Radsława (Racława), (zm. między 1260 i 1263), żona Klemensa, kaszt. krakowskiego. Była najprawdopodobniej córką Zbrosława ze Śmicza, kaszt. opolskiego, i Strześcisławy (niekiedy bezpodstawnie identyfikowanej ze Stronisławą, wzmiankowaną w Żywocie św. Jadwigi).
O pochodzeniu R-y można wnioskować z dokumentu, który aczkolwiek jest sporządzonym w końcu w. XIV falsyfikatem, datowanym na r. 1235, zawiera przypuszczalnie prawdziwe dane, dotyczące jej rodziny. Fałszerz bowiem nie miał ani powodu, ani możliwości wymyślenia dla formuły testacyjnej imion zięciów Zbrosława, a mianowicie komesów: Jaksy (utożsamianego niekiedy z kaszt. wrocławskim tegoż imienia, występującym w l. 1251–60), «Klemensa z Krakowa» (które to określenie zdaje się świadczyć o pełnieniu przez niego funkcji kaszt. krakowskiego) i Ottona. Autor falsyfikatu korzystał zapewne z autentycznej zapiski, wymieniającej zięciów Zbrosława, być może z nieznanego obecnie jego testamentu, którym podzielił swe dobra między córki, uzyskując ich zgodę na nadania części majątku instytucjom kościelnym. O istnieniu takiego testamentu zdaje się przekonywać dokument Strześcisławy z r. 1259, wspominającej, że przy podziale włości przez nieżyjącego już jej męża między trzy córki, wyraziła ona zgodę na nadanie Kolinowa (obecnie Kolnowice koło Śmicza) cysterkom trzebnickim z zastrzeżeniem dożywotniego ich użytkowania przez nią.
R. wydana została za Klemensa przed r. 1234, kiedy to on, podówczas kaszt. Ryczyny (na Śląsku) ofiarował jej wieś Szyce (koło Pilicy w Krakowskiem) z prawem dalszej alienacji za wolą i zgodą małoletniego księcia sandomierskiego Bolesława i jego matki Grzymisławy, którzy uprzednio wieś tę nadali Klemensowi. Fundując klasztor staniątecki, Klemens (najpóźniej od r. 1238 kaszt. krakowski) zastrzegł sobie i R-wie prawo dożywotniego użytkowania części nadanych włości. Tylko bowiem w ten sposób wytłumaczyć można, że R. użytkowała nadane przez męża klasztorowi część Lutowic, Przemęczany i część Kargowa, a zapewne też część Błogocic po śmierci męża, który poległ w r. 1241 w bitwie z Mongołami pod Chmielnikiem. Klemens zamierzał także, jak się zdaje, ufundować dom cysterek w Łubnicach (koło Wielunia). Zamiar ten był zapewne drogi R-wie, lecz jego realizacja napotkała najwidoczniej na opór benedyktynek staniąteckich, sądzących niewątpliwie, że całość tych dóbr fundatora, które on nabył lub dostał od książąt, albo zawłaszczył dla siebie z uposażenia kaszt. krakowskiego, powinna przypaść im. W wyniku kompromisu R., wraz z Wierzbiętą, prepozytem staniąteckim, raczej dalszym krewnym Klemensa niż jego rodzonym bratem (jak z reguły głoszą hipotezy genealogiczne), nadała za zgodą sióstr staniąteckich cysterkom łubnickim same Łubnice wraz z Konarzewem, Pudliszkami, Chróścinem, Mileszynem, Ochędzinem i Skromlinem, pod warunkiem jednak, że w razie opuszczenia przez cysterki domu w Łubnicach majątki te «powrócą» do klasztoru staniąteckiego. Umocnieniu tego układu służyło jego ogłoszenie publiczne wobec arcbpa Pełki, który wystawił w tej sprawie odpowiedni dokument, i bpa Prędoty oraz ich otoczenia w Wawrzyńczycach pod Krakowem w r. 1245. R. dbała też o fundację staniątecką, w którym to klasztorze jej córka Wyszeniega została zakonnicą, wnosząc w posagu wieś Niemysł (zaginiona), a następnie została mistrzynią. Aby zabezpieczyć klasztor przed trudnościami wywołanymi przemieszaniem źrebiów, R. skupywała je we wsiach, które częściowo należały do klasztoru, a które dożywotnio użytkowała (w Lutowicach, Kargowie, Błogocicach), z przeznaczeniem nabytków na rzecz klasztoru. Wyszeniedze ofiarowała w r. 1260 część Uszwi, którą to wieś kupiła za pieniądze «ze swego majątku», zezwalając jej na przekazanie testamentowe tej części jakiemukolwiek klasztorowi. Wyszeniedze dała też 1/2 swych dochodów z soli w Bochni, który to dochód po śmierci Wyszeniegi przypaść miał cysterkom ołobockim. Otrzymały one też od R-wy połowę Uszwi zamiast zwrotu pożyczonych od nich przez nią pieniędzy, z zastrzeżeniem prawa pierwokupu przez benedyktynki staniąteckie części Uszwi nadanej cysterkom.
