Sieniawski Rafał h. Leliwa (zm. 1592), kaszt. lubaczowski, następnie kamieniecki. Był najmłodszym synem Mikołaja (zob.), hetmana w. kor., i Katarzyny z Dalejowa Kolanki, bratem Hieronima (zob.) i hetmana polnego kor. Mikołaja (zob.). Pisał się z Sieniawy.
W młodości wraz z bratem Janem S. przebywał w r. 1554 na dworze cesarza Karola V (wg stwierdzenia przebywających t.r. w Polsce posłów króla rzymskiego Ferdynanda, dwóch synów Mikołaja Sieniawskiego znajdowało się wówczas na cesarskim dworze; wprawdzie nie podali oni ich imion, lecz mogli to być tylko Jan i Mikołaj, ponieważ ich starsi bracia służyli już wówczas w obronie potocznej). S. podjął służbę wojskową w obronie potocznej w r. 1558 jako towarzysz i już w r.n. wziął udział w bitwie z Tatarami (najechali Podole wiosną i latem) pod Orbazowem, a zapewne i Międzybożem, zaś w grudniu 1566, oblegany wraz z ojcem i bratem Mikołajem przez Tatarów w Międzybożu, uczestniczył w jego zwycięskiej obronie. Początkowo S. służył jako towarzysz chorągwi brata Mikołaja, poczem przeszedł (1564) do chorągwi hetmańskiej swego ojca i, być może, był w niej porucznikiem. Służąc jako towarzysz w jeździe obrony potocznej, utrzymywał poczty liczące od 8 do 25 koni. W r. 1569 mając za sobą 8 kwartałów stażu towarzyskiego został mianowany rotmistrzem i w tym charakterze służył przez 6 kwartałów do r. 1572, dowodząc rotą liczącą 150 koni.
Dn. 11 V 1569, po śmierci ojca, Sieniawscy dokonali w Lublinie rozliczenia sumy zapisanej na wsi królewskiej Nowicza; S., który «doma został na pograniczu», był do tych rozliczeń włączony. Dn. 1 VI 1570 we Lwowie wraz z braćmi dokonał S. podziału majątku po ojcu. Hieronim i Jan wzięli klucz brzeżański, natomiast S-emu i jego bratu Mikołajowi przypadł klucz Międzybóż (Międzyboż) i liczne wsie na Podolu. W r. 1571 S. i Mikołaj podzielili się po połowie kluczem Międzybóż. Ten stan potwierdzają późniejsze rejestry poborowe (1578, 1583). Oprócz dóbr dziedzicznych trzymał dożywotnio nabytą w r. 1565 królewszczyznę Ulanów na Podolu.
Po elekcji z jesieni 1575 S. był, być może, na zjeździe w Jędrzejowie, gdzie 1 II 1576 wraz z braćmi Hieronimem i Mikołajem został wyznaczony do powitania na granicy Stefana Batorego. Wydaje się jednak, iż nie wywiązał się z tego polecenia, ponieważ źródła potwierdzają obecność nad Prutem tylko jego braci. Jako poseł woj. ruskiego był jednak obecny na sejmie koronacyjnym Stefana Batorego. W r.n. król, obozujący pod Gdańskiem, powołał go na rotmistrza wystawiając mu 28 VI 1577 list przypowiedni na zaciągnięcie stukonnej roty husarskiej lub kozackiej, z którą S. miał pełnić służbę na Podolu; był wówczas starszym nad operującymi tam oddziałami. T.r. 6 XI wraz z bratem Mikołajem otrzymał S. potwierdzenie dawnego przywileju dla Żydów w Międzybożu. W okresie wojen z Moskwą (1579–81) strzegł granic południowo-wschodnich; latem i jesienią 1580 miał pod swymi rozkazami rotę liczącą 90 koni.
Dn. 7 I 1587 był S. na zjeździe dygnitarzy i rycerstwa woj. ruskiego we Lwowie, podczas elekcji opowiedział się za kandydaturą szwedzką. Dn. 17 II 1588 Zygmunt III mianował go kaszt. lubaczowskim, 7 XI t.r. awansował na kaszt. kamienieckiego. Z tym tytułem wziął S. udział w sejmie pacyfikacyjnym w Warszawie i 18 IV 1589 podpisał akt transakcji będzińsko-bytomskiej. Dn. 8 II 1590 był na sejmiku przedsejmowym w Haliczu, gdzie obradująca szlachta poleciła posłom, aby z uwagi na liczne, a nienagrodzone zasługi «domu Sieniawskiego», prosili króla o nadanie S-emu Ulanowa «na własność».
