Leszczyński Przecław Paweł h. Wieniawa (1605–1670), wojewoda dorpacki. Syn Andrzeja, woj. brzeskiego (zob.), i Zofii Opalińskiej, ur. 15 VIII jako bliźniak Wacława, późniejszego prymasa (zob.). Był bratem Jana, kanclerza w. kor. (zob.). Mimo sprzeciwów starszego przyrodniego brata Rafała, późniejszego woj. bełskiego (zob.), który się nim opiekował, został przez matkę wychowany w katolicyzmie. Uczył się w kolegium jezuitów w Poznaniu, następnie studiował w Padwie, gdzie latem 1624 r. wybrano go konsyliarzem nacji polskiej. Miał się potem podobno zaprawiać w wojaczce, służąc w Niderlandach pod Spinolą. W r. 1627 był już w kraju i w sierpniu na sejmiku podczas elekcji na urząd podsędka wschowskiego protestował, obok innych katolików, przeciwko secesyjnemu kołu złożonemu głównie z innowierców. Obiór Władysława IV podpisał z woj. poznańskim. Rotmistrz królewski, zaciągnął chorągiew 150 rajtarów, dla których sejmik posejmowy w kwietniu 1635 uchwalił żołd. Z sejmu 1640 r. wszedł do komisji dla wypłaty wojsku, a z sejmu 1641 r. do komisji dla granic między Wielkopolską a Śląskiem, Brandenburgią i Pomorzem Zachodnim. Był dworzaninem królewskim. Sejmik średzki t. r. wyznaczył go jednym z delegatów do regulacji biegu Warty koło Skwierzyny.
W r. 1642 L. mianowany został kasztelanem nakielskim, w 1643 otrzymał starostwo kcyńskie, a 23 VIII 1644 awansował na kasztelanię śremską. Brał udział w r. 1646 w uroczystościach zaślubin Władysława IV z Ludwiką Marią, a we wrześniu t. r. sejmik posejmowy w Środzie wyznaczył go na pułkownika regimentu rajtarów z 400 ludzi. Posłował na sejm elekcyjny 1648 r., zaś z sejmu 1649/50 wszedł znów do komisji dla rozgraniczenia Wielkopolski z jej południowymi i zachodnimi sąsiadami. W styczniu 1650 r. sejmik średzki wyznaczył go jednym z komisarzy dla sądzenia nadużyć popełnianych przez wojsko i do rewizji rejestrów wojskowych. Na pospolite ruszenie 1651 r. nie poszedł i w jego zastępstwie powiat kościański poprowadził K. Grzymułtowski. W r. 1653 najwidoczniej chorował, bo w marcu leczył się w Cieplicach koło Jeleniej Góry. Chociaż sejmik z kwietnia 1655 zlecił mu stawienie się w maju na pospolite ruszenie pod Kościan, nie zrobił tego i nie było go pod Ujściem. W listopadzie znalazł się na uchodźstwie w Głogowie. Widzimy go potem we wrześniu 1657 w Krakowie wśród senatorów podpisujących ratyfikację traktatu z Danią. Dn. 6 VIII 1658 mianowany został wojewodą dorpackim. Po edykcie skazującym na wygnanie arian zawarł z Eliaszem Szlichtingiem fikcyjną transakcję kupna dóbr, starał się o zezwolenie na jego powrót i opiekował się jego synem. W r. 1666 otrzymał starostwo grodowe wschowskie, z którego zrezygnował w r. 1670 na rzecz Rafała Leszczyńskiego, syna podkanclerzego Bogusława. W okresie bezkrólewia 1668 r. wyznaczony został do kaptura pow. wschowskiego. Zmarł w r. 1670. Był jednym z szeroko znanych w swym środowisku «facecjonistów». Jego odezwania się powtarzano sobie przy biesiadnych stołach.
