Piotr, zwany Brevis (zm. 1254), biskup płocki. Był synem duchownego; odbył studia zagraniczne i z tytułem magistra powrócił do kraju; wkrótce wszedł w skład kapituł płockiej i włocławskiej. W połowie 1228 r., jako kanonik płocki, brał udział w wiecu księcia mazowieckiego Konrada I i bpa płockiego Guntera, na którym wystawiono dokumenty poświadczające fundację rycerskiego zakonu braci dobrzyńskich. Przy niewątpliwym poparciu książęcym został kustoszem płockim (najpóźniej w r. 1232). W r. 1235 z ramienia Konrada I negocjował ugodę z zakonem krzyżackim o zwrot grodu dobrzyńskiego i przynależnych doń posiadłości braci dobrzyńskich, których część połączyła się z Krzyżakami. Protekcja książęca wprowadziła go następnie na godność prepozyta kapituły włocławskiej. Z tym tytułem wystąpił w r. 1236 na dokumencie wystawionym na wiecu w Dankowie, poświadczającym rozgraniczenie na obszarze ziemi dobrzyńskiej dzielnic Bolesława mazowieckiego i Kazimierza kujawskiego. Najprawdopodobniej P. był długoletnim kierownikiem kancelarii kujawskiej i nie można go identyfikować z podkanclerzym Bolesława I, znanym od r. 1239. Jako kanclerz Kazimierza kujawskiego P. występuje w l. 1241 i 1242. Wolno sądzić, że P. zabiegał o utrzymanie współpracy politycznej książąt Bolesława i Kazimierza z ojcem, który w połowie 1241 r. objął władzę w Krakowie, a następnie po klęsce pod Suchodołem w maju 1243 usiłował odzyskać utracony seniorat.

Po śmierci bpa płockiego Andrzeja z rodu Gryfitów (w styczniu 1244) kapituła płocka przeprowadziła elekcję poprzez trzech kompromisariuszy: prepozyta, kustosza i jednego z kanoników; w skład tego grona wyborców wszedł także dodatkowo bp kujawski Michał. Na biskupa płockiego wybrano kustosza P-a, niewątpliwie za aprobatą książąt Konrada I i Bolesława I. P. uzyskawszy dyspensę papieską (m. in. z powodu pochodzenia) zatwierdzony został przez papieża Innocentego IV bullą wystawioną 26 I 1245. Wkrótce po objęciu rządów P. obsadził wakujące stanowiska w kapitule płockiej; m. in. na dziekanię płocką wprowadził Jana, kanclerza księcia mazowieckiego Konrada, późniejszego propagatora kultu bpa płockiego Wernera. Współpraca P-a z dworem książęcym Bolesława I została wkrótce zerwana z powodu zatargu o kościelny teren obwarowanego podgrodzia, na którym książę po pożarze Płocka zamierzał tymczasowo osadzić grupę mieszczan płockich. Dzięki mediacji Konrada I wraz z młodszym synem Siemowitem i woj. łęczyckim Boguszą zawarto w czerwcu 1247 kompromis w tej sprawie. Uznał on prawa własnościowe kościoła płockiego do tego terenu i zezwalał na czasowe jego użytkowanie przez mieszczan na równi z kanonikami. P. najprawdopodobniej celebrował uroczysty pogrzeb Konrada I w katedrze płockiej we wrześniu 1247 oraz pogrzeb Bolesława I w r. 1248 (po 25 II), on też zapewne dawał ślub Siemowitowi Konradowicowi i Perejasławie, córce księcia halickiego Daniela ok. r. 1248. W październiku 1248 wziął bez wątpienia udział we wrocławskim synodzie prowincjonalnym, zwołanym przez legata papieskiego.

P. podejmował niemałe starania o odbudowę zniszczonych dóbr i powiększenie dochodów kościoła płockiego. W czerwcu 1248 uzyskał bullę Innocentego IV w obronie poddanych kościoła płockiego przeciw uciskowi władzy książęcej. Już w lutym 1248 otrzymał od księcia mazowieckiego Bolesława I kilka wsi książęcych na Mazowszu płockim w zamian za należności książęce oraz drogą zamiany. Warunki tej umowy zostały jednakże zmienione przez Siemowita I w połowie 1250 r. P. uzyskał wówczas również korzystny dla biskupstwa wyrok sądu książęcego po przewlekłym sporze o Długosiodło z wpływowym wojewodą Bolesława I i ówczesnym kaszt. płockim Abrahamem z rodu Nałęczów, lecz wydaje się, że doszło tu później do kompromisu; w rękach Nałęczów utrzymywały się bowiem w późnym średniowieczu obszerne dobra przetyckie, które stanowiły najprawdopodobniej południową część wczesnośredniowiecznego obszaru leśnego należącego do Długosiodła. Na zjeździe z księciem Kazimierzem Kondradowicem w Dobrzyniu we wrześniu 1252 P. uzyskał potwierdzenie dotychczasowych przywilejów dla grodów Ruż i Świecie oraz wsi biskupstwa płockiego; uzyskał także immunitet dla nowej osady biskupiej, Sędzina na Kujawach. Być może P. uczestniczył w drugiej połowie 1253 r. wraz z Siemowitem I w koronacji jego teścia Daniela w Drohiczynie nad Bugiem. Uroczystość tę celebrował legat papieski Opizo, była ona bez wątpienia powodem do zjazdu możnowładztwa ruskiego i mazowieckiego. Wg rocznika kapituły poznańskiej P. zmarł w r. 1254. Nastąpiło to w pierwszych miesiącach; bowiem 8 V t. r. w uroczystościach krakowskich podniesienia relikwii św. Stanisława wziął udział następca P-a Andrzej Ciołek, dotychczasowy prepozyt płocki i kanclerz książęcy.

Buczek K., Sprawa lokacji miasta Płocka, „Kwart. Hist.” R. 74: 1967 nr 4 s. 1013–20; Kuczyński S. K., Pieczęcie książąt mazowieckich, Wr. 1978 s. 288–92; Kuhn W., Die Entstehung der deutschrechtlichen Stadt Płock, „Zeitschr. für Ostforschung” Jg 13: 1964 s. 1–60; Maleczyński K., Zarys dyplomatyki polskiej wieków średnich, Wr. 1951 s. 123–5, 141–2 (identyfikacje mylne); Mitkowski J., Kancelaria Kazimierza Konradowica, księcia kujawsko-łęczyckiego (1233–1267), Wr. 1968 s. 48–9 (mylne identyfikacje za Maleczyńskim); Nowowiejski A. J., Płock, Wyd. 2., Płock 1930 s. 42; Suchodolska E., Kancelarie na Mazowszu w latach 1248–1345, W. 1977; Trawkowski S., Kaźń kasztelana Bolesty (1170 r.) w tradycji płockiej, „Studia Źródłozn.” R. 14: 1969 s. 58–9; Żebrowski T., Zarys dziejów diecezji płockiej, Płock 1976 s. 33; – Długosz, Annales, liber 7; Dok. kuj. i maz.; Kod. maz. (Kochanowskiego), nr 218, 266, 327, 358, 361, 410, 430, 471, 472, 473, 474; Kod. maz. (Lubomirskiego), nr 15, 16, 18–20; Mon. Pol. Hist., IV 750, VI 605; Pomniki Dziej. Pol., S. II., VI 33, VIII 92, 101; Preuss. Urk.-buch; Schlesisches Urkundenbuch, Bd II., Hrsg. v. W. Irgang, Graz 1977; Zbiór dok. m. Płocka, I nr 12, 13.

Kazimierz Pacuski