Kiciński Pius h. Rogala (1752–1828), szef Gabinetu Stanisława Augusta, poseł na sejmy, senator-kasztelan Królestwa Polskiego. Ur. 5 V w Sławkowie, syn Michała i Anny z Rychłowskich. Uczył się w szkole Nowodworskiego w Krakowie (w r. 1767 był w retoryce) i być może w jakimś kolegium jezuickim, wspominał bowiem po latach, iż swą znajomość z ks. Michałem Ossowskim zawarł u jezuitów. Rodzice K-ego byli właścicielami jednej wsi (Wilkowiecko w ówczesnym woj. krakowskim), toteż scheda po nich, podzielona między trzech synów, przy czym wypłacić trzeba było posagi siostrom, była nader szczupła i K. dorabiać się musiał własną pracą. W czasie sejmu 1776 r., zaprotegowany przez Andrzeja Mokronowskiego i Jacka Ogrodzkiego, wszedł do służby w Gabinecie Stanisława Augusta i sporządził protokół czynności konfederacji. W czasie sejmu 1778 r. spisywał jego diariusz na użytek polskich placówek dyplomatycznych; mianowany przez króla sekretarzem sejmu 1782 r., opracował jego drukowany diariusz. Niezwykle pracowity, sumienny, cieszył się zaufaniem swoich zwierzchników w Gabinecie: Ogrodzkiego i Adama Cieciszowskiego, z którym łączyły go więzy rodzinne od czasu ożenienia się w r. 1782 z jego bratanicą Franciszką, córką Ignacego, podkomorzego liwskiego. Wg własnego świadectwa, K. od r. 1781 miał pod swoją pieczą najważniejszą szyfrowaną korespondencję, a w czasie długiej choroby poprzedzającej śmierć Cieciszowskiego (1783) oraz przez trzy lata po jego śmierci faktycznie kierował Gabinetem. Dopiero jednak na początku maja 1786 r. oficjalnie został szefem Gabinetu, w t. r. otrzymał Order Św. Stanisława.
Dn. 3 V 1781 r. K. zaprzysiężony został jako sekretarz utworzonej wówczas Komisji Ekonomicznej zarządzającej skarbem królewskim, a 11 III 1784 r. mianowany został jej komisarzem. W działalności komisji brał bardzo czynny udział, ale praca ta, jak twierdził, przysparzała mu wiele kłopotów i zgryzot, czuł bowiem swą bezsilność wobec postępowania króla, nie liczącego się ze swymi możliwościami finansowymi i zaskakującego komisję nieprzewidzianymi wydatkami i zaciąganymi poza jej wiedzą długami. «Jeśli Król Imć – pisał w styczniu 1786 r. do Michała Poniatowskiego – zawsze tak nieograniczenie litościwe mieć będzie serce, jeżeli do każdej ekspensy publicznej sam się najpierwszy dokładać będzie, jeżeli familia pańska w oszczędności wydatków J. K. Mci swego własnego dobra upatrywać nie będzie», sytuacja faktycznego bankructwa, w jakiej znalazł się król, będzie się dalej zaostrzała. Dlatego też K. chciał zgłosić swą dymisję ze stanowiska komisarza. Król zażądał od niego projektu reformy finansów. K. podał go królowi 6 II 1786 r. Stanisław August nie przyjął wprawdzie sugestii daleko idących oszczędności, jak np. przerwanie na kilka lat wszelkich budowli, ale plan zredukowanego budżetu zaakceptował. K. pozostał komisarzem do 27 VII 1789 r., kiedy otrzymał na własne życzenie zwolnienie.
