Ożga Piotr z Ossy h. Rawicz (zm. 1671), podkomorzy lwowski, poseł na liczne sejmy z woj. ruskiego. Był synem Piotra, referendarza kor. (zob.), i Ewy z Narajowskich. W r. 1612 przebywał na studiach w Lowanium. Od 19 XII 1622 piastował O. urząd pisarza ziemskiego lwowskiego, który zatrzymał do marca 1653, kiedy to 4 III t. r. został podkomorzym lwowskim; na tym stanowsiku zakończył swą karierę. O. brał żywy udział w życiu sejmikowym swego ruskiego województwa. Bywał na zjazdach, sejmikach, okazowaniach. W księgach ziemskich lwowskich, niemal corocznie, skrupulatnie notowano, kiedy na okazowaniu pod Lwowem «sam nie był, ale poczet stawił» (12 IV 1627, 4 IV 1633) lub kiedy «sam osobą swoją personaliter był na popisie i poczet swój in armis stawił» (24 IV 1628, 8 IV 1630, 28 IV 1631, 19 IV 1632, 4 IV 1633, 2 V 1639). Nadto piastował różne godności i pełnił najrozmaitsze funkcje w województwie. I tak np. sejmik wiszeński wybrał go na sędziego kapturowego z ziemi lwowskiej 3 IV 1632 i 4 VI 1648. Bywał często poborcą podatków, np. w kwietniu 1640, w l. 1648, 1650, i 1667, nieraz ich szafarzem, np. w l. 1640, 1642, 1643, 1646 i 1663 oraz administratorem czopowego, np. w l. 1647, 1648, 1650, 1653 i 1658. Miewał też przy tym pewne kłopoty w sprawowaniu tych obowiązków, np. w r. 1648 nie mógł wyliczyć się z kwoty 1427 zł, «która suma… jest mu pod czas tenże niebezpieczny w uchodzeniu ze Lwowa przez nieprzyjaciela z wielą jego rzeczy i pieniędzy wzięta». Oczywiście sejm zwolnił go z jej zapłacenia. Wybierał go też sejmik wiszeński na deputata do wysłuchania rachunków lwowskich poborców, np. 9 IX 1652, 18 X 1653, 11 VIII 1670, do ustalania liczby łanów opodatkowanych (8 VII 1655), do weryfikowania i rozpatrzenia retent podatkowych (25 IV 1658, 6 VI 1667), do likwidowania szkód wojennych (13 IX 1660). Powoływała go też szlachta lwowska do funkcji ogólnokrajowych, np. w kwietniu 1630 był O. deputatem tej ziemi na Trybunał Kor. w Lublinie. Cieszył się szczególnym zaufaniem panów braci, skoro wielokrotnie był wybierany na marszałka wiszeńskiego sejmiku, np. 26 VI 1634, w kwietniu 1640, 25 VI 1648, 20 I 1651, 31 XII 1653, 14 XII 1667, 23 VII 1668, albo też upoważniano go do podpisania laudów i uniwersałów ziemi lwowskiej i żydaczowskiej «imieniem koła obywatelskiego», np. 24 I, 10 III, 24 IV, 25 VI 1657. Również stawał na czele pospolitego ruszenia w r. 1663 obok kaszt. lwowskiego Andrzeja Maksymiliana Fredry, a w kwietniu 1668 w razie absencji wojewody lub kasztelana jako «vir impavidus, który tak życzliwie temu stawa województwu».
Od r. 1626 poczynając, posłował O. z woj. ruskiego na wiele sejmów: w l. 1626, 1633, 1635 (nadzwycz.), 1637 (zwycz.), 1637 (nadzwycz.), 1639, 1640, 1641, 1643, 1648 (konwokacyjny), 1649, 1652 (nadzwycz.), 1653, 1654 (oba), 1658, 1659, 1665 (nadzwycz.), 1667, 1668 (abdykacyjny) i ostatni raz w r. 1668 na konwokację. Wybierano go wielokrotnie do różnych komisji, np. w r. 1633 był O. deputatem do komisji z Węgrami i Śląskiem, w r. 1648 komisarzem przy pisarzu polnym kor. T. r. podpisał generalną konfederację oraz wybór na króla Jana Kazimierza. W r. 1649 był z pospolitym ruszeniem w zborowskim obozie. Kiedy 20 VIII chan Islamgirej i Chmielnicki zażądali wykupu za odstąpienie spod Zbaraża, wówczas król przez komisarzy O-ę i Tobiasza Minora zgodził się na sumę 120 000 złp. Dn. 22 VIII jeździł O. z listami kanclerza Jerzego Ossolińskiego do regimentarza w oblężonym Zbarażu Andrzeja Firleja, zawiadamiając go o zawarciu pokoju i o uwolnieniu jego obrońców. Na drugim sejmie 1652 r. był z kolei komisarzem do traktatów ze Szwedami. W. Czapliński zaliczył O-ę do czołowych posłów na tym sejmie. On to bowiem okazał się wówczas obrońcą królewskiego projektu obradowania – wbrew tradycji – posłów od początku sejmu wraz z senatorami. Nastawał też wtedy na Chmielnickiego, «który wszystko połamał», i jego obwiniając nawoływał «ad exstinguendum ignem communem… [bo] ad pacem et quietem nemo nisi per sanguinem et iniurias belli venire potest». Bronił również sejmu przed zerwaniem go ze strony tzw. egzulantów, domagających się odszkodowania i zaopatrzenia za stracone na wschodzie dobra. Na sejmie zaś w r. 1653 znowu O. był komisarzem «do umówienia i wyprawienia pewnej legacji» oraz rewizorem do ustalania szkód pod Zbarażem wyrządzonych przez polski obóz. Delegował go też ten sejm do kontrolowania popisów rotmistrzów, przeznaczonych do obrony Lwowa. W r. 1655 znowu sejm powierzył mu funkcję komisarza dla obrony Lwowa. Na sejmie zaś 1658 r. wielokrotnie wybierano O-ę z izby poselskiej do różnych komisji, np. do zapłaty wojsku kor., do rewizji i przepisania ksiąg ziemskich i do uznania kosztów restauracji halickiej fortecy.
