Sokolnicki Piotr Antoni h. Nowina (1683–1758), regimentarz, pułkownik wojsk kor., chorąży poznański. Ur. 27 I, był synem Gabriela (zob.) i jego drugiej żony Teresy z Mycielskich.
W pierwszym okresie wojny północnej zaliczano S-ego raczej do stronników Augusta II, choć sam bezpośrednio nie uczestniczył wówczas w życiu politycznym. Wkraczające w r. 1709 do Wielkopolski wojska saskie wyrządziły jednak znaczne szkody w jego dobrach Karmin. Dlatego też sejmik średzki z 7 I 1710 polecał S-ego łasce królewskiej z motywacją, że on «zawsze bonarum partium bywał»; wybrano go wówczas na posła z woj. kaliskiego na Walną Radę Warszawską. Podczas jej obrad wypowiedział się S. 15 III 1710 przeciw amnestii dla stronników szwedzkich, za załagodzeniem sporów z Gdańskiem, a także przeciw wysłaniu poselstwa do Prus i uznaniu tytułu królewskiego elektora brandenburskiego Fryderyka III. Na sejmiku średzkim z 28 VII 1711 wszedł w skład komisji skarbowej wielkopolskiej. Jeszcze w poł. 1712 skarżył się kanclerzowi kor. Janowi Szembekowi, że nie otrzymał żadnej rekompensaty za zniszczone dobra.
Najpóźniej z początkiem 1712 r. nawiązał S. bliższe kontakty z hetmanem w. kor. Adamem Sieniawskim i jako jego agent działał w Gdańsku, Warszawie i Sieniawie, pomagając przy organizacji spławu zboża z dóbr hetmańskich i pośrednicząc w sprawach zwolnień od ceł u podskarbiego kor. Jana Przebendowskiego. Przypuszczalnie już wtedy komisja skarbowa wielkopolska zleciła mu reprezentowanie interesów województw wielkopolskich u boku hetmana. Na sejmiku średzkim w kwietniu 1713 atakowano go za nieskuteczność działań. Zapadłszy na puchlinę na krótko udał się na leczenie do Wrocławia. Na sejmiku wielkopolskim w czerwcu t.r. próbował uspokajać szlachtę zdesperowaną przemarszami wojsk. Polecono mu wówczas nadal interweniować u Sieniawskiego w tej sprawie i przyznano 4 tys. złp. na pokrycie kosztów tej misji. W poł. lipca 1714 otrzymał chorągiew husarską marszałka nadw. kor. Wojciecha Dąmbskiego. Z początkiem października był pod Sandomierzem, skarżył się listownie Sieniawskiemu na postępowanie saskiego gen. A. Bose. W r.n. donosił hetmanowi z Wielkopolski o wrzeniu wśród tamtejszej szlachty i o swoich zabiegach o uspokojenie nastrojów.
Podczas konfederacji tarnogrodzkiej stanął S. jednak po stronie skonfederowanej szlachty. Dowodził (wg E. Otwinowskiego) jednym z podjazdów wysłanych w styczniu 1716 przez marszałka związku Stanisława Ledóchowskiego na Podlasie i rozbił Sasów w bitwie pod Kockiem, po czym działał w woj. bełskim, odnosząc kilka sukcesów. Przypuszczalnie wiosną, bądź latem, t.r. przeszedł ze swoim oddziałem do Wielkopolski, podporządkowując się regimentarzowi wojsk konfederackich Chryzostomowi Gniazdowskiemu. We wrześniu t.r. skierował się wraz z nim do Prus Król. i 5 X 1716 wziął udział w przegranej bitwie z wojskami saskimi pod Kowalewem koło Torunia. Wycofał się wraz z Gniazdowskim do Wielkopolski. Już jednak w poł. listopada 1716 tłumaczył się z Węgrowa hetmanowi Sieniawskiemu z udziału w konfederacji i zapewniał o wierności. Pod koniec tego miesiąca przybył do Warszawy.
