Sieniawski Prokop h. Leliwa (zm. 1596), podczaszy, następnie marszałek nadworny kor. Ur. 14 I, był drugim synem stolnika lwowskiego Prokopa (zob.) i Anny z Ostrorogów Lwowskich.
Wg tradycji rodzinnej S. kształcił się w Wittenberdze i Lipsku; odbył też podróż po Cesarstwie, był w Szwajcarii, Włoszech i Niderlandach. Wyznawał kalwinizm. Po powrocie do kraju przebywał podobno na dworze Zygmunta Augusta. Można przyjąć, iż był w Lublinie podczas sejmu unii, bowiem 17 V 1569 król rozsądził sprawę między spadkobiercami jego ojca Prokopa a Chodorowskimi. Dn. 28 II 1575 uczestniczył w sesji sądów generalnych woj. ruskiego we Lwowie. Za rządów Stefana Batorego S. wziął udział w kampaniach przeciw Moskwie. Zaciągnięty 1 VI 1580 przez hetmana Jana Zamoyskiego podczas kampanii wielkołuckiej dowodził rotą liczącą 58 husarzy oraz 2 kozaków. W czasie wyprawy pskowskiej 12 VIII 1581, uczestniczył w popisie wojska pod Worońcem; jego rota licząca 103 konie, wchodziła w skład pułku Zamoyskiego. Mimo, iż termin zaciągu S-ego wygasł 1 IX t. r., pozostał w wojsku, a po zakończeniu działań wojennych należał do tych rotmistrzów, którym król 26 III 1582 przypowiedział dalszą służbę. Dn. 27 VI t. r. wraz z 18 innymi rotmistrzami, których król postanowił skierować do ziem ruskich przeciw grasującym tam od wiosny t.r. Tatarom, wziął udział w naradzie u hetmana Zamoyskiego, gdzie zapadły decyzje dotyczące sposobu i terminu przemarszu oddziałów, w następstwie czego w parę tygodni później S. znalazł się na południowo wschodnich terenach Rzpltej pod rozkazami brata stryjecznego, hetmana polnego kor. Mikołaja Sieniawskiego (zob.).
Po śmierci Stefana Batorego S. wziął, być może, udział w sejmie konwokacyjnym w Warszawie (2 II – 9 III 1587), gdzie 7 III zebrani powołali go na rotmistrza, upoważniając do zaciągnięcia roty liczącej 150 ludzi do obrony granic. Należał do zwolenników kandydatury szwedzkiej i nie dał się przeciągnąć na stronę arcyks. austriackiego Maksymiliana. W grudniu 1587 wraz z Janem Płazą wyjechał z Krakowa jako poseł Zygmunta Wazy na zjazd neutralistów do Lwowa, skąd o przebiegu tego zgromadzenia informował 13 I 1588 marszałka w. kor. Andrzeja Opalińskiego. W dn. 26 I t.r. posłowie, powróciwszy do Krakowa, złożyli sprawozdanie ze swej misji, podnosząc przy tym, iż we Lwowie napotkali na spore trudności z powodu niezręczności kancelarii, która wystawiła im pełnomocnictwo w imieniu króla wybranego a nie koronowanego i opieczętowała je pieczęcią szwedzką zamiast polską. Zaangażowanie S-ego po stronie Zygmunta zostało docenione; 16 II 1588 dostał S. zamek Andzel z przyległymi dobrami w Inflantach wraz z prawem dziedziczenia (scedował 10 III 1589 Kasprowi Młodawskiemu) oraz dożywotnio pensję roczną 1 tys. złp. z ceł ruskich, a 17 II nominację na podczaszego nadwornego królewskiego. S. chyba jednak nie czuł się dostatecznie usatysfakcjonowany, skoro szukał poparcia aż w Wielkopolsce, gdzie odbywający się od 31 I – 3 II 1589 sejmik średzki wystąpił do króla (być może sprawił to szwagier S-ego Hieronim Gostomski ), o nagrodzenie jego zasług. T.r. podczas sejmu pacyfikacyjnego S. był w Krakowie i dn. 18 V podpisał akt inwestytury dla książąt kurlandzkich Fryderyka i Wilhelma oraz akt potwierdzający elektorowi brandenburskiemu Janowi Jerzemu prawo do opieki nad ks. pruskim Albrechtem Fryderykiem. Na