Mucharski Piotr (1594–1666), lekarz, profesor medycyny Akad. Krak. Pochodził z rodziny szlacheckiej (wywodzącej się z Mucharza w księstwie zatorskim). Był synem zamożnego mieszczanina jarosławskiego Wojciecha (zm. 1607) i Zofii Szczukówny (zm. 1620). Nauki początkowe pobierał w rodzinnym Jarosławiu, zapewne w miejscowej szkole kolegiackiej, odbudowanej m. in. dzięki ofiarności rodziców po wielkim pożarze w r. 1600. Po śmierci ojca za przykładem, a może i radą swego krewniaka Jakuba Mucharskiego, bakałarza sztuk wyzwolonych (1600), później kustosza kapituły jarosławskiej, wyjechał do Krakowa, gdzie z pocz. 1608 r. wpisał się do metryki uniwersyteckiej. Wg autobiograficznych wyznań w czasie studiów uczęszczał na prelekcje wykładających na Wydziale Artium medyków Gabriela Joannicjusza, Walentego Fontany i Stanisława Jakobejusza, co zapewne nie pozostało bez wpływu na wybór jego dalszej drogi życiowej. Uzyskawszy 26 II 1610 bakalaureat sztuk wyzwolonych, dzięki poparciu Adama Romera ze Stężycy objął seniorat szkoły Św. Mikołaja, po promocji magisterskiej (1612) przeszedł na opróżniony przez Jana Brożka rektorat szkoły Wszystkich Świętych, której praw bronił gorliwie w procesie z sąsiednią szkołą Św. Jadwigi o bezprawne wysyłanie scholarów na pogrzeby w swojej parafii. Prawdopodobnie już w czasie studiów korzystał z protekcji lub materialnej pomocy dziedziczki Jarosławia Anny Ostrogskiej, jej to bowiem, jako «wielce miłościwej Dobrodziejce» przypisał swój debiut literacki Rytm wesoły na szczęśliwy przyjazd (ok. 1609), a w r. 1613 uczcił ślub jej córki Zofii ze Stanisławem Lubomirskim weselnym Epithalamium. Za pióro chwytał chętnie, ale w swojej twórczości, np. w panegirykach na małżeństwo Jakuba Zimmermana i Doroty Zawackiej Pikusówny (1614), rajcy krakowskiego Jana Iwanowicza i swojej szwagierki Anny Schilderówny (1646), Franciszka Gordona (1655) nie ujawnił większego talentu. Wierszowane epigramaty zamieszczał w „Miechovii” Samuela Nakielskiego i „Scutum clericorum” Jakuba Śliwskiego (1622).

Z końcem półr. zim. 1616/17 M. przerwał rozpoczęte w r. 1612 wykłady docenckie na Wydziale Filozoficznym i udał się do Padwy, gdzie 24 VII 1617 wpisał się do albumu nacji polskiej. Dn. 1 VIII 1618 został wybrany na drugiego asesora nacji. Studia lekarskie odbywał pod kierunkiem czołowych przedstawicieli padewskiej szkoły anatomiczno-chirurgicznej pierwszej poł. XVII w.: G. Fabrizia d’Acquapendente, S. Santoria, B. Salvatica, uczęszczał na wykłady F. Plazzoniego, A. Vigantiusa (którym poświęcił pochlebne epigramy w swoich utworach z r. 1617 i 1619), ponadto pobierał prywatne lekcje u wybitnego anatoma A. Spigla. W marcu 1619 odbył krótką podróż po Włoszech, zwiedzając m. in. Wenecję, Ferrarę, Bolonię, Loreto i Rzym, po czym wrócił do Padwy, gdzie 31 V pod przewodnictwem C. Cremoniniego odbył uroczystą promocję na doktora medycyny na podstawie tezy De passione melancholica. W czasie studiów utrzymywał bliskie kontakty z miejscową kolonią polską, m. in. z S. Jakobejuszem (na którego promocję wydał w r. 1617 okolicznościowy panegiryk). Jako uczeń A. Spigla zetknął się zapewne z bawiącym tu od r. 1620 Janem Brożkiem; jak sam wspomina, obracał się w kręgu «znakomitych rodzin» (może w otoczeniu Tomasza Zamoyskiego), którym wypadki wojenne w Niemczech uniemożliwiły powrót do kraju. Zmuszony do pozostania w Padwie jeszcze przez dwa lata (1619–20), dopiero na wiosnę 1621 udał się do Polski w orszaku i na koszt Andrzeja Opalińskiego, późniejszego biskupa poznańskiego.