Wg ustalonego na sejmie w r. 1717 komputu wojska kor., S. pozostał nadal porucznikiem chorągwi marszałka nadw. kor. W. Dąmbskiego w pułku husarii hetmana w. kor. Został wówczas regimentarzem partii wielkopolskiej wojska kor. Sejmik średzki z 15 III 1717 zlecił mu jako regimentarzowi poskromienie luźnych oddziałów żołnierskich. Dn. 30 XII 1717 został S. cześnikiem wschowskim. Dn. 4 VI 1718 eskortował tureckiego posła Mustafę beja podczas jego audiencji u Augusta II w Rydzynie. W maju 1719 otrzymał rozkaz ściągnięcia swej dywizji do Fordonu, skąd miała się ona udać pod Gdańsk dla wsparcia oddziałów woj. chełmińskiego Jakuba Z. Rybińskiego próbujących wymusić od miasta wypłatę dawnych należności podatkowych na rzecz wojska kor. W r. 1720 szlachta wielkopolska na sejmiku średzkim przyznała S-emu 12 tys. złp. nagrody za zasługi w utrzymaniu dyscypliny w jego chorągwiach i za osłonę dóbr szlacheckich podczas przemarszów wojsk. T.r. posłował S. z woj. kaliskiego na sejm jesienny. W r. 1723 wybrano go ponownie do komisji skarbowej wielkopolskiej. W kwietniu 1726 sprzeciwił się przeznaczeniu większej części swej dywizji do asysty przy wjeździe do Poznania nowego star. generalnego Jana A. Radomickiego, tłumacząc, że doprowadziłoby to do odsłonięcia granicy z Prusami. Hetman polny kor. Stanisław Rzewuski uznał słuszność jego argumentów. Na sejmie 1726, na którym reprezentował woj. kaliskie, 28 IX wypowiedział się S. przeciw limicie sejmu i domagał się zakazania na przyszłość limitowania obrad. Z początkiem października t.r. kilkakrotnie przemawiał w sprawie kurlandzkiej, stanowczo żądając odwołania stamtąd ks. Maurycego Saskiego. W jednym z wystąpień zaatakował hetmana w. lit. Ludwika Pocieja za udzielanie wsparcia ks. Maurycemu, co doprowadziło do ostrych sporów z posłami lit. Ostatecznie opowiedział się za wysłaniem do Kurlandii specjalnej komisji z odpowiednią asystą wojskową. Dn. 25 X t.r. deklarował w imieniu województw wielkopolskich gotowość wykupienia star. drahimskiego z rąk pruskich. Dn. 16 V 1729 został chorążym wschowskim, a 15 IV 1730, podczas rozdawania przez króla wakansów w czasie pobytu we Wschowie, awansował na płka chorągwi pancernej królewicza Fryderyka Augusta. Na przełomie września i października 1731, w związku z wypadami Prusaków do Wielkopolski, ulokował S. nad granicą 380 żołnierzy ze swej dywizji. W lipcu 1732 wziął udział w wojskowym kole generalnym pod Lwowem. W sierpniu t.r. uczestniczył w przeglądzie wojsk polsko-saskich i manewrach (kampamencie) na Czerniakowie pod Warszawą.
W r. 1733, z początkiem bezkrólewia po śmierci Augusta II, rozesłał S. po wielkopolskich traktach swych żołnierzy, aby zapewnić bezpieczeństwo na drogach. W lutym t.r. rozbił w Kaliskiem kilka «kup swawolnych». Aż do elekcji Stanisława Leszczyńskiego (12 IX) przebywał S. w Wielkopolsce. Na radzie wojennej w poł. września 1733 u woj. mazowieckiego Stanisława Poniatowskiego postanowiono ściągnąć go z całą dywizją nad Narew. Dn. 18 IX t.r. załoga poznańska na jego rozkaz wyszła do Słupcy. Ok. poł. października chorągwie S-ego przybyły do Warki, gdzie próbowano skoncentrować oddziały wierne Leszczyńskiemu. Wraz z głównymi siłami S. wycofał się pod Radom. Stamtąd na czele 32 chorągwi jazdy i regimentu dragonii wysłano go na Kujawy i w Płockie z zadaniem osłony podejść do Prus Król., przed interweniującymi przeciw Leszczyńskiemu wojskami rosyjskimi. Ok. 20 XI S. z 5 chorągwiami starł się z rosyjską dragonia w pobliżu Płocka („Kur. Pol.” podał wtedy informację, sprostowaną następnie, że poległ on w tej bitwie). W początkach grudnia 1733 główne siły S-ego stanęły w woj. chełmińskim. Przystąpił wówczas do prostanisławowskiej konfederacji grudziądzkiej Prus Król. i został regimentarzem generalnym parii ziem pruskich. W poł. grudnia t.r. przybywszy do Torunia, bezskutecznie zabiegał o wprowadzenie swych chorągwi do miasta. Współdziałał wówczas z marszałkiem konfederacji grudziądzkiej Sebastianem Mełdzyńskim, z którym próbował przygotować Toruń do obrony przed Rosjanami. Doszło wtedy między nimi do sporów o komendę nad połączonymi siłami polskimi. S. obłożnie