Szembek Piotr (1843–1896), ziemianin, powstaniec styczniowy, poseł do Reichstagu.
Ur. 16 IV w Siemianicach, był wnukiem Piotra Szembeka (zob.) i Bonawentury Niemojowskiego (zob.), synem Aleksandra (1814–1884), dziedzica Siemianic, Rakowa i Słupi (pow. kępiński), oraz jego drugiej żony Felicji z Niemojowskich (1822–1878). Miał braci: Aleksandra Kazimierza (1842–1918), dziedzica Słupi, ożenionego z Marią z Engeströmów (1857–1899), Józefa (1847–1905), ożenionego ze Stanisławą z Baranowskich (1856–1885), Stanisława Feliksa (zob.) oraz Jana (zm. w dzieciństwie). Przyrodnią siostrą S-a z pierwszego małżeństwa ojca z Marianną Elżbietą z Objezierskich (1818–1839) była Maria (ok. 1840 – 1879), zamężna za Stanisławem Sczanieckim (1831–1884).
Po ukończeniu w r. 1860 Królewskiego Katolickiego Gimnazjum we Wrocławiu studiował S. śpiew (był tenorem) w paryskiej École Centrale des Arts et Manufactures. W r. 1863 wraz z bratem Aleksandrem Kazimierzem zaciągnął się do powstania styczniowego; był łącznikiem Edmunda Taczanowskiego z oddziałami poznańskimi, a następnie został przeniesiony do pułku w woj. kaliskim, gdzie zajmował się wypłacaniem żołdu. T.r. uczestniczył w bitwie pod Ignacewem (8 V). Po upadku powstania osiadł w odziedziczonych po ojcu Siemianicach i objął w zarząd ok. 1100-hektarowy majątek, w skład którego wchodziły m.in. Józefówka, Marianka Siemiańska i Wesoła; działała w nim gorzelnia, tartak parowy, młyn wodny, owczarnia oraz prowadzono hodowlę bydła holenderskiego. Często organizowano kursy doskonalenia dla gospodarzy. W r. 1894 przebudował S. pałac, wzniesiony w r. 1835 przez dziadka Piotra, dodając m.in. neoklasycystyczny czterokolumnowy portyk frontowy. W rezydencji gromadził rodzinne zbiory Szembeków, m.in. bibliotekę polsko-francuską, pamiątki historyczne (dyplomy, ordery), dzieła sztuki (porcelanę, brązy, obrazy), pasy kontuszowe, mundury, broń polską oraz zbroje, w tym zdobiony turkusami rząd koński, zdobyty przez Przecława Stefana Szembeka (zob.) pod Wiedniem.
Dn. 13 II 1871 został S. kandydatem Komitetu Wyborczego dla W. Ks. Pozn. na posła do parlamentu Rzeszy Niemieckiej (Reichstagu) z pow. odolanowskiego i ostrzeszowskiego; w głosowaniu 3 III t.r. został wybrany na posła pierwszej kadencji (1871–3), uzyskując 11438 na 14475 głosów. Związany z obozem liberalnym, wszedł w skład ukonstytuowanego w 2. poł. marca Koła Polskiego. Wraz z Kołem złożył 1 IV 1871 deklarację wstrzymania się od głosowania nad adresem do cesarza Wilhelma I, w którym ziemie zaboru pruskiego uznano za prowincję niemiecką, stawiając równocześnie wniosek przeciw włączeniu tych terenów do Rzeszy. Powołując się na swą narodowość, zaprotestował 22 V t.r. przeciw słowom posła Dunckera, że wszyscy posłowie powinni mieć na celu wyłącznie interes Niemiec.
