Przedwój z Grąd h. Skrzydło (zm. 1455), prepozyt gnieźnieński. Był synem Dziersława z Grąd w ziemi sieradzkiej (par. Kamionacz), występującego w l. 1386–1417.

Dn. 31 V 1412 P. otrzymał prowizję papieską na kanonikat w katedrze gnieźnieńskiej, wakujący po śmierci Dobiesława z Czeszewa, a 23 X wystąpił po raz pierwszy – jako kanonik – na posiedzeniu kapituły gnieźnieńskiej; od 1 V 1413 tytułowany był także kantorem włocławskim. W l. 1417 i 1419 bywał przedstawicielem rodu Skrzydło wśród świadków w procesach o naganę szlachectwa. Działał aktywnie w kapitule gnieźnieńskiej: w r. 1419 był jej delegatem na synod w Wieluniu, w t. r. i w r. 1420 reprezentował kapitułę w rozmowach ze szlachtą w sprawie o dziesięciny. Posłował od kapituły gnieźnieńskiej do króla w r. 1418, podobnie w r. 1422; niedługo potem, po śmierci arcbpa Mikołaja Trąby, prosił króla o prawo wolnego wyboru nowego arcybiskupa. W r. 1420 należał do składu sądzącego kanclerza Wojciecha Jastrzębca, oskarżanego o przyjęcie we Wrocławiu niekorzystnego dla Polski wyroku Zygmunta Luksemburskiego. W r. 1425 wymieniony został wśród biskupów, opatów i kilku prałatów – ojców chrzestnych królewicza Władysława III; miał więc w tym czasie bliskie kontakty z Jagiełłą. Stanisław Ciołek wspomina, że po śmierci bpa poznańskiego Andrzeja Łaskarzowica (1426) P. był jednym z królewskich kandydatów na stolicę poznańską. Biskupstwo otrzymał wówczas Mirosław Brudzewski, a P. uzyskał ostatecznie kustodię gnieźnieńską (instalacja 25 I 1427). Zaraz potem król wystąpił o nadanie P-ojowi opuszczonej przez Brudzewskiego pierwszej polskiej prałatury – prepozytury katedralnej gnieźnieńskiej. W piśmie do papieża Marcina V król nazwał P-oja swoim wieloletnim, wielce zasłużonym doradcą («consiliarius»). Papież nadał jednak wówczas prepozyturę dziekanowi włocławskiemu Janowi, synowi Chebdy z Niewiesza; po długotrwałych sporach z Marcinem V i Eugeniuszem IV P. otrzymał wreszcie prepozyturę od soboru bazylejskiego w r. 1435 i piastował ją aż do śmierci. W r. 1434 przebywał na soborze bazylejskim, inkorporowany doń 22 X t.r. Jan z Niewiesza uzyskał – zapewne w zamian – archidiakonat gnieźnieński, z którego ustąpił bratanek P-oja Jan, syn Chwała z Grąd; ostateczną ugodę w tej sprawie podpisano, jak się zdaje, podczas pobytu P-oja w Bolonii we wrześniu 1437.

W oczekiwaniu na przyznanie prepozytury (której dochody były aż do r. 1435 w administracji kapituły), P. otrzymał w r. 1429 kanonikat w katedrze poznańskiej. Niedługo potem został wikariuszem generalnym Stanisława Ciołka w Poznaniu (21 X 1431 – 5 III 1433) i jednocześnie jego oficjałem. W r. 1433 otrzymał od Jagiełły zwolnienie od obowiązku stawania na roczkach sądowych, a odpowiadania tylko przed sądami wiecowymi i samego króla. W l. n. P. rozluźnił kontakty z Poznaniem – powodem miały być spory z bpem Ciołkiem. Po śmierci biskupa kapituła wzywała P-oja do zwrotu posiadanych rzeczy Stanisława Ciołka, m. in. kilkunastu jego książek. Odtąd działał P. głównie w kapitule gnieźnieńskiej, dalszych prebend, jak się zdaje, już nie uzyskał. W l. 1442–3 był wikariuszem generalnym arcbpa Wincentego Kota w Gnieźnie, a po jego śmierci (1448) wybrany został wikariuszem kapitulnym archidiecezji. W r. 1453, po śmierci arcbpa Władysława Oporowskiego, gdy doszło do różnicy zdań w kapitule na temat wyboru następnego arcybiskupa, większość kapituły głosowała na kandydata królewskiego Jana ze Sprowy; Długosz pisze, że grupa ta odmówiła wówczas uznania wybranemu wtedy wikariuszowi Janowi Lutkowicowi z Brzezia i wybrała na to stanowisko P-oja.