zachorował i pod koniec grudnia wyjechał z Torunia do Grudziądza, skąd wycofał się do Jabłonowa. Do Torunia dotarły pogłoski o jego zgonie w Malborku. Podobno odmówił wówczas (w poł. stycznia 1734?) współdziałania z oddziałami kaszt. czerskiego Kazimierza Rudzińskiego. Po wyzdrowieniu na początku kwietnia 1734 dołączył w Bydgoszczy do głównych sił woj. lubelskiego Jana Tarły, próbujących iść na odsiecz królowi Stanisławowi pod oblężony przez siły rosyjskie Gdańsk. Zapewne uczestniczył w przegranej przez Tarłę 20 IV t.r. bitwie pod Wyszecinem koło Wejherowa. Prawdopodobnie wycofał się następnie wraz z Tarłą do Wielkopolski, a potem do Małopolski, gdzie osłaniał tworzącą się konfederację dzikowską. Przypuszczalnie w styczniu – marcu 1735 wziął udział w wyprawie wojsk konfederackich na pogranicze Wielkopolski i Śląska. Potem, wycofując się przed siłami saskimi, przeszedł, zapewne wraz z Tarłą, 10 IV t.r. Wisłę pod Maciejowicami i przez Mazowsze udał się na emigrację do Królewca do Stanisława Leszczyńskiego. Przebywał tam do początku marca 1736. Wobec abdykacji Leszczyńskiego wyjechał z Królewca do Polski, dopilnował też wysyłki 3 cugów Tarły.
Po sejmie pacyfikacyjnym w r. 1736 S. ponownie objął regimentarstwo partii wielkopolskiej i pruskiej wojska kor. Wszedł też w skład komisji mającej przygotować zwiększenie liczby wojska. Na sejmiku średzkim 10 IX 1737 po raz trzeci wybrano go w skład komisji skarbowej wielkopolskiej. Dn. 30 V 1738 awansował na chorążego kaliskiego. Wobec wybuchu wojny śląskiej, zgodnie z poleceniem hetmana w. kor. Józefa Potockiego, wydał 23 II 1741 uniwersały stawiające w pogotowiu podporządkowane mu oddziały, które miały strzec granic (przy zachowaniu ścisłej neutralności), a także zakazujące wysyłania zboża za granicę. Wywołało to otwarte niezadowolenie szlachty wielkopolskiej. Dn. 21 V 1742 został S. chorążym poznańskim. Funkcję regimentarza sprawował jeszcze w kwietniu 1743. W r. 1747, po śmierci żony, osiadł jako członek Trzeciego Zakonu św. Franciszka w ufundowanym przez siebie eremie przy klasztorze Reformatów w miasteczku Chocz w pow. kaliskim. Dn. 15 XII 1748 odstąpił szarżę pułkownika chorągwi husarskiej królewicza chorążemu kaliskiemu Wojciechowi Miaskowskiemu. Przed 25 VIII 1750 zrezygnował z urzędu chorążego poznańskiego na rzecz syna Ksawerego. W maju 1752 ciężko chorował. U schyłku życia skarżył się na synów, protegował natomiast u hetmana w. kor. Jana K. Branickiego ukochanego wnuka Franciszka (późniejszego chorążego gnieźnieńskiego).
Po ojcu odziedziczył S. Karmin, Karminek i Skrzypnicę w pow. kaliskim (w r. 1700 wydzierżawił je na trzy lata teściowi, kaszt. santockiemu Łukaszowi Gajewskiemu). Dobra te zrujnowane podczas wojny północnej i obciążone 100 tys. złp. długu zostały przez S-ego odbudowane i oddłużone. W r. 1717 kupił Czarnuszkę w pow. kaliskim (wg T. Żychlińskiego także i Bielewo w pow. kościańskim). Dn. 10 VI 1732 objął wójtostwo przemyskie (w r. 1742 scedował je Stanisławowi Bonieckiemu). W r. 1743 nabył za blisko 110 tys. złp. Gogolewo koło Rawicza. Miał też kamienicę i dwa place w Kaliszu. Hetman A. Sieniawski wypuścił mu w dożywocie wsie Krasne i Sadzawko na Podolu, które S. wydzierżawił. Łączna wartość tych dóbr wynosiła w poł. XVIII w. przeszło 300 tys. złp. W r. 1748 odstąpił Karmin, Karminek, Czarnuszkę i Skrzypnicę synowi Ksaweremu, a w r. 1749 Gogolewo młodszemu synowi Janowi. Ponieważ podział ten wywołał spory, na mocy testamentu z 29 XII 1752 przekazał Janowi także i Czarnuszkę. Zapewne to S. ufundował w r. 1719 w Karminie drewniany kościół. W l. 1728–31 wybudował przy kościele Reformatów w Kaliszu barokową Kaplicę Żołnierską z trzema ołtarzami. W r. 1735 dodatkowo ufundował dla tej kaplicy ozdobną, kutą kratę żelazną o dużej wartości artystycznej. Wg Kaspra Niesieckiego, S. znany był jako «mówca wielki». Sporządzał zapiski do kroniki rodzinnej, istniejące zapewne jeszcze w początkach XX w. Zmarł w Choczu z początkiem 1758, pochowano go 28 II t.r., obok żony, w podziemiach kościoła Reformatów w Kaliszu. Zachował się tam kamienny, późnobarokowy sarkofag S-ego.