Również w Gabinecie K. starał się przeprowadzić reformy polegające na wyeliminowaniu zeń ludzi mało lub w ogóle nie pracujących, a figurujących w jego budżecie, oraz na wprowadzeniu sprawiedliwego systemu awansów. Z pracy w Gabinecie był K. zadowolony, grono swych najbliższych współpracowników, częściowo ludzi z nim spokrewnionych, cenił i starał się, na ogół z powodzeniem, zyskiwać dla nich, podobnie jak i dla siebie, zwiększenie płacy oraz inne łaski królewskie. Nie powiodły mu się natomiast zabiegi o urząd instygatora kor. ani o pocztmistrzostwo generalne. K. był do króla szczerze przywiązany i cieszył się coraz większym jego zaufaniem. W r. 1787, w czasie podróży Stanisława Augusta do Kaniowa, K. pozostał w Warszawie i stamtąd komunikował królowi wiadomości o wszystkich napływających sprawach, zarówno drobnych bieżących, jak i istotnej wagi politycznej, a z kolei odbierał szczegółowe i bardzo nieraz poufne relacje od króla, które przekazywał Michałowi Poniatowskiemu.
W r. 1784 K. został posłem z ziemi czerskiej. Na sejmie tym przedstawił sprawozdanie z ramienia deputacji sejmowej kontrolującej działalność Komisji Edukacji Narodowej. Na sejm 1786 r. posłował z ziemi liwskiej. Z tejże ziemi wybrany został w r. 1788 i był jednym z najczynniejszych posłów na Sejmie Czteroletnim. K. jako poseł mocno akcentował niezależność swoich poglądów zarówno od króla, jak i od «popularnych opinii». O ile jednak w r. 1789 można zaobserwować u K-ego uleganie nastrojom «sarmackim» (np. żądanie stroju polskiego, zakaz wyjazdów za granicę), to od r. 1790 wystąpienia K-ego idą na ogół po linii programu Stanisława Augusta (przywrócenie królowi prawa mianowania ministrów i senatorów, nieobowiązujący charakter instrukcji sejmikowych i uchwalanie ich po wyborze posłów, obrona Komisji Skarbowej przed pociągnięciem do odpowiedzialności za kupno pałacu dla ambasady rosyjskiej). Charakterystyczne dla K-ego było nastawienie antymagnackie, wypływające w dużym stopniu z momentów osobistych: niechęci człowieka, który karierę osiągnął drogą wytrwałej pracy, wobec «paniczów» uważających, że dygnitarstwa i łaski królewskie należą im się bez żadnych zasług, a tylko z racji przynależności do uprzywilejowanej grupy. Poglądom swym dał dobitny wyraz w mowach 13 IX 1790 r. (nb. dopatrzył się magnackiej intrygi w projekcie dopuszczenia mieszczan do prawodawstwa; magnaci, zdaniem jego, liczyli na opanowanie sejmików miejskich) i 27 I 1792 (gdzie domagał się odebrania urzędów Sewerynowi Rzewuskiemu i Szczęsnemu Potockiemu). Pierwsza z tych mów przyczyniła się do uchwały sejmu oddającej królowi nominację senatorów i ministrów, co stało się ważnym czynnikiem skłaniającym Ignacego Potockiego do szukania kompromisu ze Stanisławem Augustem. K. przyczynił się też walnie (mowy 17 i 21 II 1791) do przyjęcia przez sejm skróconej procedury uchwalania praw. Dn. 21 II 1791 r. K. wybrany został do deputacji powołanej do ostatecznego opracowania projektu prawa o sejmikach. W dn. 3 V 1791 r. gorąco wzywał do natychmiastowego uchwalenia projektu „Ustawy rządowej”, strasząc w przeciwnym razie widmem powrotu «influencji» rosyjskiej. Król zaliczał go do ludzi najbardziej zasłużonych przy ustanowieniu Konstytucji. Należał potem K. do Tow. Przyjaciół Konstytucji 3 maja. W czasie debaty nad sprawą sprzedaży królewszczyzn był entuzjastycznym zwolennikiem projektów ks. Ossowskiego (mowy 10 X i 12 XII 1791). W mowie z 12 XII 1791 r. cytował fragmenty jego rękopisu tzw. «konstytucji ekonomicznej».