W r. 1665 O. związał się silniej ze stronnictwem królewskim. Maria Kazimiera Zamoyska chwaliła wtedy O-ę przed Janem Sobieskim, że dobrze «stawał po stronie króla i czynił wszystko, czego od niego żądał Sobieski». Jak świadczą wzmianki w listach Sobieskiego, O. pozostawał z nim w bliskich stosunkach. Nie wiadomo jednak, czy wytrwał na najbliższych sejmach we francuskim stronnictwie. Na sejmie 1667 r. powołano O-ę spośród małopolskich posłów do komisji dla rozdziału sum przyznanych przez cara egzulantom traktatem andruszowskim. W czerwcu 1667 posłował z woj. ruskiego do króla, a w r. n. przed sejmem abdykacyjnym do marszałka i hetmana J. Sobieskiego. Na sejmie abdykacyjnym 1668 r. przemawiał do króla, wg Jana Paska, «zelose pro Patria et maiestate», by nie czynił «tej konfuzyjej i nam, i sobie, naszej i swojej Ojczyźnie» i nie rezygnował z tronu. W czasie tego sejmu został O. wybrany na komisarza do rewizji skarbu kor., podpisał też generalną konfederację jako poseł ziemi lwowskiej.
Miewał jednak O. również konflikty w swej ziemi. Oto sejmik wiszeński 15 X 1664 ujmował się za O-ą, aby mu zwrócono szkody wyrządzone nie tylko przez Tatarów, ale i przez swoich, kiedy to pisarz skarbowy Paweł Kaczorowski i instygator Jan Karpiński «gwałtownie sklep odbili» i zabrali O-dze jego i publiczne pieniądze. Sejmik ten domagał się dla O-i nagrody za «w różnych nie tylko województwa naszego, ale i po wszystkiej Rzplitej publicznych i wojennych ekspedycyjach dexteritas i zdrowie za krwią własną wyświadczone przysługi». Wnioski te powtórzono na sejmiku wiszeńskim 19 II 1665 i 22 X 1668 i uchwalono wypłacić mu na razie 1 000 zł ze skarbu publicznego. W lutym 1669 został napadnięty wraz z synem Jerzym, wówczas lwowskim sędzią kapturowym, w kruchcie kościoła wiszeńskiego przez ok. 30 górali nasłanych przez star. krośnieńskiego Karola Fredrę. Nie wiadomo, co było powodem sporu i jak on się zakończył.
O. był dziedzicem dóbr Lisko, Milatyn i Nowosielce w woj. ruskim i wołyńskim. O tych majątkach mało wiemy. Jednak zabiegał o dochody, np. w r. 1664 pobierał prywatne cła i myta w Brykowie na trakcie z Wołoszczyzny na Jazłowiec do Lwowa. Niesiecki zapisał, że O. był fundatorem dla ubogich wdów oraz że przyozdobił kaplicę Św. Stanisława Kostki w kościele lwowskim. Zmarł po 4 VI 1671, kiedy to sporządził testament, a przed 6 X 1671, bo wtedy sejmik wiszeński w swym laudum wspominał już «post decessum godnej pamięci… O-i podkomorzego».
O. był żonaty dwukrotnie: jego pierwszą żoną była Gryzelda z Romanowskich, drugą – Helena Ostromęska. Z pierwszego małżeństwa miał dwóch synów: Mikołaja, poległego w r. 1655 pod Ochmatowem, i Jerzego, podczaszego lwowskiego. Z drugiego małżeństwa pochodził syn Jakub, stolnik chełmski, oraz córki: Anna, zamężna za Jerzym Wielhorskim, kaszt. wołyńskim, i Teresa, żona Dobrogosta Chociwskiego, chorążego podolskiego.
Niesiecki, VII 214–15; Uruski, XIII 144; Maleczyński K., Urzędnicy grodzcy i ziemscy lwowscy 1352–1783, Lw. 1938; – Czapliński W., Dwa sejmy w r. 1652, Wr. 1955; Kubala L., Oblężenie Zbaraża i pokój pod Zborowem, w: tenże, Szkice historyczne, W. 1901 S. I s. 163, 166, 167; Łoziński W., Prawem i lewem, Kr. 1957 I–II; Seredyka J., Sejm w Toruniu z 1626 r., Wr. 1966 s. 47, 163; Wójcik Z., Między traktatem andruszowskim a wojną turecką, stosunki polsko-rosyjskie 1667–1672, W. 1968; – Lauda wiszeńskie, Wyd. A. Prochaska, w: Akta grodz. i ziem., XX, XXI; Maria Kazimiera d’Arquien de la Grange, Listy do Jana Sobieskiego, W. 1966; Michałowski J., Księga pamiętnicza, Wyd. A. Z. Helcel, Kr. 1864; Pasek J., Pamiętniki, Wyd. W. Czapliński, Wr. 1979, Bibl. Narod., S. I nr 62; Puteanus E., Epistolarum atticarum promulsis, missus secundi in centurias tres divisi, Coloniae 1677 s. 420; Radziwiłł, Memoriale, IV; Sobieski J., Listy do Marysieńki, Oprac. L. Kukulski, W. 1962; Vol. leg., III 804, IV 166, 176, 224, 302, 405, 407, 409, 494, 520, 529, 551, 557, 1041, 1063, V 299.
Adam Przyboś