sejmiku halickim 8 II 1590 został wybrany na posła na sejm; zebrana na sejmiku szlachta poleciła wówczas swym posłom prosić króla, by wynagrodził zasługi S-ego. Wraz z innymi posłami woj. ruskiego 12 III 1591 złożył na sejmiku relacyjnym w Haliczu sprawozdanie z poselstwa i podpisał uchwały tego zgromadzenia. Dn. 30 VI 1592 dostał w ziemi chełmskiej w dożywotnią dzierżawę bogate starostwo (niegrodowe) ratneńskie, z którego płacił 600 złp. rocznej arendy, podczas gdy dochody tej królewszczyzny przekraczały kwotę 6 tys. złp. Dn. 31 VII t.r. uczestniczył w sejmiku halickim i ponownie został wybrany na posła. Na sejmie inkwizycyjnym w r. 1592 sprzyjał zapewne królowi, ponieważ 31 XII 1592 Zygmunt III przyznał jego żonie prawo do dożywotniej dzierżawy Ratna. W sierpniu 1593 towarzyszył królowi w podróży do Gdańska i być może udał się z nim do Szwecji, jak można by wywnioskować z zaciągnięcia przez niego w Gdańsku (30 VIII) pokaźnej pożyczki (1 300 złp.) u Wojciecha Chocimierskiego. Najpewniej 28 XII 1594 (niewyraźny zapis daty) został S. mianowany marszałkiem nadwornym.
Majętności S-ego położone były w woj. ruskim. Był współwłaścicielem Sieniawy w pow. lwowskim, miał też dobra w pow. halickim. Posiadłości te były często dewastowane przez Tatarów. W celu ich obrony utrzymywał silne oddziały nadworne, które uczestniczyły w zwalczaniu najazdów tatarskich. Koszty ich utrzymania przyczyniały się do zadłużenia majętności S-ego. W dzierżawie ratneńskiej dochodziło do sporów z poddanymi i w wyniku ich skarg sprawę zbadali «na gruncie» królewscy komisarze, którzy wydali szczegółowe orzeczenia regulujące powinności i przywileje poszczególnych wsi. Zostało ono zatwierdzone dekretem sądu referendarskiego z 30 XII 1594 w Krakowie. S. pisał się «z Granowa»; zapewne więc rozpoczął nabywanie leżącej na Bracławszczyźnie włości granowskiej.
Ok. 1594 r. S. pod wpływem jezuity Kaspra Nahaja, a także żony, zagorzałej katoliczki, przeszedł na katolicyzm, poprzedziwszy ten krok studiowaniem pism zarówno teologów katolickich, jak i różnowierczych. Fakt ten utrzymywał jednak w tajemnicy, jeszcze bowiem z początkiem 1595 r. utrzymywał korespondencję z seniorem wielkopolskim braci czeskich Szymonem Teofilem Turnowskim. Jawnego przejścia na łono Kościoła katolickiego dokonał dopiero na pięć miesięcy przed śmiercią wobec Piotra Skargi, do którego zbliżył się pełniąc obowiązki marszałka na dworze Zygmunta III.
S. był tolerancyjny i wyrozumiały. Odznaczał się wielką siłą fizyczną, potrafił zatrzymać – chwytając za koło – rozpędzoną poszóstną karetę lub jednym cięciem rozpołowić wołu czy konia. Pod koniec życia popadł w długotrwałą chorobę, będącą następstwem kontuzji, której doznał podczas demonstrowania swych możliwości fizycznych. Choroba ta doprowadziła go do stanu głębokiej dewocji. Dn. 6 XII 1595 oddał rodzinę pod opiekę króla, ustanowił opiekunów dla swych dóbr i dzieci. W akcie tym tytułował się jeszcze marszałkiem nadwornym, a więc najpewniej nie dostał urzędu marszałka w. kor. (wdowę po nim określano jako marszałkową kor.); nominacja nie została zresztą wpisana do akt Metryki Kor. Przygotowany na śmierć przez Skargę, S. zmarł 3 I 1596 w Krakowie. Jego pogrzeb urządzony z wielką wystawnością przez żonę, odbył się we Lwowie w kościele Dominikanów, w którego podziemiach został pochowany.