Po krótkim pobycie w Poznaniu M. ruszył w dalszą drogę do Krakowa, Lwowa i Jarosławia, gdzie od r. 1622 zamieszkał na stałe, jako lekarz nadworny Ostrogskich. Leczył również starostę lwowskiego Adama Hieronima Sieniawskiego, a po śmierci Anny Ostrogskiej (1635) przeszedł na służbę u Stanisława Lubomirskiego, na którego dworze w Wiśniczu pełnił przez pewien okres obowiązki medyka przybocznego (np. w r. 1639). Bliskie kontakty z Lubomirskim wykorzystywał później, zabiegając o jego pomoc dla Akad. Krak. w jej sporze z jezuitami. Kontynuując tradycje rodzinne, opiekował się gorliwie kolegiatą jarosławską, do której odnowienia przyczynił się w r. 1631, u schyłku życia ofiarował miejscowemu klasztorowi Benedyktynek swój dworek «przy moście», wraz z gruntem zwanym Podkopiec, a ślady bliskich związków, jakie łączyły go z rodzinnym miastem, utrwalił w licznych epitafiach ku czci rodziców, prepozytów kolegiaty Jana Grębińskiego i Pawła Zajączkowskiego, lekarzy Melchiora z Piotrkowa i Jana Leonicena. Prawdopodobnie już z końcem 1648 r. w obliczu zagrożenia Jarosławia przez nadciągające oddziały kozackie zdecydował się wraz z rodziną przenieść do Krakowa, co było tym łatwiejsze, iż przez zawarte w r. 1623 małżeństwo z Zuzanną, córką Wincentego Schildera, skoligacony był ze znacznymi rodzinami krakowskimi (Szoberowie, Śleszkowscy, Mitkowscy).

W r. 1649 M. przyjął prawo miejskie krakowskie i objął stanowisko fizyka miejskiego, z zamiarem podjęcia wykładów na Wydziale Lekarskim. Przedłożywszy w jesieni 1650 tezę inkorporacyjną De peripneumonia, dn. 13 X został dopuszczony do zwyczajowej responsji pro loco, w tym samym dniu otrzymał wszakże od kanclerza Akademii bpa krakowskiego Piotra Gembickiego pisemny zakaz odbycia dysputy. Ta nowa naruszająca prawa i przywileje akademickie «inhibicja» pogłębiła narastający od r. 1648 konflikt Uniwersytetu z kanclerzem, wywołując ostry protest rektora Gabriela Ochockiego, który w r. 1651 uzyskał w Rocie Rzymskiej przychylny dla M-ego wyrok trybunału papieskiego, zaskarżony z kolei przez Gembickiego w apelacji do papieża Innocentego X. Wydana w r. 1653 bulla papieska potwierdziła wprawdzie jurysdykcję biskupa nad Akademią również «in admissione professorum ad responsionem pro loco», nie rozstrzygnęła definitywnie samej istoty konfliktu, w którym obydwie strony jeszcze przez dwa lata szukały poparcia dworu królewskiego, sejmu, wpływowych senatorów i rozmaitych dykasterii watykańskich. Sam M., mimo że w wydanym w r. 1651 apokryficznym pamflecie Jottusa Rzymianina zaliczony został do grupy przeciwników biskupa i obrońców swobód akademickich, jak się zdaje, zachowywał pewną rezerwę w toczącym się sporze, z czego musiał się usprawiedliwiać przed sądem rektorskim, wyjaśniając, że nie ubiegał się u Gembickiego o zezwolenie na odbycie responsji, lecz prosił jedynie o przybycie na sam akt dysputy. Istotnie w czasie samej ceremonii, która ostatecznie doszła do skutku 18 VI 1654, nie wspomniał ani słowem o aprobacie kanclerza, czym naraził się na nowy atak gniewu biskupa, który nie chciał zezwolić na ślub jego córki Anny z drem Wojciechem Śleszkowskim. Inkorporowany do fakultetu w półr. zim. 1654/5, objął M. katedrę anatomii jako drugi (po M. Wojeńskim) profesor tego przedmiotu, wkrótce musiał jednak przerwać wykłady z powodu zajęcia Krakowa przez Szwedów i rozwiązania Akademii, w której imieniu, wraz z rektorem A. Rosczewiczem i innymi profesorami, został przyjęty przez Karola Gustawa w klasztorze Bożego Ciała na Kazimierzu. Powróciwszy po wyzwoleniu miasta do zajęć uniwersyteckich, w l. n. kilkakrotnie – m. in. w l. 1659/60 i 1665 – pełnił obowiązki dziekana Wydziału, wykładając do końca życia obok innych traktatów medycznych również lekcje anatomii, o które w r. 1661 prowadził spór ze swym przeciwnikiem Janem Tońskim. «Perfectissimus anathomicus» – jak zanotowano przy jego nazwisku na liście krakowskich profesorów medycyny – cieszył się w kołach uniwersyteckich (m. in. w pochlebnej opinii Jana Rackiego, Stanisława Bieżanowskiego, Szymona Makowskiego) reputacją znakomitego lekarza, do czego niewątpliwie przyczynił się nadany mu 30 X 1646 tytuł sekretarza i nadwornego fizyka Władysława IV. M. zmarł w Krakowie w r. 1666.