Zaufanie do talentów ekonomicznych ks. Ossowskiego naraziło też K-ego na ruinę finansową. Wszystkie bowiem swoje oszczędności (12 tys. dukatów) ulokował w banku Prota Potockiego, licząc na obietnicę ks. Ossowskiego, że bank ów nabędzie dlań majątek ziemski i będzie nim administrował. W r. 1792 K. mianowany został kasztelanem połanieckim. Zdecydowanie wrogi Targowicy, a przy tym naraziwszy się osobiście jej przywódcom swymi mowami już 1 VII 1792 r. prosił króla o pozwolenie odwiezienia rodziny do Galicji; na życzenie króla pozostał jednak w Warszawie i wyjechał z niej dopiero 19 VII t. r. W sierpniu t. r. przesłał królowi rezygnację z kasztelanii połanieckiej; Stanisław August odpowiedział mu, że rezygnacji tej nie przyjmuje, a nawet nie mógłby przyjąć wobec zarządzeń konfederacji targowickiej odbierających mu władzę w tym zakresie. W okresie rządów targowickich K. przebywał w Galicji, w Szumlańszczyźnie, majątku rodziców swego krewnego i podwładnego w Gabinecie, Józefa Deszerta. Król wypłacał K-emu zmniejszoną nieco pensję i pozostawał z nim w kontakcie listownym. W czasie sejmu grodzieńskiego, na życzenie króla, bawiący przy nim Deszert stale korespondował z K-m, posyłając mu relacje o tym, co działo się w Grodnie. Dn. 1 XI 1793 r. K. zgłosił się w Warszawie do króla, by objąć swe obowiązki w Gabinecie. Zgodnie z dawniej wyrażonym życzeniem K. nie stanął oficjalnie na czele Gabinetu, nie chciał bowiem utrzymywać jakichkolwiek stosunków z targowiczanami. W styczniu 1794 r., wobec urlopu Deszerta, objął swą dawną funkcję, ale wkrótce, jak pisał do Stanisława Augusta 27 I 1794 r., za radą swych przyjaciół: A. Debolego i gen. J. Komarzewskiego, postanowił wycofać się do prac wyłącznie wewnętrznych w Gabinecie, nie chcąc narażać króla na trudności.
Po insurekcji warszawskiej zgłosił K. akces do powstania. Dn. 17 V 1794 r. Rada Zastępcza Tymczasowa powołała go w skład sądu kryminalnego księstwa mazowieckiego, a 21 V do deputacji dla zbadania funduszu Komisji Edukacji Narodowej. Dn. 23 VI Rada Najwyższa Narodowa mianowała go komisarzem w komisji porządkowej warszawskiej. Nie znana jest dokładna data opuszczenia Warszawy przez K-ego. W liście do Stanisława Augusta z 4 VI 1795 r. pisał K., że mija 8 miesięcy od nagłego rozstania się z królem. K. przebywał odtąd z rodziną w Galicji, trzymając małe dzierżawy i korzystając z pomocy materialnej rodziców Józefa Deszerta. Kołatał też aż do śmierci króla o płacenie zasiłków i wypłatę przyznanych mu przezeń jako dług zaległości pensji. Przez jakiś czas Stanisław August płacił mu 15 dukatów miesięcznie, czynił też na jego prośbę starania u zbankrutowanego Prota Potockiego o spłacenie K-emu ulokowanego u niego kapitału. Nie wiadomo, czy K. odzyskał z masy upadłości Potockiego część swoich pieniędzy. W każdym razie sytuacja materialna K-ego musiała się w następnych latach poprawić. W r. 1806 uzyskał od cesarza Franciszka, jako dawny kasztelan, tytuł hrabiowski. Syna Brunona kształcił w Wiedniu w Theresianum.
