Słowacki (Slovacius, Słowacjusz) Piotr (zm. 1588), profesor astrologii Uniw. Krak., matematyk, autor kalendarzy. Pochodził z rodziny chłopskiej. Ur. w Zdakowie koło Połańca, był synem Piotra (prawdopodobnie o przezwisku Gibała).
W półr. letn. 1564 r. podjął S. naukę na Uniw. Krak. i na czas studiów zamieszkał w bursie Filozofów. Najprawdopodobniej słuchał wykładów matematyki Stanisława Grzepskiego. Stopień bakałarza otrzymał jesienią 1566, magistra filozofii – w półr. letn. 1572. Jeszcze w t.r. podjął wykłady na Wydz. Filozoficznym – już jako prepozyt Kolegium Mniejszego – koncentrując się przede wszystkim na matematyce i astronomii, a nawet w półr. letn. 1578 objaśniał „De revolutionibus” Mikołaja Kopernika. Uchodził za wybitnego matematyka, stąd też 13 III 1577 został wybrany na profesora katedry astrologii z fundacji Marcina Króla, z czym wiązał się urząd astrologa miejskiego. Prócz wykładów z astrologii miał więc obowiązek ogłaszania corocznie kalendarzy, zaopatrzonych w prognostyki astrologiczne. Z t.r. pochodzi rozprawka Praktyka o komecie widzianej Roku Pańskiego 1577 dnia dziesiątego listopada… (Kr.), w której dał opis własnych obserwacji astronomicznych, poprzedzony krótkim wstępem o powstaniu komet. Z pocz. r.n. został powołany do Kolegium Większego, zaś jesienią objął urząd dziekana Wydz. Filozoficznego.
Wg dawnej tradycji uniwersyteckiej miał S. przygotować i przekazać do Rzymu papieżowi Grzegorzowi XIII traktat opiniujący projekt reformy kalendarza autorstwa L. Lilia. Prawdziwość tego przekazu zakwestionował Henryk Barycz, a ostatnio Henryk Rutkowski dowiódł, że Uniw. Krak. wcale nie odpowiedział na prośbę papieża o opinię uniwersytetu w tej sprawie. S. był autorem niezwykle popularnych w kraju i za granicą prognostyków astrologicznych i kalendarzy, drukowanych także w językach węgierskim i niemieckim. Z tej obfitej produkcji dochowały się kalendarze na l. 1579, 1582–8, dedykowane przeważnie dostojnikom państwowym. Wydaje się, że utrzymywał S. liczne znajomości pozauniwersyteckie, był np. w kontakcie z Andrzejem Dudyczem, zainteresowanym krakowską matematyką; miał też znajomości na dworze Stefana Batorego, skoro dzięki piśmiennej interwencji króla uzyskał 25 IX 1581 zgodę władz uniwersyteckich na 3-letni urlop dla odbycia studiów lekarskich za granicą. Zapewne posiadał wtedy przynajmniej niższe święcenia kapłańskie, ponieważ właśnie w tym czasie otrzymał godność kanonika kolegiaty św. Anny w Krakowie.
Dn. 21 X 1581 wyjechał S. do Włoch i po dwóch latach studiów w uniw. padewskim został 3 IX 1583 promowany na doktora medycyny. Jesienią 1584 podjął wykłady na Wydz. Filozoficznym, najwidoczniej nie nostryfikując doktoratu padewskiego. Jedynym śladem dalszych jego zainteresowań medycyną jest rozprawka Observatio de plica… (Kr. 1587). W tym czasie zabiegał o bogato uposażoną kanonię w kolegiacie św. Floriana, którą uzyskał 6 VI t.r. Zmarł niespodziewanie 11 I 1588 w Krakowie i został pochowany w kościele dominikańskim Św. Trójcy, gdzie koledzy uniwersyteccy wystawili mu epitafium z czerwonego marmuru (zachowane w klasztorze, w skrzydle łączącym furtę z krużgankami). Był dobroczyńcą krakowskich dominikanów. Ponadto w testamencie zapisał legaty pieniężne na rzecz kolegiaty św. Floriana oraz rodziny (m. in. na studia krewniaków: Wojciecha Gibały i Jana Borowskiego).
Estreicher; Katalog zabytków sztuki w Pol., IV cz. 3 s. 169; – Barycz, Historia UJ; Grabowski A., Starożytnicze wiadomości o Krakowie, Kr. 1835 s. 261; Lachs J., Kronika lekarzy krakowskich, „Arch. do Dziej. Liter. i Oświaty w Pol.” T. 12: 1910 s. 159–60; Rutkowski H., Gregoriańska reforma kalendarza, w: Kultura polska a kultura europejska. Prace ofiarowane Januszowi Tazbirowi, W. 1987 s. 123–4; – Acta rectoralia, II; Album stud. Univ. Crac., III 53; Conclusiones Univ. Crac.; Michalewicz J., Michalewiczowa M., Liber beneficiorum et benefactorum Universitatis Jagellonicae in saeculis XV–XVIII, Kr. 1978 I cz. 1 s. 172; Starowolski S., Laudatio Almae Academiae Cracoviensis, Kr. 1639 s. 29; tenże, Monumenta Sarmatarum; Statuta nec non liber promotionum; Windakiewicz S., Materiały do historii Polaków w Padwie, „Arch. do Dziej. Liter. i Oświaty w Pol.” T. 7: 1892 s. 163; – AP w Kr.: rkp. 450 k. 336, 352, 362; Arch. UJ: rkp. 17 s. 445, 533, rkp. 63 s. 159, rkp. 95 s. 5, rkp. 181 s. 199, Mater. Leszka Hajdukiewicza; B. Jag.: rkp. 59 k. 66v., rkp. 220 s. 5 i n., rkp. 226 s. 125, rkp. 5359/12, Cim. 8420 (Zapiski Marcina Gliciusa na marginesie dzieła C. Leovitiusa, Ephemeridum novum opus 1556–1606, Augsburg 1557).
Wanda Baczkowska