Oporowski Piotr (właściwie Piotr z Oporowa) h. Sulima (ok. 1405–1467), wojewoda łęczycki. Był najmłodszym spośród sześciu synów woj. łęczyckiego Mikołaja i Krystyny, bratem Władysława (zob.) i Bogusława (zob.). W r. 1422 zapisał się na Uniw. Krak. W podziale ojcowizny otrzymał Bratoszewice i trzy inne wsie w ziemi łęczyckiej; po zgonie matki, Krystyny, objął też dział w Oporowie. Wziął udział w ekspedycji na Pomorze Gdańskie (1433); wzięty do niewoli przy szturmowaniu Chojnic, został wypuszczony w ramach wymiany jeńców po zawieszeniu broni. Rejestr krzyżacki wymienia go wśród sprawców szkód wyrządzonych poddanym zakonu. Może w nagrodę za zasługi wojenne Władysław Jagiełło natychmiast mianował go chorążym większym łęczyckim, z którym to tytułem O. wystąpił już 27 II 1434 wśród gwarantów układu z wielkim księciem litewskim Zygmuntem Kiejstutowiczem. Od tej pory O. uczestniczył stale w ważniejszych wydarzeniach politycznych państwa. Do dokumentu pokoju brzeskiego z 31 XII 1435 przywiesił pieczęć; był obecny na sejmie piotrkowskim, na którym potwierdził przywileje Królestwa Władysław III (1438). Na realizację planów osadzenia w Czechach królewicza Kazimierza pożyczył królowi 1000 fl., za co otrzymał – na tymże sejmie – w zastaw miasto Kowal na Kujawach brzeskich z siedmioma przyległymi wsiami. Uczestniczył również t. r. osobiście w wyprawie na Śląsk. Trzymając się wciąż blisko osoby króla, towarzyszył mu na Węgry (1440), gdzie pozostawał może aż do zawarcia z Turcją pokoju (1 VIII 1444), ponieważ nie wykazują jego obecności łęczyckie księgi sądowe z owych lat. Dopiero w grudniu 1444 przebywał dowodnie w kraju jako pełnomocnik scholastyka łęczyckiego w procesie przed sądem arcybiskupim. Sejm sieradzki (23 IV 1445), pierwszy w czasie bezkrólewia, wysłał O-ego, wraz z trzema innymi rycerzami, na Litwę do Kazimierza Jagiellończyka, z zaproszeniem do objęcia rządów. Posłowie powrócili wówczas jeszcze z wymijającą odpowiedzią księcia. Również za panowania Kazimierza współpraca O-ego z dworem układała się jak najlepiej. Obok braci: Władysława i Bogusława, a potem kontynuując ich politykę, O. zajął eksponowane miejsce w przychylnym królowi i przygotowującym odzyskanie ziem nad dolną Wisłą stronnictwie Wielkopolan. Niebawem po koronacji (1447) O. pożyczył Kazimierzowi Jagiellończykowi 500 fl. pod zastaw wsi Duninów, rozszerzającej zasięg trzymanej wciąż przezeń królewszczyzny kowalskiej. Równocześnie rosła jego pozycja polityczna. Między wrześniem 1447 a marcem 1448 został starostą łęczyckim, którą to funkcję pełnił do r. 1451 lub 1452. W hierarchii ziemskiej król awansował go (1450) na urząd podkomorzego po zgonie Stanisława z Dobrzelina. Przejście brata Władysława na arcybiskupstwo gnieźnieńskie (1449) dało O-emu starostwo arcybiskupiego klucza łowickiego; źródłowo występuje on z taką funkcją w r. 1453.