Prócz uposażenia kanonickiego P. czerpał również dochody z 4 wsi rodzinnych w Sieradzkiem: Charłupi Małej, Łosińca, Zagajewa i Strachanowa, na których w r. 1419 wspomniane jest jego dożywocie. Ze swych dochodów uposażył ufundowany przez siebie w r. 1449 ołtarz Św. Trójcy w katedrze gnieźnieńskiej, a w kilka lat później wystawił w katedrze gnieźnieńskiej swoją kaplicę i uposażył ją czynszami (kaplica Grądzkiego, późniejsza Łubieńskich). W Gnieźnie zbudował też kurię kanonicką, którą przekazał kapitule. P. zmarł w Gnieźnie, w nocy z 28 na 29 V 1455 i pochowany został w swej kaplicy gnieźnieńskiej. W aktach kapitulnych zapisano niezdawkową jego pochwałę: był to «prelatus notabilis in Regno de magno Consilio».

Równocześnie działali w kapitułach wielkopolskich dwaj inni Grądzcy. Brat P-oja Jakub (zm. 1453), od 1404 notariusz publiczny, w r. 1412 adwokat konsystorza gnieźnieńskiego, długoletni pleban w Koninie, w r. 1422 student Uniw. Krak., od r. 1431 kanonik poznański, kanonik łęczycki, w l. 1435–7 oficjał poznański i wikariusz generalny.

Ich bratanek Jan (zm. 1466), syn Chwała z Grąd, początkowo archidiakon gnieźnieński, był potem kanonikiem gnieźnieńskim i plebanem w Charłupi. Inny bratanek P-oja, Jan, syn albo Chwała, albo innego z jego braci, pisarza ziemskiego sieradzkiego (1427–35) Mikołaja z Grąd, był w l. 1447–79 kaszt. spicymierskim.

Korytkowski, Prałaci gnieźn., II; Boniecki, VII; – Nowacki, Dzieje archidiecezji pozn., II; Zajączkowski S. M., Wielowioskowa własność szlachecka w województwie sieradzkim (XV i pierwsza połowa XVI wieku), „Roczn. Łódz.” T. 18 (21): 1973 s. 40–1; Bullarium Poloniae, V nr 1406; – Acta capitulorum, I–III; Cod. epist. Vitoldi; Długosz, Historia, V 132; Kod. katedry krak., II; Kod. Wpol., V; Łaguna S., Nieznane zapiski heraldyczne średniowieczne polskie, głównie sieradzkie, Arch. Kom. Hist. AU, Kr. 1898 VIII 470–1; Repertorium Germanicum III, Berlin 1935 col. 322; Starod. Prawa Pol. Pomn., II nr 2087; – Arch. Archidiec. w Gnieźnie: dok. perg. 289 (r. 1414 – u Korytkowskiego błędna data: 1404), 451 (r. 1449), ACap. B 14 k. 30, 35v., 161v.–162, ACons. A 19 k. 113–114v. (Bolonia, 1437); Arch. Państw. w P.: Pyzdry Z. 7 k. 180v. (inhibicja z r. 1433).

Antoni Gąsiorowski