Z małżeństwa z Zuzanną Schilderówną pozostawił M. dwóch synów, z których starszy, Jan Wincenty (zob.), został lekarzem, Ludwik Piotr po studiach teologicznych i prawniczych w Akad. Krak. poświęcił się karierze duchownej jako kanonik jarosławski i proboszcz prużański, córka Anna poślubiła w r. 1654 dra medycyny i rajcę lwowskiego Wojciecha Cieszkowskiego.

Pamięć o ojcu uczcili synowie marmurowym epitafium wzniesionym w kościele Mariackim.

Portret olejny z r. 1658 w zbiorach Muz. UJ (Mycielski J., Katalog, s. 6); – Estreicher; Enc. Org.; Kośmiński, Słownik lekarzów; Boniecki; Uruski; – Barycz H., Spojrzenia w przeszłość polsko-włoską, Wr. 1965; Długosz J., Mecenat kulturalny i dwór Stanisława Lubomirskiego wojewody krakowskiego, Wr. 1972; Lachs J., Kronika lekarzy krakowskich XVII w., P. 1929; tenże, Polscy uczniowie padewskiej szkoły lekarskiej, „Arch. Hist. Med.” T. 2: 1925 s. 64; Łucki J., Katedra anatomii i gabinet anatomiczny, w: Zakłady uniwersyteckie w Krakowie, Kr. 1864; Majer J., Kilka wiadomości z dziejów Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Krakowskiego, Kr. 1839 s. 25, 28–32; tenże, Wiadomości z życia profesorów Wydziału Lekarskiego w Uniwersytecie Jagiellońskim, Wil. 1861 s. 33–5; Makara J., Dzieje parafii jarosławskiej od początku do r. 1772, Jarosław 1936 s. 165, 214, 251; Rychlik J., Kościół kolegiaty Wszystkich Świętych w Jarosławiu, Jarosław 1893 s. 29, 42, 51; Siarczyński F., Wiadomość historyczna i statystyczna o mieście Jarosławiu, Lw. 1826; Skibiński Z., Katedra anatomii w Krakowie od jej założenia do r. 1772, „Arch. Hist. i Filoz. Med.” T. 1: 1924 s. 156; Wyczawski H. E., Biskup Piotr Gembicki 1585–1657, Kr. 1957; – Album Stud. Univ. Crac.; Arch. nacji pol. w uniw. padewskim, I–II; Cerchowie M. i S., Pomniki Krakowa, Kr–W. 1904 II; Rosetti L., Dottorati polacchi dal 1600 al 1744 nel Sacro Collegio dei filosofi e medici di Padova, w: Relazioni tra Padova e la Polonia, Padova 1964 s. 149; Starowolski, Monumenta Sarmatarum; Statuta nec non liber promotionum; Temberski, Roczniki; – Arch. UJ: rkp. nr 18 s. 482, nr 19 s. 812–813, 825, nr 20 s. 573, nr 296 k. 34, 48, 85, nr 297 s. 14, 87; B. Jag.: rkp. 220, 225, 226 s. 469, 5360 V s. 168–169, VII k. 31.

Leszek Hajdukiewicz