Z działu z braćmi, dokonanego w r. 1628, wziął kilka wsi, które wkrótce potem sprzedał. Skupił natomiast od kilku właścicieli miasto Śmigiel z wsiami Koszanowem i Trzebidzą, ale i te dobra po niespełna dwudziestu latach sprzedał bratankowi Bogusławowi za spłatę długów i z warunkiem dożywotniego użytkowania. W l. 1659–64 jako jeden z opiekunów nieletnich synów podkanclerzego Bogusława zarządzał Lesznem. Starał się tam utrzymać pokój zarówno między proboszczem katolickim a innowierczymi mieszczanami, jak i między waśniącymi się braćmi czeskimi i luteranami. Jednał ich w r. 1664. Świadczeniami na rzecz proboszcza katolickiego obciążył dziedziców miasta. W Drzeczkowie przywrócił w r. 1666 kościół katolikom. W Śmiglu fundował kościół w r. 1669. Zapisy na tamtejszy szpital porobił już w r. 1640.
Pierwszą żoną L-ego była od r. 1627 Anna Mielżyńska, córka Mikołaja, kaszt. gnieźnieńskiego, drugą od r. 1633 Anna Orzelska, wdowa po Wacławie Rozdrażewskim, zmarła w Śmiglu 13 XII 1649. Z obiema bezpotomny, miał jednak potomstwo nieślubne: syna Aleksandra i dwie córki, noszące od jego wsi pod Śmiglem nazwisko Koszanowskich. Dbał o nie w sposób, jak na swoje czasy, zgoła wyjątkowy. Mianował w r. 1660 opiekę z K. Grzymułtowskim na czele. Córki wydał za osiadłych szlachciców, syna Aleksandra wypromował na probostwo obornickie, potem leszczyńskie i na sekretarię królewską. Został on później proboszczem wschowskim, a za wstawiennictwem grona najmożniejszych magnatów, wśród których nie zbrakło i Leszczyńskich, otrzymał kustodię katedralną poznańską. Był przyjacielem i doradcą dziedziców Leszna. Zmarł jako opat przemęcki w r. 1698.
Korytkowski, Arcbpi gnieźn., IV s. 85; Boniecki; Niesiecki; Żychliński; – Karwowski S., Kronika miasta Leszna, P. 1877 s. 30, 31; tenże, Leszczyńscy herbu Wieniawa, „Mies. Herald.” R. 8: 1915 s. 176, 177; Kubala L., Jerzy Ossoliński, W. 1924; tenże, Wojny duńskie i pokój oliwski 1657–1660, Lw. 1922; Nowacki J., Archidiecezja poznańska, P. 1964 II; Sajkowski A., Krzysztof Opaliński wojewoda poznański, P. 1960 s. 136, 202, 203; – Akta sejmikowe woj. pozn., I cz. 2; Dawna facecja polska (XVI–XVIII w.), Oprac. J. Krzyżanowski i K. Żukowska-Billip, W. 1960; Kopia pobożnej pamięci IMci Pani Elżbiety Orzelskiej, P. 1866; Księga nacji polskiej w Padwie, Arch. do Dziej. Liter., Kr. 1890 VI 45; Listy Krzysztofa Opalińskiego do brata Łukasza 1641–1643, Wr. 1957; Receptiones seu installationes ad episcopatum, praelaturas et canonicatus Ecclesiae Cathedralis Posnaniensis, „Roczn. Tow. Przyj. Nauk Pozn.” T. 35: 1909 s. 116; Starożytności historyczne polskie…, Zebrał A. Grabowski, Kr. 1840 I 253, 375–6; Vol. leg., III 445, 469, IV 13, 134, 135, 307; Wiadomości do dziejów polskich z Archiwum Prowincji Szląskiej, Zebrał A. Mosbach, Wr. 1860 s. 339; – Arch. Państw. w P.: Kalisz Grodz. 271 k. 775v. Kościan Grodz. 72 k. 95, 75 k. 271v., Poznań Grodz. 38 k. 929, 40 k. 672, 973, 41 k. 259v., 268, 42 k. 120, 43 k. 523v., 44 k. 202, 47 k. 112v., 680 k. 246–248v., 685 k. 207, 686 k. 640, 691 k. 601–605v., 706 k. 772v., 731 k. 311– 315v., Pyzdry Grodz. 63 k. 212, 84 k. 87, 88, 85 k. 8–17, Wschowa Grodz. 11 k. 310, 12 k. 18, 20, 244v., 13 k. 295, 320, 348v., 388, 477, 503v., 56 k. 408, 62 k. 872v., 64 k. 1, 1v., 2, 198, 65 k. 901, 66 k. 291, 68 k. 485; B. Czart.: rkp. 388; B. Kórn.: rkp. 987.
Włodzimierz Dworzaczek