Przybysław (poł. XIII w.), kasztelan sądowelski i lubuski. Pochodził z możnego rodu Rawiczów, był synem Gosława i bratem Dzierżka, woj. wrocławskiego.
W źródłach P. jest potwierdzony po raz pierwszy w r. 1223 jako kaszt. sądowelski. Urząd ten sprawował zapewne do r. 1228, gdyż od t.r. godność tę piastował rycerz Mojko. Latem 1223 P. wziął udział w wyprawie krzyżowej rycerstwa polskiego do Prus, zorganizowanej przez książąt polskich: Henryka Brodatego, Leszka Białego i Konrada Mazowieckiego oraz książąt pomorskich: Świętopełka i Warcisława. W trakcie tej krucjaty 6 VIII 1223 we Wierdzelewie (zaginiona miejscowość między Starym Toruniem a Gniewkowem) odbył się wiec ogólnopolski, w którym uczestniczył również P. Niewątpliwie cieszył się on zaufaniem ks. Henryka Brodatego, jego żony Jadwigi oraz Henryka Pobożnego, bowiem świadkował kilkakrotnie na dokumentach przez nich wystawionych, a także w l. 1236–1242/4 dzierżył ważną kaszt. lubuską.
P. posiadał dobra leżące w pobliżu Milicza: wsie Kaszowo, Powidzko, Goła (obecnie część Bukołowa). Przez jakiś czas był właścicielem Sarnowa (pod Rawiczem). Z dokumentu wystawionego przez Henryka Brodatego 2 VII 1223 wynika, że brat Przybysława Dzierżek sprzedał wieś Sarnowo dziekanowi poznańskiemu Witosławowi. Jednakże transakcja ta musiała nastąpić bez zgody P-a, skoro odkupił on tę wieś i połowę jej ofiarował klasztorowi Cysterek w Trzebnicy. Natomiast drugą połowę Sarnowa zamienił na wieś Powidzko, należącą do Jana, syna Marcina. Być może był P. także właścicielem Prusic (pod Miliczem) i bliżej nie określonych dóbr na pograniczu śląsko-wielkopolskim, gdyż później należały one do jego synów: Zbyluta i Przybysława. Zmarł P. między 24 VIII 1242 a r. 1244.
Żoną P-a była nie znana nam z imienia siostra Piotra, kanonika i prepozyta wrocławskiego, pochodząca prawdopodobnie z rodu Pałuków (F. v. H. Heydebrand). P. pozostawił czterech synów: Tomasza, bpa wrocławskiego w l. 1232– 68, któremu przekazał w spadku wsie: Kaszowo, Powidzko i Gołą, Marcina, kapelana księżnej śląskiej Jadwigi, a następnie kanonika wrocławskiego w l. 1239–63, Zbyluta, kaszt. sądowelskiego w r. 1244 oraz sędziego dworu wrocławskiego w l. 1250–56 i dworu głogowskiego w l. 1259–60, żonatego z Wacławą, wg Heleny Polaczkówny córką Peregryna z Wezenborga, i Przybysława (zm. przed r. 1273), żonatego z Wielkopolanką Wisławą, córką Jaktora. P. miał nadto córkę, nie znaną z imienia, która poślubiła Bogusława Starszego ze Strzelina, kaszt. Niemczy i Ryczyna, i była matką Tomasza II, bpa wrocławskiego.
Cetwiński M., Rycerstwo śląskie do końca XIII w., Wr. 1980 s. 30, 33, 115, 124–5, 154–5, 201, 215; tenże, Rycerstwo śląskie do końca XIII w. Biogramy i rodowody, Wr. 1982, s. 74–6, 169, 205, tabl. 6; Doroszewska A., Otoczenie Henryka Brodatego i Jadwigi jako środowisko społeczne, W. 1978 s. 28, 30, 34, 82, tabl. 2, Prace Inst. Hist. Uniw. Warsz., nr 7; Heydebrand u. d. Lasa F. V., Die Herkunft der Breslauer Bischöfe Thomas I und Thomas II, „Zeitschr. d. Vereins f. Gesch. Schlesiens” Bd 51: 1917 s. 134–8; Korta W., Rozwój wielkiej własności feudalnej na Śląsku do połowy XIII w., Wr. 1964 s. 31, 32, 40, 51, 77; Mularczyk J., Władza książęca na Śląsku w XIII w., Wr. 1984 s. 100, 102, 109, 139, 145–7, 155, 156, 158, 160, 168; Neuling H., Die schlesischen Kastellaneien bis zum Jahre 1250, „Zeitschr d. Vereins f. Gesell. Schlesiens” Bd 10: 1870 s. 104, 106; Polaczkówna H., Ród Wezenborgów w Polsce i jego pierwotne gniazdo, „Roczn. Herald.” T. 7: 1924–5 s. 166; Powierski J., Stosunki polsko-pruskie do 1230 r., „Roczn. Tow. Nauk. w Tor.” T. 74: 1968 s. 157–8; Samulski R., Untersuchungen über die persönliche Zusammensetzung des Breslauer Domkapitels im Mittelalter bis zum Tode des Bischofs Nanker (1341), Weimar 1940 s. 55, 71, 107, 120, 148, 150; Schilling F., Ursprung und Frühzeit des, Deutschtums in Schlesien und im Land Lebus, Leipzig 1938 s. 142; Zientara B., Henryk Brodaty i jego czasy, W. 1975 s. 209–10, 253; – Cod. Sil., VII cz. 1–2; Cod. Sil. (Maleczyńskiego), III; Długosz, Roczniki, księga 6 s. 329–30; Kod. maz. (Kochanowskiego), nr 225; Kod. mogilski, nr 3; Kod. Wpol., I nr 186, 451; Księga henrykowska, P. 1949 s. 294, 373–4; Mon. Pol. Hist., IV 539, 613–14; Preuss. Urk.-buch, I nr 48; Schlesisches Urkundenbuch, Bearb. v. H. Appelt, W. Irgang, Wien–Köln–Graz 1971–8 I–II; Urkundensammlung zur Geschichte des Fürstenthums Oels, Hrsg. v. W. Haeusler, Breslau 1883 nr 44, 46, 93, 95; Wiadomości do dziejów polskich z Archiwum Prowincji Śląskiej, Wr. 1800 s. 30–1.
Krzysztof Ożóg