S. żonaty był (od 21 III 1703) z Anną z Gajewskich (zm. 1747, pochowana 15 III t.r.). W małżeństwie tym miał córkę Barbarę (ur. 10 VI 1704), zamężną od 24 II 1727 za Wojciechem Koźmińskim, sędzicem ziemskim kaliskim (zm. 1729?), a następnie żonę Franciszka Klińskiego, sędzica ziemskiego tczewskiego, oraz synów: Ksawerego (27 X 1715 – pochowany 16 IX 1783), kapitana, chorążego poznańskiego (1752–62), podkomorzego kaliskiego (1762–83), i Jana Nepomucena (1 V 1718 – 1785).
Estreicher; Niesiecki; Żychliński, III 241; Urzędnicy, I/2; Katalog zabytków sztuki w Pol., V z. 6 s. 36–7; – Achremczyk S., Konfederacja grudziądzka szlachty Prus Królewskich 1733–1734, „Zap. Hist.” T. 48: 1983 z. 1–2 s. 119–20; Chodyński A., Kościół i klasztor OO Reformatów w Kaliszu, W. 1874 s. 11–12, 25, 48–9, 53; Dzieje Wpol., 1704; Historia Torunia, Red. M. Biskup, Tor. 1996 II 3; Prochaska A., Konfederacja tarnogrodzka, „Przew. Nauk. i Liter.” T.45: 1917 s. 438–9; Truchim S., Konfederacja dzikowska, P. 1921 s. 24, 26, 42–3, 49; Wałęga S., Dzieje polityczne Torunia u schyłku Rzeczypospolitej, Tor. 1933 s. 88–9, 102; – Diariusz Walnej Rady Warszawskiej z roku 1710, Wyd. R. Mienicki, Wil. 1928; Otwinowski E., Dzieje Polski pod panowaniem Augusta II, Kr. 1849 s. 257, 261, 271; Teki Dworzaczka, CD-ROM, Kórnik–P. 1996; Teka Podoskiego, I 244, II 104, III 47, 54–5, 57, 59–61, 76–8, 101–3, 147, 152–3, V 187–9; Teki Pawińskiego, VI 142–3, 149; Vol. leg., VI 201, 417, 454; Zawisza K., Pamiętniki, W. 1862 s. 409; Źródła do dziejów Polski, Wyd. F. K. Nowakowski, Berlin 1841 II 157–8, 289–98; – „Kur. Pol.” 1730 nr 20, 53, 1731 s. 411, 1732 s. 158, 161, 167, 200, 1733 s. 332, 338, 343, 489, 492, 521, 528, 1743 nr 332; – AGAD: Arch. Publ. Potockich, t. 60 s. 7, Metryka Kor. Ks. Wpisów t. 261 k. 12v., Sigillata, t. 22 k. 8, 33, t. 24 s. 4, t. 26 k. 65, 139; AP w Tor.: Kat. II t. 3301 s. 478, dz. XIV t. 63 k. 208v.; B. Czart.: rkp. 500 s. 397–399, rkp. 562 s. 303–304, 386, 409, rkp. 585 k. 25v., rkp. 1781 s. 177–178, rkp. 5952 nr 39610–39640; B. Kórn.: rkp. 7280 k. 215–216; B. Narod.: rkp. 6663 k. 31; B. Raczyńskich: rkp. 224 k. 169, 188, 191, rkp. 321/3 s. 341, 452, 501, 603, 618, 630, 665, 669.
Jerzy Dygdała