Piotr Woda ze Szczekocin h. Odrowąż (zm. 1454), podkanclerzy Królestwa Polskiego, starosta olsztyński, zawichojski, chełmski i łukowski. Był synem Jana ze Szczekocin, kaszt. lubelskiego (zob.), i Ofki, córki Zbigniewa z Wielkiego Młyna. Po raz pierwszy P. wymieniony jest w źródłach w r. 1403, kiedy jako kleryk diecezji krakowskiej otrzymał kanonię kruszwicką. W r. 1409 zapisał się na Wydział Artium Uniw. Krak., gdzie uzyskał w r. 1415 stopień bakalarza. Być może odbywał dalsze studia we Włoszech (I. Sułkowska-Kurasiowa). Pracę w kancelarii królewskiej rozpoczął najpóźniej w r. 1420, kiedy to potwierdzony jest jako notariusz króla Władysława Jagiełły. W r. 1421 ustąpił z kanonii kruszwickiej, zapewne zrezygnował wtedy z kariery duchownej. W r. 1425 P. przysiągł wraz z ojcem i braćmi wierność królowi, obiecując trzymać zamki Olsztyn i Bobrowniki i wydać je tylko w ręce Władysława Jagiełły lub jego syna. Przebywając na dworze królewskim, został w r. 1427, wraz z innymi dworzanami i bratem Dobiesławem, oskarżony o cudzołóstwo z królową Zofią Holszańską. T.r. uciekł z Polski na dwór króla węgierskiego i rzymskiego Zygmunta Luksemburczyka. W r. 1428 P. brał udział u jego boku w walkach z Turkami i w czasie oblężenia twierdzy Gołubiec nad Dunajem pod koniec maja t.r. dostał się do niewoli tureckiej, z której wykupił go Zygmunt Luksemburczyk. Do kraju powrócił prawdopodobnie ok. r. 1429. W t.r. bowiem ojciec w imieniu P-a i braci złożył przysięgę wierności Jagielle i obiecał, że dzierżone przez siebie zamki wyda tylko królowi bądź jego prawnym dziedzicom. W listopadzie 1433 P. otrzymał od króla starostwo olsztyńskie.
Po śmierci Władysława Jagiełły P. związał się ze stronnictwem Zbigniewa Oleśnickiego i niebawem, bo w lutym 1438, objął urząd podkanclerzego Król. Pol., który piastował do końca życia. Nie znajdujemy go wprawdzie wśród członków konfederacji korczyńskiej, ale wraz z innymi dostojnikami Król. Pol. 4 VI 1438 poręczył za króla Władysława Warneńczyka, iż ten spełni zobowiązania względem Piotra Odrowąża (jeden z głównych przeciwników Spytka z Melsztyna) odnośnie do zapisanych przez Jagiełłę 1000 grzywien na Samborze i Pohoniczu. W jesieni 1438 P. wziął udział w wyprawie królewskiej po koronę czeską, za co został hojnie przez króla wynagrodzony. Był zwolennikiem naddunajskiej polityki królewskiej i dlatego też ciągle widzimy P-a u boku Władysława Warneńczyka w czasie jego pobytu na Węgrzech w l. 1440–4. Zapewne z polecenia króla P. przebywał krótko w Polsce w listopadzie 1441 i w czerwcu oraz lipcu 1444. Na wyprawy wojenne przeciw Turkom wystawił oddział 100 zbrojnych i brał udział w walkach, o czym świadczy powieszenie w kościele Najśw. Panny Marii w Budzie pod koniec 1443 r. jego herbu (Odrowąż) wśród 24 herbów rycerzy polskich i węgierskich, którzy odznaczyli się w walkach z niewiernymi. Nie mamy przekazów źródłowych poświadczających udział P-a w bitwie warneńskiej. U boku króla przebywał prawdopodobnie tylko do 22 IX 1444; był przy przeprawie wojsk przez Dunaj pod Orsową. Być może pojechał do kraju z odpowiedzią Władysława Warneńczyka dla szlachty polskiej żądającej powrotu króla do Polski, gdyż w październiku t. r. występował we Lwowie z ramienia Żyda Eliasza z Hrubieszowa w procesie przeciw innemu Żydowi Szachnie. W r. 1444 P. został starostą chełmskim.