W owych latach O. zajmował się koncentracją swej własności majątkowej wokół Oporowa. Od brata Bogusława kupił za 1000 grzywien jego dział w tym mieście oraz Dobrzewy i Jaworzynę (1450); w tym samym czasie z drugim bratem, kaszt. brzezińskim Stefanem z Chodowa, zamienił dobra szpetalskie w ziemi dobrzyńskiej (trzy i pół wsi z jeziorem) na Nową Wieś blisko Chodowa w Łęczyckiem, otrzymując dopłatę 200 grzywien. Zniszczenie średniowiecznych ksiąg dobrzyńskich nie pozwala na odpowiedź, w jaki sposób O. stał się właścicielem dóbr szpetalskich, jeszcze w r. 1431 dziedzictwa miejscowej gałęzi Leszczyców. W nie znanych nam okolicznościach O. przekazał również klucz bratoszewski swym synowcom z Goślubia w zamian za ich posiadłości w kluczu oporowskim. Dn. 7 III 1453, już jako jedyny patron kościoła parafialnego w Oporowie (wg podziału z r. 1425 patronat miał należeć do wszystkich braci), prosił prymasa Władysława o przekazanie go konwentowi paulinów, co też arcybiskup uczynił odpowiednim dokumentem. Wg Długosza Władysław wyróżniał O-ego spośród wszystkich braci i umierając w zamku oporowskim (11 III 1453) przekazał wyłącznie jemu swój zasób klejnotów i pieniędzy. Dn. 30 VI t. r. O. na sejmie w Piotrkowie był świadkiem potwierdzenia przez króla Kazimierza przywilejów Królestwa. Wreszcie w lutym 1454 otrzymał po przeniesionym do Sieradza Wojciechu Malskim godność woj. łęczyckiego. Przesunięcie Malskiego (na wakans po zgonie Wawrzyńca z Kalinowy, zamiast awansowania np. Hińczy z Rogowa lub Dziersława z Rytwian, ówczesnych kasztelanów w ziemi sieradzkiej) miało widocznie w zamysłach dworu właśnie O-emu utorować drogę do wyniesienia.
Nominacja O-ego na wojewodę zbiegła się z pobytem w Krakowie poselstwa Związku Pruskiego, przybyłego z propozycją poddania się królowi i Koronie. Obecny na Wawelu, O. należał do zdecydowanych zwolenników przyjęcia oferty Związku. Król wyznaczył go do komisji (złożonej z dwóch biskupów, pięciu wojewodów i kanclerza), której zadaniem było opracowanie wraz z przedstawicielami Stanów Pruskich warunków inkorporacji. Po wykonaniu zadania członkowie komisji poświadczyli inkorporacyjny dokument Kazimierza (6 III). Trzy dni później wielkopolscy radcy koronni, a w ich liczbie i O., wystawili akt poręki dla królowej-matki Zofii w związku z częściową zmianą jej oprawy, dokonaną przez króla w nowej sytuacji politycznej. Akt ów nazywa inkorporację Prus «wielkim i chwalebnym dziełem sprawiedliwości, uczynionym za radą nas wszystkich». O. przybył następnie na sejm łęczycki (1–8 V), poświęcony pierwszym polskim decyzjom wojennym, po czym towarzyszył królowi przy osobistym obejmowaniu przezeń władzy w Prusach. W Toruniu przywiesił (zachowaną) pieczęć z h. Sulima do przywileju Kazimierza, obiecującego po wojnie nie oddawać miejscowych zamków w ręce cudzoziemców (24 VI).
Przez cały czas wojny trzynastoletniej wykazywał O. wielką aktywność polityczną. Uczestniczył w każdym sejmie koronnym, a także w licznych akcjach dyplomatycznych-związanych bądź z wojennymi potrzebami Królestwa, bądź z podejmowanymi z różnych stron próbami przywrócenia pokoju. Nie mamy natomiast konkretnych wiadomości o jego udziale w działaniach militarnych, nawet w bitwie pod Chojnicami, w której król powierzył dowództwo właśnie wojewodom szerokiej Wielkopolski. We wrześniu 1455 O. przywiesił w Toruniu pieczęć do aktu poręczającego arcybiskupowi gnieźnieńskiemu, iż pożyczone przezeń oraz przez podległe mu kościoły na cele walki z nieprzyjaciółmi Królestwa pieniądze i kosztowności zostaną w ciągu czterech lat zwrócone. Stamtąd udał się (wraz z biskupem kujawskim, wojewodą krakowskim i kasztelanem sieradzkim oraz czterema przedstawicielami Stanów Pruskich) do Pieniążkowa między Nowem a Gniewem na rokowania pokojowe, prowadzone (26 IX) za pośrednictwem elektora brandenburskiego Fryderyka II. Delegacja polska odrzuciła tam krzyżacką ofertę pieniężnego odszkodowania za rezygnację z Prus («niechaj Bóg uchowa, abyśmy – król i my – chcieli sprzedawać krew chrześcijańską»), proponując natomiast rozejm aż do rozstrzygnięcia sprawy przez przyszły sobór. W l. 1456–7 O. uczestniczył w toruńskich pertraktacjach z krzyżackimi zaciężnymi o wykup zamków, sfinalizowanych ostatecznie porozumieniem z malborską grupą Oldřicha Červenki. W grudniu 1457 sejm piotrkowski, obesłany głównie przez Wielkopolan, wysłał go wraz z biskupem kujawskim i wojewodą kaliskim na generalny sejmik małopolski w Korczynie. Celem obu zgromadzeń było uzyskanie dalszych środków pieniężnych na prowadzenie wojny. Do aktu rozejmu w Prabutach (1458) O. przywiesił pieczęć.
