszp.), wydano jego fragmenty pt. Dziennik. Rzeczy polskie i słowiańskie (Rzym 1955) i Listy (Rzym 1980–88 I–V, mszp. powielony).
Portret (autor nie znany, b.d.) w Arch. Congregationis a Resurrectione (CR) w Rzymie; Portrety kopiowane z fot. we wszystkich domach zmartwychwstańców; Fot. w: Arch. CR w Rzymie, Mater. Red. PSB, B. PAN w Kr., rkp. 7632, 8083; – Estreicher w. XIX i dopełnienia; Nowy Korbut, IX (bibliogr., s. 540); Bibliogr. filozofii pol., 1831–64; Bibliogr. historii Pol. XIX w., II cz. 1, 2, 3, 4; Filoz. w Pol. Słown; Hagiografia pol., II (bibliogr., błąd w dn. ur. i trzecim imieniu S-i: Konstanty zamiast Aleksander); Janowski, Słown. bio-bibliogr. Uniw. Wil., Słown. Pol. Teologów Katol., IV (bibliogr.); Tyrowicz, Tow. Demokr. Pol. (bibliogr.); Katalog Archiwum Bibliotecznego Biblioteki Kórnickiej…, Wr. 1979; Katalog koresp. Działyńskich, Zamoyskich; Lewak–Więckowska, Zbiory B. Rap. Katalog; Mater. do biogr., geneal. i herald. pol., I, VII/VIII; – Bielecki R., Zarys rozproszenia wielkiej emigracji we Francji 1831–1837, W. 1986 s. 170; Bubula B., Nasze winy, nasi winowajcy, „Znak” R. 42: 1990 nr 422/3 s. 135–41; Dolina J., Powstanie i początkowy rozwój Zgromadzenia Zmartwychwstania Pańskiego, „Prawo Kanon.” R. 21: 1978 nr 1/2 s. 123–41; Dylągowa H., Duchowieństwo katolickie wobec sprawy narodowej (1764–1864), L. 1983; Dzieje teologii katol., III cz. 1–2; Florczak T., Podwójny węzeł, P. 1988 passim; Gabryl F., Polska filozofia religijna w wieku XIX, W. 1913 I 205–35; Głombik K., Początki neoscholastyki polskiej, Kat. 1981; Górski K., Zarys dziejów duchowości w Polsce, Kr. 1986; Iwicki J., Charyzmat zmartwychwstańców. Historia Zgromadzenia Zmartwychwstania Pańskiego, Kat. 1990 I (liczne błędy); Kalembka S., Towarzystwo Demokratyczne Polskie w latach 1832–1846, Tor. 1966; Karpiński W., Król M., Sylwetki polityczne XIX wieku, Kr. 1974 s. 69–72; Kaszuba T., Semenenki koncepcja filozofii jako racjonalnego poznania, Rzym 1985; Kazimierczak M., Mariologia ks. Piotra Semenenki, w: Niepokalana. Kult Matki Boskiej na ziemiach polskich w XIX wieku, L. 1988 s. 259–72; Klimkiewicz W., Kardynał Ledóchowski na tle swej epoki 1822–1902, P. 1988 I–III; Konarska B., Polskie drogi emigracyjne, W. 1986; Kosiński W., Duch na czasie…, Rzym 1961/6 I–II; tenże, Pietro Semenenko C.R., Vienna 1952; Kruszka W., Historia polska w Ameryce, Milwaukee, Wisc. 1905 III 14–17, 23–5, 58, 66; Kwiatkowski W., Historia Zgromadzenia Zmartwychwstania Pańskiego…, Albano 1942; tenże, Piotr Semenenko C.R., Kr. 1936; tenże, La vita di padre Pietro Semenenko CR, Roma 1953; Macheta K., Antropologia teologiczna Piotra Semenenki, „Roczn. Teolog.-Kanon.” R. 28: 1981 z. 2 s. 51–64; tenże, Dzieje zbawienia według Piotra Semenenki, L. 1981; tenże, Misterium paschalne Polski według założycieli zmartwychwstańców, w: Polska teologia narodu, L. 1988 s. 93–140; tenże, Teologia narodu według założycieli zmartwychwstańców, Rzym 1982; Micewski B., Bogdan Jański założyciel zmartwychwstańców, W. 1983; Mrówczyński J., Polscy kandydaci do chwały ołtarzy, Wr. 1987; tenże, Wprowadzenie do źródeł historii i duchowości…, Rzym 1977 s. 224–39, 325–33 (wykaz prac S-i); tenże, Wstęp, w: Listy ks. Piotra Semenenki, Rzym 1980 I s. I–XVI; Parot J. J., Polish Catholics in Chicago, 1850–1920, De–Kalb, Ill. [1981]; Pelczar J., Zarys dziejów kaznodziejskich w Polsce, Kr. 1917; Piątkowski M., Koncepcja życia moralnego w pismach ks. Piotra Semenenki, L. 1974 (mszp. powiel); Pietkun W., Odnaleziona metryka, „Przew. Katol.” 