W r. 1873 był sekretarzem Koła Polskiego. W l. 1872–8 był S. członkiem zwycz. Poznańskiego Tow. Przyjaciół Nauk; 21 I 1888 podarował Towarzystwu rękopiśmienny zbiór mów Walentego Sojczyńskiego (B. Pozn. Tow. Przyjaciół Nauk, rkp. 437). Nie później niż od r. 1883 należał do Tow. Czytelni Ludowych, działającego od r. 1880. Ponownie kandydował w r. 1884 w wyborach do parlamentu Rzeszy z pow. ostrzeszowskiego, ale przegrał z ks. Ferdynandem Radziwiłłem. W r. 1895 był inicjatorem misji redemptorystów w Siemianicach; zaprosił do swego majątku o. Bernarda Łubieńskiego w celu wygłoszenia kazań. Zmarł 15 V 1896 w Siemianicach, został pochowany prawdopodobnie w rodzinnym grobowcu w kościele p. wezw. św. Idziego.
W zawartym 2 VI 1881 małżeństwie z Marią z Fredrów (zob. Szembekowa Maria), miał S. syna Aleksandra Marię (zob.) oraz córki Jadwigę (zob. Szeptycka Jadwiga) i Zofię (zob. Szembek Zofia Teodora Maria, w zgromadzeniu Maria Krysta). Bratankiem S-a (synem Stanisława) był Bogdan Mieczysław Maria Szembek (zob.), a bratanicą (córka również Stanisława) Wanda, zamężna za Kazimierzem Rogoyskim (zob.).
Chwalewik, Zbiory pol., II 192–3; Żychliński, XIV (Szembekowie); – Benyskiewicz J., Posłowie polscy w Berlinie w latach 1866–1890, Zielona Góra 1976; Karwowski, Hist. W. Ks. Pozn., II; Kisielewski J., Światła w mroku. Pięćdziesiąt lat pracy Towarzystwa Czytelni Ludowych 1880–1930, P. 1930 s. 37; Komierowski R., Koła Polskie w Berlinie 1875–1900, P. 1905 s. 7; Libicki M., Libicki P., Dwory i pałace w Wielkopolsce, P. 2003; Łoś P. S., Szkice do portretu ziemian polskich XX wieku, W. 2005; Poczet członków Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk 1857–2000, Red. A. Pihan-Kijasowa, P. 2008; Rzepecki K., Naprzód czy wstecz?: ,,Pobudki wyborczej” tom 2, P. 1912 s. 96; Szulc-Golska B., Wielkopolskie biblioteki prywatne, P. 1929 s. 33–5; Trzeciakowski L., Posłowie polscy w Berlinie 1848–1928, W. 2003; Ziemiaństwo wielkopolskie: w kręgu arystokracji, Red. A. Kwilecki, P. 2004; – Handbuch des Grundbesitzes im Deutschen Reiche. Das Königreich Preussen. Die Provinz Posen, Berlin 1881 s. 132–3; Hirth G., Hirth’s Parlaments-Almanach, Berlin 1871 IX 267; Jahresbericht des Königlichen Katholischen Gymnasiums zu Breslau für das Schuljahr 1860/61, Breslau 1861; Ziemia konińska w czasie powstania styczniowego 1863–1864. Losy i wspomnienia popowstaniowe, Oprac. J. Stępień, Konin 1998 V 60, 111–12; – „Dzien. Pozn.” 1871 nr 37, 38, 54, 56, 117, 1887 nr 73; „Gaz. Tor.” 1884 nr 201, 257; „Kur. Pozn.” 1888 nr 86; „Tyg. Ilustr.” 1908 nr 22 s. 437; „Tyg. Katol.” 1871 nr 8; ,,Wiek” 1881 nr 124; – Nekrologi z r. 1896: ,,Dzien. Pozn.” nr 113, ,,Gaz. Lwow.” nr 114, ,,Głos Narodu” nr 114; – AP w P.: Akta Prezydium Policji w P., sygn. 4374, Bank Rentowy w P., sygn. 557, Urząd katastralny w Kępnie, sygn. 158, 245, 307, 312, 352, 353, 609, 754; B. Kórn: rkp. 11991/2 (fot.); B. Ossol.: rkp. 14473/II (Szembekówna Z., Z dziejów Siemianic, fot.); B. Pol. Tow. Przyjaciół Nauk w P.: rkp. 804; B. Uniw. Pozn. w P.: rkp. 3561; – Mater. Red. PSB: Wydruk internetowy stenogramu z posiedzenia parlamentu Rzeszy z 22 V 1871.
Karolina Tomczyk-Kozioł