Po wygaśnięciu płockiej gałęzi Piastów O. przybył na zjazd w Łowiczu, zwołany przez króla (21 III 1462) celem inkorporacji ziem przez nią posiadanych. Stamtąd podążył w ramach pięcioosobowego poselstwa (dwóch biskupów, dwóch wojewodów i jeden kasztelan) do Płocka z żądaniem poddania się władzy Kazimierza; obustronnie zgodzono się sprawę sukcesji rozstrzygnąć na zgromadzeniu w Łęczycy. T. r. świadczył jeszcze na królewskich przywilejach inkorporacyjnych dla ziem bełskiej, rawskiej i gostyńskiej, a także na piotrkowskim sądzie sejmowym, przysądzającym dwa ostatnie terytoria Koronie z równoczesnym oddaleniem roszczeń pozostałych Piastów mazowieckich. W maju 1463 wystąpił w składzie dużej delegacji polskiej na rokowaniach pokojowych w Brześciu Kujawskim, toczonych wobec arcbpa kreteńskiego Hieronima, legata papieskiego. Gdy doszło do sporu z legatem o prawa wysłanników Stanów Pruskich, stanowisko strony polskiej wyłożyli mu woj. kaliski Stanisław Ostroróg i O. Nie zabrakło O-ego również na kolejnych pertraktacjach (1464), prowadzonych w Toruniu przy mediacji Lubeczan. Celem ustalenia ich miejsca O., dwaj biskupi oraz hetman Piotr Dunin udali się uprzednio na polecenie króla do Bydgoszczy, nie doczekawszy się tam zresztą postulowanych rozmówców, co opóźniło rozpoczęcie rokowań. W maju 1465 O. i trzej inni pełnomocnicy szerokiej Wielkopolski uchwalili w Korczynie wraz z Małopolanami nowy podatek powszechny na rzecz dalszego prowadzenia coraz pomyślniejszej wojny. Wreszcie we wrześniu 1466 O. znajdował się w orszaku króla, wjeżdżającym do Torunia, nie wziął jednak osobistego udziału w ostatnich rokowaniach dyplomatycznych. Poręczył natomiast pieczęcią wstępny dokument polski drugiego pokoju toruńskiego.
W latach wojny uległ zasadniczej zmianie zasięg pozostających w dzierżeniu O-ego królewszczyzn. Tenutę kowalską odsprzedał on (1462) Pomianom z Brudzewa. Usiłował następnie (1464) wziąć w zastaw za 1000 fl. dobra biskupów kujawskich wokół Łodzi, lecz plany te udaremnił opór kapituły, zaniepokojonej stylizacją aktu. Powiodła mu się za to inna, poważniejsza transakcja. W r. 1464 O. pełnił już funkcje starosty kruszwickiego. Stan ów, pochodzący widocznie z nominacji, zamienił on następnie na dziedziczny zastaw; dokumentem z 29 VIII 1466 król przekazał mu za 6 400 fl. oraz 1 435 grzywien polskich, tytułem sprzedaży «na wyderkaf», zamek i miasto Kruszwicę, miasta Gębice i Skulsk oraz 11 przyległych wsi, nadto zaś cło w Brześciu Kujawskim. Przekazane przez O-ego pieniądze posłużyły zapewne celom oblegania Chojnic.
Na sejm piotrkowski w maju 1467, poświęcony wymianie uroczystych dokumentów pokoju, O. już nie przybył. Nie ma też żadnego śladu jego pieczęci na głównym akcie królewskim, choć lista gwarantów zawiera jego nazwisko. Widocznie obecność jego uniemożliwiła postępująca choroba. Żył wszakże jeszcze 20 VII t. r., kiedy to pojawił się po raz ostatni na sejmiku łęczyckim. Dokładnie miesiąc później przy królu w Krakowie występował już na dotychczasowym urzędzie O-ego Mikołaj z Kutna. Najprawdopodobniej O. zmarł przed końcem lipca 1467, gdy bowiem w Elblągu (7 VIII) przekazano ostatecznie stronie krzyżackiej polski dokument pokoju, brak jego pieczęci nie stanowił żadnego uszczerbku. Komemoracja «urodzonego Piotra Oporowskiego» pod dn. 2 V w „Nekrologu strzeleńskim” choćby ze względu na niewłaściwy tytuł stanowy nie może się doń odnosić.