1976 nr 2 s. 2; Smolikowski P., Historia Zgromadzenia Zmartwychwstania Pańskiego, Kr. 1892–6 I–IV (t. II podob., t. III o S-ce s. 169–223); tenże, Ks. Piotr Semenenko jako filozof, teolog, asceta i mistyk, Chicago 1921; tenże, Stosunek Adama Mickiewicza do XX Zmartwychwstańców, Kr. 1898 s. 12, 14, 18, 20, 24–6, 33; Swastek J., The formative years of the Polish Seminary in the United States, w: Sacrum Poloniae Millennium, Rzym 1959 VI; Werner M., O. Honorat Koźmiński, kapucyn. 1829–1916, W. 1972; Wyczawski H. E., Arcybiskup Zygmunt Szczęsny Feliński 1822–1895, W. 1975; Zmartwychwstańcy w dziejach Kościoła i narodu, Kat. 1990 s. 14–22, 31–2, 38–42, 179–211; – Borzecka C., Zapiski i notatki, Rzym 1984; Domeyko I., Listy do Władysława Laskowicza, W. 1976; tenże, Moje podróże. Pamiętniki wygnańca, Wr. 1963 I–III; Goszczyński S., Dziennik Sprawy Bożej, W. 1984 I–II; tenże, Listy, Kr. 1937; Kajsiewicz H., Pisma, Berlin–Kr. 1872 III 423–8; Kwiatkowski W., Matka Marcelina Darowska w świetle własnej korespondencji z lat 1854–1872, Wiedeń [1952] s. 318–87; Pawlicki S., Moje pierwsze spotkanie z o. Piotrem Semenenko, „Prąd” R. 5: 1913 nr 10 s. 315–17; Polska działalność dyplomatyczna 1863–1864. Zbiór dokumentów, Pod red. A. Lewaka, W. 1963 II; Tarnowski S., Piotr Semenenko. Wspomnienie pośmiertne, „Przegl. Pol.” R. 2: 1886–7 s. 620–24; Tyrowicz M., Dokumenty. Listy, zapiski kardynała Albina Dunajewskiego (1849–1894), „Nasza Przeszłość” T. 3: 1947 s. 225; – AGAD: rkp. D 526, AOU 464; AP w Kr., Oddz. na Wawelu: rkp. Pot. D. 137, 286, Arch. Młynowskie Chodkiewiczów bez sygn., Arch. Rodzinne Sanguszków 90; Arch. CR w Rzymie: rkp. 1–5166; Arch. Kurii Metropolitalnej w Kr.: Listy S-i (bez sygn.); Arch. Metropolitalne w Białymstoku: Księga ur. 1814 nr 466; Arch. Metropolitalne w P.: rkp. OA2356; Arch. Morawskich z Jurkowa w W.; Arch. Sióstr CR w Rzymie; Arch. Sióstr Niepokalanek w Szymanowie: sygn. P.7.1.I, P.7.1.II, P.7.2.I, P.7.2.II, P.7.3.I, P.7.3.II, P.7.3.III. P.7.4.I, P.7.4.II, P.7.5.I, P.9.5.I.1, P.9.5.I.2, P.9.5.I.3, P.9.5.II, P.9.5.III, P.12.1.I.2, P.12.1.V.23, P.13.1.III.15, P. 13.2.I.16, P.13.2.I.17–P.13.2.I.22, P.13.3.III.38, P. 13.3.III.39, P.13.4.V.53, P. 1.2.I.1, P.1.2.III.6, P.18.2.I.2–P.18.2.I.4, P.23.1.III.7, R. 10 (3 listy do L. Kalm-Podoskiego bez sygn.), B. Czart.: rkp. 5546, 5699, Ew. 1444, 1757, A.S.K. 122; B. Jag.: rkp. 3685 t. 5, rkp. 3756 t. 2, rkp. 6136, 6531, 7880, 9211, 9231, 9239, 9246; B. Kórn.: rkp. 2432, 7253, 7643; B. Narod.: rkp. 6427; B. PAN w Kr.: rkp. 1830, 1835, 1883, 2159 t. 17, 2164 t. 5, 2210 t. 13, 2213 t. 4, 9, 2217, 2408 t. 2, 2411, 3025, 7140, 7159, 7458; B. Uniw. Warsz.: rkp. 431.
Bolesław Micewski