S. był różnowiercą, ale przeszedł na katolicyzm, zapewne pod wpływem jezuity Benedykta Herbesta. W r. 1586 wybudował na dziedzińcu zamkowym w Międzybożu kaplicę, w r. 1591 zapisem w grodzie w Latyczowie uposażył kościół parafialny w Międzybożu, przyznając na jego utrzymanie wieś Rusanowice, łąkę przy drodze wiodącej do Baru, oraz świadczenia pieniężne i w naturze. S. zmarł w r. 1592.
Był S. dwukrotnie żonaty. Pierwszą żoną była, poślubiona po 1571 r., Katarzyna Dziaduska, wdowa po kaszt. przemyskim Piotrze Barzym (zob.), drugą Zofia Chodkiewiczówna (zm. po r. 1602), córka kaszt. trockiego Jerzego (zob.), wdowa po ks. Michale Czartoryskim, star. żytomierskim, poślubiona po r. 1589. Brak wiadomości o dzieciach S-ego.
Słown. Geogr. (Międzyboż); Wolff, Kniaziowie lit.-rus., s. 27 (dot. drugiej żony S-ego); Przyboś K., Urzędnicy województwa podolskiego XV–XVIII wieku. Spisy, Kr. 1994 (mylna informacja dot. posiadania kaszt. kamienieckiej); – Aftanazy R., Materiały do dziejów rezydencji, W. 1992 IX; Barwiński E., Zygmunt III i dysydenci, „Reform. w Pol.” T. 1: 1921 s. 54; Białkowski L., Podole w XVI w. Rysy społeczne i gospodarcze, W. 1920 s. 17–180; Kotarski H., Wojsko polsko-litewskie podczas wojny inflanckiej 1576–1582, Studia i Mater. do Hist. Wojsk., XVII, 1971 s. 111, XVIII, 1972 s. 54; Maciszewski M., Brzeżany, Brody 1910 s. 62–3; Merczyng, Zbory i senatorowie, s. 135; Pajewski J., Węgierska polityka Polski w połowie XVI wieku, Kr. 1932 s. 17; Plewczyński M., Materiały do zagadnienia liczebności wojska polskiego, Studia i Mater. do Hist. Wojsk., XXXIII, 1990 s. 344; tenże, Udział jazdy obrony potocznej w walkach na południowo-wschodnim pograniczu Rzeczypospolitej, tamże, XXVI, 1983 s. 128; tenże, Żołnierz jazdy obrony potocznej za panowania Zygmunta Augusta, W. 1985; Stättner F., Jak Sieniawscy stali się właścicielami Brzeżan, Brzeżany 1938 s. 35–7; – Akta grodz. i ziem., X, XXIV; Arch. Jugo-Zap. Rossii, cz. 7 t. 2 s. 169; Bielski, Kronika, s. 1406–7; Cod. Regni Pol. et M. Duc. Lit., I 238–42; Dnevnik ljublinskago sejma 1569 goda, Wyd. M.O. Kojalovič, Pet. 1869; Heidenstein R., Dzieje Polski, Pet. 1857 I 228; Lustracja dóbr królewskich województw ruskiego, podolskiego i bełskiego, Wyd. K. Chłapowski i H. Żytkowicz, W. 1992 s. XXI, 280; Lustracia korolivščin v ruskich zemliach Korony z g. 1570, [Wyd.] M. Hruševs’kij, w: Žerela do istorii Ukraïny-Rusy, Lw. 1903 VII 87, 227; Matricularum summ., V nr 10530; Mon. Pol. Vat., IV 257; Orzelski, Bezkrólewia ksiąg ośmioro; Pamiętnik janczara, Wyd. J. Łoś, Kr. 1912 s. 198; Rej M., Zwierzyniec, Kr. 1895; Vol. leg., II 833; Zimorowicz B., Historia miasta Lwowa do roku 1672, Lw. 1835 s. 225; Źródła Dziej., IV, IX, XVIII, cz. 1 s. 75, 76, cz. 2 s. 297–8, XIX 237, 242, 249, 269, 271–88, 294, 297–8, 302; – AGAD: Metryka Kor., ks. 134 k. 182, ks. 135 k. 228v.–239; B. Czart.: rkp. 93 k. 831–835.
Irena Kaniewska