Po śmierci Władysława Warneńczyka P. zbliżył się do stronnictwa królowej Zofii Holszańskiej. Na zjeździe elekcyjnym w Piotrkowie (27–28 III 1446) należał zapewne do grupy możnowładców, która warunkowo obrała na tron polski Bolesława, księcia mazowieckiego. P. wziął też udział w poselstwie (13 możnych polskich), które udało się ze zjazdu parczowskiego w połowie września 1446 do Brześcia, aby prosić Kazimierza Jagiellończyka o objęcie tronu w Polsce. Po obradach brzeskich królewicz powierzył P-owi jako podkanclerzemu dokument zapewniający o koronacji w r. 1447 (miał go przewieźć do archiwum koronnego na Wawelu). W r. 1446 P. został starostą łukowskim. Po objęciu rządów w Koronie przez Kazimierza Jagiellończyka przebywał wraz z królem na Litwie (od września 1447 do końca maja 1448, od końca lipca 1450 do maja 1451 i od września 1452 do końca maja 1453). Nadal jednak był związany z obozem królowej matki i w związku z tym popierał pruską politykę króla. W kwietniu 1454 wziął udział w poselstwie panów koronnych na zjazd litewski w Brześciu, zwołany przez króla celem uregulowania przynależności Wołynia i wyjaśnienia stosunku Litwy do zakonu krzyżackiego. W maju t. r. towarzyszył królowi przy uroczystym wjeździe do Torunia i zhołdowaniu ziemi chełmińskiej. Jako długoletni podkanclerzy P. brał udział w pracach kancelarii królewskiej. W znacznej części jej dokumentów P. występuje w formułach: relacyjnej lub «datum per manus». Prawdopodobnie istniała jego księga podkanclerska, która się jednakże nie zachowała (I. Sułkowska-Kurasiowa). Do obowiązków P-a jako podkanclerzego należały również rozliczenia finansowe z miastami, dzierżawcami żup i mincerzami.
Po ojcu P. odziedziczył Szczekociny. W r. 1438 Władysław Jagiełło zapisał mu 200 grzywien na Olsztynie. W l. 1439–44 Władysław Warneńczyk poczynił liczne zapisy dla niego, zabezpieczone na Olsztynie, Częstochowie, Przyrowie i Zawichoście, które w sumie wyniosły blisko 2 850 grzywien, przede wszystkim za udział P-a w wyprawie po koronę czeską (1438) i za wierną służbę ze 100 zbrojnymi na Węgrzech. Król przejął także długi P-a, około 400 grzywien. W r. 1439 P. otrzymał możność zastawienia wsi królewskiej Siedlec na sumę 400 grzywien, w r. 1442 dostał od Władysława Warneńczyka pozwolenie na wykupno z rąk dzieci Domarata, niegdyś kaszt. lubelskiego, tenuty zawichojskiej, wójtostwa zawichojskiego oraz wsi Sobótki i Janiszowej. W r. 1454 P. wziął udział w wojnie polsko-krzyżackiej, poległ 18 IX w bitwie pod Chojnicami. W czasie bitwy zaginęła pieczęć majestatyczna i najmniejsza ze średnich pieczęci królewskich, które P. miał przy sobie.
Znamy tylko jednego syna P-a, Pawła (zm. po r. 1481), star. olsztyńskiego, łukowskiego i zawichojskiego, ożenionego z Anną Tęczyńską.
Niesiecki; Fedorowicz, Dostojnicy i urzędnicy; Kwiatkowski S., Urzędnicy kancelaryjni, koronni i dworscy za czasów Władysława III Warneńczyka (1434–1444), Rozpr. AU Wydz. Hist.-Filoz., Kr. 1884 XVII 146–52; Maurer R., Urzędnicy kancelaryjni królów polskich z lat 1434–1506, Brody 1881 s. 23–5; Indeks Studentów Uniw. Krak., s. 225; – Biskup, Trzynastoletnia wojna; Dąbrowski J., Władysław I Jagiellończyk na Węgrzech 1440–1444, W. 1922; Dworzaczek W., Leliwici – Tarnowscy, W. 1971; [Dzieduszycki M.], Zbigniew Oleśnicki przez autora „Piotr Skarga i jego wiek”, Kr. 1853–4, I 290, 302; Gawęda S., Możnowładztwo małopolskie w XIV w. i w pierwszej połowie XV w., Kr. 1966 s. 84; Górski K., Ród Odrowążów w wiekach średnich, „Roczn. Tow. Herald.” T. 8: 1926/7 s. 25–6, 79–80; tenże, Rządy