Nie tylko pozycja Klemensa i jego dobre stosunki z dworami piastowskimi, śląskimi i małopolskimi, a zwłaszcza z księżną wdową Grzymisławą, zapewniły R-wie uznanie w środowiskach możnowładczych i poważanie na dworze krakowskim, gdzie przydawano jej tytuł: «pani», «matrona». R. odznaczała się osobistymi zaletami, cenionymi w środowiskach kościelnych, a też możnowładczych, jeśli minoryccy autorzy „Żywotu św. Salomei” włączyli do niego wizję Elżbiety, wychowanki R-wy, a bratanicy jej męża, która w r. 1270 na kilka dni przed swą śmiercią miała ujrzeć Najśw. Pannę Marię, obok niej św. Salomeę oraz R-wę, stojącą nieco dalej, «gdyż – jak dodał autor „Żywotu” – nie miała takich samych zasług, co siostra Salomea». R. pozostawała w dobrych stosunkach z wpływowymi na dworze księcia Bolesława Wstydliwego prepozytem sandomierskim i skalbmierskim Lasotą oraz z prepozytem katedry kujawskiej, a zarazem kolegiaty Michała Archanioła na Wawelu, Domasławem, jak ukazuje to fakt, że byli oni w r. 1260 świadkami wystawienia dokumentu przez R-wę obok kilku urzędników dworskich, jak się wydaje krewnych i powinowatych zmarłego jej męża. R. zmarła rychło po 1260 r., gdy uczyniła nadanie na rzecz swej córki, a przed 27 VI 1263, gdy wspomniana została jako zmarła. Pochowana została przy grobie męża w klasztorze staniąteckim.
Powszechnie uważa się, że poza Wyszeniegą nie miała R. innych dzieci.
Cetwiński M., Rycerstwo śląskie do końca XIII w., Wr. 1982 s. 39–40, 59–61; tenże, Żywoty świętych jako źródła do genealogii rycerstwa śląskiego w XIII w., „Acta Universitatis Vratislaviensis”, Historia 33, Wr. 1980 s. 54–6; Małecki A., Studya heraldyczne, Lw. 1890 II 57, 98; Rutkowska-Płachcinska A., Strzelin, Ścinawa i Grodków: nieudane możnowładcze założenia targowe w XIII w., w: Studia z Dziej. Osadnictwa, Wr. 1965 III 52 n.; Ulanowski B., O założeniu i uposażeniu klasztoru benedyktynek w Staniątkach, Rozpr. PAU Wydz. Hist.-Filoz., T. 28: 1892 s. 59–62, 90, 111 n., 128; – Cod. Pol., III nr 13, 28, 39, 40, 43; Długosz, Annales, VII; tenże, Liber benef., III 280 nn; Kod. Mpol., II; Kod. Wpol., I 244, 407; Mon. Pol. Hist. IV; Schles. Reg., nr 1026; Schlesisches Urkundenbuch, Wien 1977 II nr 79, 424, III nr 294.
Red.