Z małżeństwa z córką Anzelma Gostomskiego (zob.) Elżbietą Łucją (zob. Sieniawska Elżbieta), którą poślubił w r. 1590, pozostawił S. czworo dzieci. Córka Anna, a następnie syn Hieronim, wychowywany przez babkę Gostomską, zmarli we wczesnym dzieciństwie. Pierworodna Zofia (zob.) oraz Elżbieta wstąpiły w r. 1610 do zakonu benedyktynek w Chełmnie, gdzie Elżbieta zmarła 20 X 1611 i została pochowana w podziemiach przyklasztornego kościoła p. wezw. św. Marii Magdaleny.
Hagiografia pol., II; Siarczyński, Obraz wieku panowania Zygmunta III, II; Dworzaczek; Niesiecki; Paprocki; Urzędnicy, IX (błędnie), X; – Chłapowski K., Elita senatorsko-dygnitarska Korony za czasów Zygmunta III i Władysława IV, W. 1996; Jarmiński L., Bez użycia siły, W. 1992; Kotarski H., Wojsko polsko litewskie podczas wojny inflanckiej 1576–1582, Studia i Mater. do Hist. Wojsk., XVII, 1971 s. 143, XVIII, 1972 s. 25, 76, 78; Lepszy K., Walka stronnictw w pierwszych latach panowania Zygmunta III, Kr. 1929; Sucheni-Grabowska A., Monarchia dwu ostatnich Jagiellonów a ruch egzekucyjny, W. 1974; Urban W., Daty życia niektórych osób związanych z Krakowem, „Biul. Bibl. Jag.” R. 41: 1991 s. 93; Wojtkowski A., Rękopisy Szymona Teofila Turnowskiego, „Reform. w Pol.” T. 4: 1924 s. 188; Załęski, Jezuici, IV; – Akta grodz. i ziem., X, XX, XXIV; Akta sejmikowe woj. pozn., I; Archiwum domu Sapiehów, Wyd. A. Prochaska, Lw. 1892 I 98; Arch. Zamoyskiego, II, III; Bielski J., Dalszy ciąg kroniki polskiej, W. 1851 s. 84; Cod. Regni Pol. et M. Duc. Lit., IV 407, V 335; Diariusze i akta sejmowe r. 1591–2, Kr. 1911, Script. Rer. Pol., XXI; Dnevnik posledniavo pochoda Stefana Batoria na Rossiju (osada Pskova) i diplomatičeskaja perepiska tovo vremeni, Wyd. W. Kojałowicz, Pet. 1867 II 380, 699; Księgi referendarskie, T. 1: 1582–1602, Wyd. I. T. Baranowski, W. 1910; Pamiętnik Jakuba Pszonki, Wyd. A. Bielowski, Lw. 1874 s. 23; Piotrowski J., Dziennik wyprawy Stefana Batorego pod Psków, Wyd. A. Czuczyński, Kr. 1894; Susliga W., Żywot […] Helżbiety z Leżenice Sieniawskiej…, Kr. 1629; Vol. leg., II 1067; Źródła Dziej., V 152–62, XI 205, XVIII cz. 2 s. 205, 243–4 (dot. star. ratneńskiego); – AGAD: Metryka Kor., ks. 134 s. 169v.–170, ks. 137 s. 197v.–199v., 215–216, 223v.–224, 389–390v., 480, 505–506v., ks. 138 s. 181, 332v.–333v., 467–469; B. Czart.: rkp. 93 k. 97–99, rkp. 350 k. 603–605.
Irena Kaniewska