Leszczyński Rafał h. Wieniawa (zm. ok. 1467 r.), kasztelan przemęcki. Pierwszy znany przedstawiciel rodziny Leszczyńskich był, być może, synem Stefana z Karmina w dawnym pow. kościańskim. Po raz pierwszy wystąpił w źródłach w r. 1422 podczas sporów z Andrzejem z niedalekiego Lesznu Bojanowa. W r. 1427 za wyciągnięcie przed sądem noża przeciw podsędkowi skazany został na wysokie kary na rzecz wszystkich uczestników sądu; był już wtedy kasztelanem przemęckim. Licznie nagromadzone kary umorzył mu w r. 1447 sąd ziemski kościański. W sprawach publicznych żywszego udziału L. nie brał. W czerwcu 1432 na zjeździe szlachty wielkopolskiej z królem w Poznaniu przywiesił swą pieczęć do aktu popierającego synów Jagiełły i potępiającego zamieszki w kraju. Uczestniczył sporadycznie w sądach polubownych w Wielkopolsce, towarzyszył też często swemu stryjecznemu bratu (?) star. generalnemu wielkopolskiemu (1436–9) Rafałowi z Gołuchowa w jego czynnościach; po śmierci tegoż był opiekunem jego dzieci. Podczas bezkrólewia po śmierci Władysława III wziął udział w sejmie piotrkowskim 29 VIII 1445.
L. należał do średniej szlachty wielkopolskiej, posiadał Leszno, wówczas wieś w ziemi wschowskiej, najpewniej wspólnie z braćmi Iwanem z Karmina i Dziersławem z Leszna (w r. 1447 podkomorzym wschowskim). Po r. 1423 kupił Wolkowo, Piotrowice (część?) i Drzeczkowo (część?) pod Osieczną. W r. 1435 nabył na wyderkaf Żakowo, w l. 1437 i 1438 dwie części Gronowa pod Lesznem. W r. 1444 za 600 grzywien dokupił Machcin i Woliszewo w pow. kościańskim. Utrzymywał kontakty ze Śląskiem; przed r. 1449 toczył bliżej nie znane spory z księżną legnicką Elżbietą, która w t. r. zobowiązała się oddać mu 1 000 zł długu. W r. 1461 korzystając z pogranicznego położenia swych dóbr utrudniał handel kupcom legnickim.
L., żonaty z nie znaną bliżej Anną (ślub przed r. 1445), pozostawił liczne potomstwo: Rafała, marszałka nadwornego kor. (zob.), Kaspra (zob.), dworzanina Kazimierza Jagiellończyka, Jana, zapisanego w r. 1457 na Uniw. Krak., potem dziekana warmińskiego (1470), kustosza gnieźnieńskiego (1487), zmarłego w r. 1492; Pawła i Jakuba, którzy zmarli młodo. Miał ponadto pięć córek. Przebywał jeszcze na sejmie piotrkowskim w maju 1467 r., zmarł zapewne niedługo potem.
Podob. L-ego prawdopodobnie na obrazie Matki Boskiej w kościele w Drzeczkowie (pow. Leszno) z postacią donatora, zapewne Rafała, z Rafałem, Kasprem i Janem, żoną i córkami: – Korytkowski, Prałaci gnieźn., II; Boniecki; Dworzaczek, Genealogia; Gąsiorowski A., Urzędnicy wielkopolscy 1385–1500. Spisy, P. 1968; – Grzegorz M., Analiza dyplomatyczno-sfragistyczna dokumentów traktatu toruńskiego 1466 r., Tor. 1970 (ostatnia wzmianka); Karwowski S., Leszczyńscy herbu Wieniawa, „Mies. Herald.” R. 7: 1914 s. 29–30; Łomnicka-Żakowska E., Początki portretu polskiego, „Studia Źródłoznawcze” R. 14: 1969 s. 27; Preibisz L., Zamek i klucz rydzyński, Rydzyna 1938 s. 18–9; Sławska A., Obraz Matki Boskiej z donatorami z kościoła w Drzeczkowie, „Biul. Hist. Sztuki” R. 20: 1958 nr 3/4 s. 394–5; – Arch. Kom. Hist., III 296, 327, 328; Cod. epist. saec. XV, III nr 31; Cod. Pol., II; Kod. Wielkiej Polski, nr 119; Kod. Wpol., V nr 587; Matricularum summ., I nr 573; – Arch. Państw. w P.: Poznań Grodz. 1, f. 73, 129v., Grodz. 2 f. 7v., Grodz. 3 f. 27, Grodz. 6 f. 119, Kościan Ziem. 8 f. 376v., Ziem. 11 f. 290v., Ziem. 12 s. 43, 553, 631, Ziem. 13, s. 81, Kalisz Ziem. 4 f. 156, Pyzdry Ziem. 10, f. 129, Kalisz Grodz. 21 f. 31 v., Kr. 1 f. 66, 68, 69 v.
Antoni Gąsiorowski