wewnętrzne Kazimierza Jagiellończyka w Koronie, „Kwart. Hist.” R. 66: 1959 s. 728; Halecki O., Dzieje unii Jagiellońskiej, Kr. 1919 I; tenże, Ostatnie lata Świdrygiełły i sprawa wołyńska za Kazimierza Jagiellończyka, Kr. 1915; Kiryk F., Jakub z Dębna na tle wewnętrznej i zagranicznej polityki Kazimierza Jagiellończyka, Wr. 1967 s. 22, 32–3; Kolankowski L., Polska Jagiellonów, Lw. 1936; Krzyżaniakowa J., Kancelaria królewska Władysława Jagiełły, Cz. II, Urzędnicy, P. 1979; Kutrzeba S., Urzędy koronne i nadworne, Lw. 1903 s. 119; Maleczyńska E., Rola polityczna królowej Zofii Holszańskiej na tle walki stronnictw w Polsce w latach 1422–1434, Lw. 1934 s. 67–9; taż, Społeczeństwo polskie pierwszej połowy XV w. wobec zagadnień zachodnich, Wr. 1947 s. 135–6, 147; Nowicki E., Studia nad kancelarią koronną Kazimierza Jagiellończyka, Lw. 1912 s. 89, 94, 141, 142, 158; Prochaska A., Konfederacja Spytka z Melsztyna, Lw. 1887 s. 36; tenże, Król Władysław Jagiełło, Kr. 1908 II; Rozbiór krytyczny Długosza, I–II; Stachoń B., Polityka Polski wobec Turcji i akcji antytureckiej w wieku XV do utraty Kilii i Białogrodu (1484), Lw. 1931 s. 73; Sułkowska-Kurasiowa J., Dokumenty królewskie i ich funkcja w państwie polskim za Andegawenów i pierwszych Jagiellonów 1370–1444, W. 1977 s. 78, 79, 151, 154, 155, 160, 169, 170, 267–8; taż, Polska kancelaria królewska w latach 1447–1506, Wr. 1967 s. 10, 23, 49, 73, 96, 163, 155–6; Wyczańska K., O zaginionych pieczęciach Kazimierza Jagiellończyka, „Przegl. Hist.” T. 49: 1958 s. 530–7; – Akta capitulorum, II; Akta grodz. i ziem., II, III, V–IX, XI, XIII, XIV; Akta Unii; Cod. epist. saec. XV, I–II; Cod. Regni Pol. et M. Duc. Lit., IV nr 107, 110, 114; Cod. Pol., I, II, IV; Cod. Univ. Crac., I–II; Długosz, Historia, IV–V; tenże, Liber benef., I 23; Dokumenty sądu ziemskiego krakowskiego 1302–1453, Wyd. Z. Perzanowski, Kr. 1971; Inventarium… privilegiorum… in archivo Regni… confectum 1682, Ed. E. Rykaczewski, Berolini–Posnaniae 1862 s. 202; Ius Polonicum, Ed. J. W. Bandtkie, Varsoviae 1831 s. 251, 260, 269; Kod. m. Kr., I–II; Kod. maz. [Lubomirskiego], nr 200; Kod. mogilski; Kod. Mpol., IV; Kod. tyniecki; Kod. wielicki, s. 22–4, 43; Kod. Wpol., V; Księga długów m. Torunia z okresu wojny trzynastoletniej, Wyd. K. Ciesielska i I. Janosz-Biskupowa, Tor. 1964 s. 45–6; Liber cancellariae Stanislai Ciołek, Wyd. J. Caro, Wien 1871–4 II 245–6, Arch. f. Österr. Gesch.; Materiały archiwalne wyjęte głównie z Metryki Litewskiej od 1348 do 1607 roku, Wyd. A. Prochaska, Lw. 1890; Matricularum Regni Poloniae codices seculo XV conscripti, Ed. A. Mysłowski, W. Graniczny, W. 1914 I, Monumenta Iuris, II; Matricularum summ., I; Pomniki Dziej. Pol., S. II, V 177; Przyczynki do dziejów polskich z Archiwum m. Wrocławia, Wyd. A. Mosbach, P. 1860 s. 98; Starod. Prawa Pol. Pomn., II nr 2596, 2641, 2931, 3281, 3341, 3407, 3421, 3518; Statuta nec non liber promotionum, s. 9; Zbiór dok. mpol., II, III, V, VIII passim za l. 1438–54; Zbiór dokumentów zakonu OO. Paulinów w Polsce, Wyd. J. Fijałek, Kr. 1938 nr 114, 136; Związek Pruski i poddanie się Prus Polsce, Zbiór tekstów źródłowych, Oprac. K. Górski, P. 1949; – Arch. Państw. w Kr. Oddz. na Wawelu: Castr. Crac., t. 6 s. 78–79, t. 7 s. 78, t. 8 s. 864, 869, t. 9 s. 799, 885, t. 10 s. 565, Terr. Crac., t. 10 s. 88, t. 11 s. 9, 98, 168, 196, 427–428, t. 12 s. 307, t. 13 s. 164, t. 146 s. 524–525, t. 147 s. 54, 89, 158, 230, 236, 475, t. 150 s. 95, 149, 158, 178, 201–202, 279, 282, 326, t. 151 s. 132, 164, 177, 261.
Krzysztof Ożóg