Żona O-ego, nie znana źródłom, była Chrząstowską z domu, zapewne z rodziny małopolskiej h. Strzegomia; w testamencie bowiem bpa Andrzeja (1483) znalazł się legat dla ciotki, «urodzonej panny Chrząstowskiej». O. pozostawił trzech synów: Andrzeja, bpa włocławskiego (zob.), Jana, woj. brzeskiego kujawskiego (zob.), oraz Mikołaja, kolejno kaszt. kruszwickiego (jeszcze za życia ojca), brzezińskiego i brzeskiego, zastawnego posiadacza Nakonowa. Tylko jego potomstwo, zresztą początkowo najmożniejsza gałąź rodziny, utrzymało nazwisko Oporowskich.
Boniecki, III 114–15, VI 322; Fedorowicz, Dostojnicy i urzędnicy; – Biskup, Trzynastoletnia wojna; tenże, Zjednoczenie Pomorza Wschodniego z Polską w połowie XV wieku, W. 1959; Fijałek J., Polonia apud italos scholastica, Saec. XV, Kr. 1900 I 57; Gąsiorowski A., Polscy gwaranci traktatów z Krzyżakami XIV–XV wieku, „Komun. Mazur.-Warmińskie” 1971 nr 2–3 s. 259; Górski K., Związek Pruski i poddanie się Prus Polsce, P. 1949 nr XI; Grzegorz M., Analiza dyplomatyczno-sfragistyczna dokumentów traktatu toruńskiego 1466 r., Tor. 1970; Halecki O., Dzieje Unii Jagiellońskiej, Kr. 1919 I 353; Kuczyński S. M., Lata wojny trzynastoletniej w „Rocznikach czyli kronikach” inaczej „Historii polskiej” Jana Długosza, komentarz krytyczny, Ł. 1964–5 s. 29–30, 81, 156,196, 229; Maleczyńska E., Społeczeństwo polskie pierwszej połowy XV wieku wobec zagadnień zachodnich, Wr. 1947; Piotrowski T., Dostojnicy województwa łęczyckiego za pierwszych Jagiellonów, W. 1935; Sułkowska-Kurasiowa I., Polska kancelaria królewska w latach 1447–1506, Wr. 1967 s. 145–6; Świeżawski A., Wcielenie ziemi rawskiej, gostynińskiej i bełzkiej do Korony (1462), Zesz. Nauk. Uniw. Łódz. Nauki Human.-Społ. nr 27, Ł. 1962 s. 41; – Acta capitulorum, I–III; Acten d. Ständetage Preussens, IV–V; Akta grodz. i ziem., IV–VI, IX; Akta Unii, 60; Album stud. Univ. Crac., I 54, 114; Arch. Sanguszków, II; Cod. epist. saec. XV, I–III; Cod. Pol., II; Cod. Univ. Crac., II; Długosz, Historia, IV–V; tenże, Opera, I 374, 538; Engel B., Die mittelalterlichen Siegel der Fürsten, der Geistlichkeit und des polnischen Adels im Thorner Rathsarchive, Danzig 1902 s. 17; Knigi pol’skoj koronnoj metriki XV stoletija, Wyd. W. Graniczny, A. Mysłowski, W. 1914; Kod. mogilski, 140; Kod. Wpol., V; Materiały archiwalne wyjęte głównie z metryki litewskiej od 1348 do 1607 r., Wyd. A. Prochaska, Lw. 1890 nr 163; Matricularum summ., I, III; Mon. Pol. Hist., V; Pawiński A., Sejmiki ziemskie, W. 1895 dod. 13, 15, 17, 19–21, 24–5, 37; Regesta historico-diplomatica Ordinis S. Mariae Theutonicorum 1198–1525, Hrsg. v. E. Joachim, W. Hubatsch, Göttingen 1948–50 I–II; Starod. Prawa Pol. Pomn., II 3752; Die Staatsverträge des Deutschen Ordens in Preussen im 15. Jahrhundert, Hrsg. v. E. Weise, Königsberg–Marburg 1939–55 I–II; Vol. leg., I 87–101; Zbiór dokumentów zakonu OO. Paulinów w Polsce, Wyd. J. Fijałek, Kr. 1938 z. 1 nr 140; – AGAD: Dok. perg. 597, 1044, 3654, Komisja Rządowa Spraw Wewn. rkp. 460 C k. 536, 460 J k. 583, Księgi ziemskie łęczyckie, 1–2 passim, 8–14 passim, 18b k. 51–52, Księgi ziemskie orłowskie, 2a passim, Metryka Kor., t. 20 k. 255–256, t. 21 k. 223–224, t. 26 k. 24; Arch. Archidiec. w Gnieźnie: Dok. 458, 478, kopiarz B-3 f. 8–9, B-4 f. 41–43, 57; B. Czart.: rkp. 3344 k. 19–20; WAP w Bydgoszczy: Strzelno Kl. B-1 f. 46–47.
Janusz Bieniak