Do życia publicznego powrócił w dobie Królestwa Polskiego. W r. 1817 został mianowany senatorem kasztelanem. W sejmie 1818 r. nie uczestniczył. Na sejmie 1825 r. był wyznaczony do komisji praw organicznych i administracyjnych. Popierał episkopat w debacie nad prawem małżeńskim i głosował przeciw projektowi rządowemu. Brał również udział w pracach senatu jako członek (1823) deputacji powołanej dla uznawania tytułów arystokratycznych w Królestwie Polskim, a 11 XII 1824 r. przedstawił senatowi raport w imieniu deputacji powołanej do opracowania «przedmiotów pod rezolucję senatu przychodzących». W l. 1819–27 zasiadał w Sądzie Najwyższej Instancji nie tylko w miesiącach, jakie przypadały w kolejności jemu samemu, ale często w zastępstwie innych senatorów. Brał udział w początkowych pracach Sądu Sejmowego. Zmarł w Warszawie 23 IV 1828 r. Prócz syna Brunona, miał pięć córek, m. in. Krystynę, żonę Ignacego Potockiego, i Antoninę Kretowiczową. Smoleński przypisuje K-emu artykuły w „Dzienniku Handlowym” (1787) podpisywane inicjałami P. K. Liczne swoje mowy w czasie Sejmu Czteroletniego ogłaszał współcześnie drukiem. Wiersze pisane na początku XIX w. opublikował syn Bruno w I tomie zbiorowego wydania swoich „Poezji” (1840–3).
Litografia wg portretu z czasu Sejmu Czteroletniego wielokrotnie reprodukowana (m. in. w Polska, jej dzieje i kultura, W. [1928] II 292); – Estreicher; W. Enc. Ilustr.; Boniecki; Uruski; – Dembiński B., Polska na przełomie, Lw. [1913] (facsimile autografu „Asekuracji”); Dihm J., Sprawa Konstytucji Ekonomicznej z 1791 r., Wr. 1959; Kalinka W., Ostatnie lata Stanisława Augusta, P. 1868; tenże, Sejm Czteroletni, Wyd. 4., Kr. 1895; Korzon, Wewnętrzne dzieje; Mann Z., Stanisław August na sejmie ostatnim, W. 1937; Przelaskowski R., Sejm warszawski 1825, W. 1929; Rostworowski E., Legendy i fakty z XVIII w., W. 1963; tenże, Sprawa aukcji wojska na tle sytuacji politycznej przed Sejmem Czteroletnim, W. 1957; tenże, W sprawie Konstytucji Ekonomicznej 1791 r., „Przegl. Hist.” T. 51: 1960 s. 730, 731, 744, 745, 751, 754; Rymszyna M., Gabinet Stanisława Augusta, W. 1962; Skałkowski A. M., Towarzystwo Przyjaciół Konstytucji 3 maja, „Pam. B. Kórn.” Z. 2: 1930; Smoleński W., Ostatni rok Sejmu Wielkiego, Kr. 1897; tenże, Publicyści anonimowi z końca w. XVIII, W. 1912; Wójcicki, Cmentarz Powązkowski; – Akty powstania Kościuszki; Naruszewicz A., Korespondencja, Wr. 1957; – W arch. Stanisława Augusta istnieją liczne pisma K-ego (listy i bilety do i od króla, korespondencja z Debolim, Wojną, Midletonem oraz innymi dyplomatami polskimi i inne), najważniejsze to: B. Czart.: rkp. 924 i 925; AGAD: Zbiór Popielów 422, Arch. Królestwa Polskiego 356, Arch. Kameralne 221, 222, 223, Korespondencja Stanisława Augusta 3b; Z arch. K-ego, które wg świadectwa Korzona istniało jeszcze w końcu XIX w., zachowały się jedynie w B. Narod. rkp. BOZ 1721 i BOZ 1821 oraz 2 fascykuły w AGAD Oddział II Nabytki nr 17 i Arch. Zamoyskich 3106; Arch. UJ w Kr.: rkp. 97 s. 25.
Jerzy Michalski