Rychłowski Piotr Marian (1869–1940), nauczyciel, właściciel i dyrektor gimnazjum w Warszawie. Ur. 29 VI we wsi Cieszyn w pow. zamojskim, był synem Franciszka, zamożnego ziemianina, który za udział w powstaniu styczniowym utracił swe majątki i dzierżawił od Zamoyskich folwark Cieszyn, i Henryki z Lipczyńskich, starszym bratem Franciszka (zob.).
R. uczył się w V Gimnazjum warszawskim, a po jego ukończeniu studiował w Instytucie Weterynaryjnym w Warszawie. W czasie studiów został w kwietniu 1891 aresztowany i osadzony na kilka miesięcy w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej pod zarzutem przynależności do nielegalnych stowarzyszeń młodzieżowych i kolportażu pism zagranicznych. Uwolniono go natomiast od zarzutu przygotowywania zamachu terrorystycznego (w czasie rewizji w jego mieszkaniu policja znalazła bombę). Po wyjściu z więzienia pozostawał pod nadzorem policji. Studia ukończył w r. 1892. W październiku 1893 był sądzony w grupie 23 osób (wśród których znajdował się m. in. Roman Dmowski) i otrzymał karę więzienia. Wg własnej jego relacji został deportowany na osiedlenie do wschodnich guberni Rosji. W r. 1894 przebywał w Tyflisie, a od r. 1895 w Baku. W obu tych miastach pracował w służbie sanitarnej samorządu miejskiego, działając równocześnie społecznie w miejscowych skupiskach polonijnych. Uczył też prywatnie polskie dzieci. W czasie wojny rosyjsko-japońskiej służył od stycznia 1905 w wojsku rosyjskim na froncie w Mandżurii.
Do Warszawy powrócił R. w sierpniu 1906 i w r. szk. 1906/7 był nauczycielem w dwu prywatnych gimnazjach warszawskich. W r. 1907 odkupił od Tadeusza Sierzputowskiego trzyklasową szkołę męską z językiem wykładowym polskim, mieszczącą się przy ul. Żurawiej 49 i był jej dyrektorem w l. 1909–19, w prowadzeniu szkoły współdziałał Ignacy Radliński. R. powiększył stopniowo liczbę klas, przeniósł szkołę w r. 1909 do większego lokalu przy ul. Smolnej 3 i założył internat dla uczniów. W r. 1910/11 szkoła otrzymała prawo do prowadzenia obok klas filologicznych także klas realnych. W r. 1911 odbył się w niej pierwszy egzamin dojrzałości. W gimnazjum powstała w r. szk. 1909/10 przy współudziale R-ego pierwsza w Warszawie tajna drużyna harcerska im. R. Traugutta. Był R. także współinicjatorem założenia w szkole nielegalnego koła młodzieżowego «Zarzewia».
W sierpniu 1914 rosyjskie władze wojskowe zajęły gmach szkolny na szpital. Szkołę przeniesiono na ul. Książęcą 3. R. został zmobilizowany do armii rosyjskiej i brał udział w walkach do kwietnia 1918. W czasie nieobecności R-ego szkołą kierowała jego żona, a w r. 1917 dyrektorem został Franciszek Ksawery Prauss. Po powrocie z wojny w czerwcu 1919 za namową ówczesnego szefa sekcji szkolnictwa średniego Min. WRiOP Tadeusza Łopuszańskiego R. przekazał państwu swą szkołę (otrzymała imię T. Reytana), a sam wstąpił w lipcu t. r. do WP i walczył na froncie litewsko-białoruskim. W marcu 1920 dostał przydział do 8. p. artylerii ciężkiej w Toruniu, a od października t. r. prowadził w wojsku akcję oświatową w ramach III Oddziału Sztabu Głównego; był majorem Wojskowego Korpusu Sanitarnego w Okręgowym Szpitalu Koni Nr 1 (wg Spisu oficerów z 1 VI 1921). Zdemobilizowany został w kwietniu 1922. W l. 1922–31 pracował jako nauczyciel matematyki i wychowawca w szkole Wojciecha Górskiego w Warszawie. W r. szk. 1931/2 był dyrektorem gimnazjum w Łasku, w r. n. w gimnazjum w Brześciu nad Bugiem, a w l. 1933–5 w Gimnazjum im. Leonii Rudzkiej w Warszawie. Następnie osiadł we Włochach (obecnie dzielnica Warszawy), gdzie prowadził niewielką prywatną szkółkę powszechną, a od r. 1937 współdziałał w organizowaniu tam gimnazjum. Zmarł we Włochach 28 II 1940 i pochowany został na miejscowym cmentarzu. Odznaczony był Krzyżem Kawalerskim Orderu Polonia Restituta, Krzyżem Legionowym i Krzyżem Niepodległości oraz orderami rosyjskimi św. Stanisława i św. Anny.
W małżeństwie z Marceliną z Winogrodzkich, cioteczną siostrą swej matki, dzieci R. nie miał.
Spis oficerów służących czynnie w dniu 1. 6. 21 r., W. 1921 s. 473, 854; Zagórowski, Spis nauczycieli, I–II; – Konarski S., Warszawskie średnie szkolnictwo ogólnokształcące w latach 1918–1939, w: Warszawa II Rzeczypospolitej 1918–1939, W. 1973 z. 5 s. 210, 235; Niklewska J., Prywatne szkoły średnie w Warszawie 1905–1915, W. 1987; Ruśkiewicz T., Tajny związek młodzieży polskiej w latach 1887–1893, W. 1926 s. 43; Świątecki J., Szkoła Mariana Rychłowskiego 1905–1919, „Stolica” 1984 nr 39 s. 11, 23; Wojciech Górski i jego szkoła, W. 1982; – „Gaz. Warsz.” 1930 nr 174 s. 4; „Kur. Warsz.” 1914 nr 243 s. 3; „Ruch” 1911 nr 10 s. 114–15; „Świat” 1912 nr 34 s. 17; – Materiały w posiadaniu Czesława Winogrodzkiego z W. (m. in. odpis metryki ur., własnoręczny życiorys, mater. dotyczące szkoły itp.); – Informacje bratanicy Barbary Kulikowskiej z Bydgoszczy.
Stanisław Konarski