Piotr Zajączek z Wrzącej h. Świnka (zm. ok. 1468), kasztelan rozpierski. Pochodził z możnego rodu Świnków w Sieradzkiem. Był synem Adama z Charłupi Małej, kaszt. sieradzkiego, i Elżbiety, wdowy po Andrzeju ze Sprowy. Po śmierci ojca (ok. r. 1400) opiekę nad P-em i jego majątkiem sprawowała początkowo matka, a w r. 1402, z wyroku sądowego, stryj Piotr Wolipiwo z Charłupi Małej, podstoli łęczycki, później zaś Marcin Dąbski. Począwszy od r. 1425 P. zasiadał często w sądzie ziemskim sieradzkim, urząd podkomorzego sieradzkiego otrzymał ok. r. 1440. O dużym autorytecie P-a świadczy powoływanie go jako arbitra przez najwyższych dostojników województwa sieradzkiego. W marcu 1446 uczestniczył w burzliwym zjeździe piotrkowskim, na którym wybrano warunkowo na tron polski Bolesława, księcia mazowieckiego. Po koronacji Kazimierza Jagiellończyka prawdopodobnie towarzyszył królowi w objeździe po kraju, skoro we wrześniu 1447 świadczył na jego dokumencie w Łukowie. Jako członek poselstwa polskiego w sierpniu 1453 wziął udział w pertraktacjach toczonych we Wrocławiu celem sfinalizowania układu w sprawie małżeństwa Kazimierza z Elżbietą Rakuszanką. Udział w poselstwie zawdzięczał z pewnością kanclerzowi kor. Janowi Koniecpolskiemu, z którym pozostawał w bliskich stosunkach, podtrzymywanych również przez dzieci obydwu, jak na to wskazują wzajemne poręczenia zobowiązań finansowych. Na początku wojny trzynastoletniej w bitwie pod Chojnicami (18 IX 1454) P. dostał się do niewoli krzyżackiej. Z korespondencji kierowanej do P-a przez Sieradzan, zainteresowanych losami innych uczestników bitwy, wynika, że jeszcze w grudniu 1454 przebywał w Malborku. W r. 1455 (po 25 II) awansował na urząd kasztelana rozpierskiego, który przejął po Dziersławie z Rytwian. Nie prowadził już szerszej działalności publicznej, ograniczając się tylko do zasiadania w sądzie ziemskim w Sieradzu, Szadku i Piotrkowie.

P. odziedziczył po ojcu kompleks majątkowy skupiony wokół Wrzącej (koło Gruszczyc w ziemi sieradzkiej), z której stale się pisał, oraz działy w Dzierlinie położonym nieopodal Charłupi Małej, która wówczas była już w rękach Grądzkich. Pełny majątek P-a odzwierciedla zapis z r. 1445 dla dominikanów sieradzkich, którym przekazał rocznie 2 grzywny oraz 14 korców zboża ze swoich folwarków w ziemi sieradzkiej. Do P-a należały wtedy wsie: wspomniana już Wrząca, Dziebędów, Grzymaczew, Kwasków, Słomków, Ustków, Włocin i dział w Kolądzicach. W ziemi wieluńskiej posiadał Rudlice (w r. 1432 ufundował altarię przy kościele parafialnym), Kuźnicę oraz Przedborów, zamieniony w r. 1440 na Drożdżyn. P. zmarł ok. r. 1468 (wg Długosza we wrześniu 1468 kasztelanem rozpierskim był już Zbigniew z Bąkowej Góry).

P. był dwukrotnie żonaty: pierwszą jego żoną była Warszka (której w r. 1419 zapisał 60 grzywien oprawy na wsiach Wrzącej, Grzymaczewie i Włocinie), drugą Helena (zabezpieczył jej w r. 1447 400 grzywien posagu i 400 grzywien wiana na wsiach Dziebędów, Orzeżyn, Kwasków, Ustków i dziale w Kolądzicach). Pozostawił córki (którym w r. 1465 zapisał 80 grzywien na Rudlicach i Kuźnicy) i sześciu synów: z pierwszego małżeństwa – Adama, Piotra, Jakuba i Mikołaja, z drugiego małżeństwa – Jana i Łukasza. Synowie P-a dali początek rodzinom: Kakawskich, Mączyńskich, Grzymaczowskich i Zajączków.

Boniecki; Niesiecki; Uruski; – Zajączkowski S. M., Wielowioskowa własność szlachecka w województwie sieradzkim (XV i pierwsza połowa XVI w.), „Roczn. Łódz.” T. 18 (21): 1973 s. 48–9; Zieliński G., Zieliński J., Wiadomość historyczna o rodzie Świnków oraz rodowód pochodzącej od nich rodziny Zielińskich h. Świnka, Tor. 1880; – Długosz, Historia, V 513; Knigi polskoj koronnoj metriki XV st., W. 1914 I nr 189, 192, 194, Monumenta iuris; Kod. Wpol., V nr 214; Łaski, Liber benef., II 133; Regesta historico-diplomatica Ordinis S. Mariae Theutonicorum 1198–1525, Wyd. E. Joachim, W. Hubatsch, Göttingen 1948–65 I nr 13208, 13271; Spisy jeńców polskich z bitwy pod Chojnicami, Oprac. M. Biskup, „Przegl. Hist.” T. 56: 1965 s. 95; Zbiór dok. mpol., III nr 771; – AGAD: Księgi grodzkie ostrzeszowskie, t. 1 k. 109–110, 143, Księgi grodzkie sieradzkie, t. 8 s. 50, 667, t. 10 s. 440, t. 12 s. 108, 163, t. 13 s. 479, 515, 889, 929, Księgi ziem. sieradzkie, t. 1 k. 35, 204, t. 3 k. 52, t. 4 k. 259, t. 5 k. 317, t. 8 k. 118, t. 9 k. 48, t. 11 k. 64, 147–148, 151, 245, t. 12 k. 61; Arch. Klaszt. Dominikanów w Kr.: Kopiariusz dominikanów sieradzkich, k. 188–189, 198; B. Czart.: Teki Pstrokońskiego, rkp. 3346 k. 30.

Alicja Szymczakowa