Rafał z Jarosławia i Wadowa h. Leliwa (zm. 1441), kasztelan wojnicki i starosta lwowski. Był najstarszym synem Spytka Tarnowskiego z Tarnowa i Jarosławia, woj. sandomierskiego, i Sędochny ze Zgłobienia.
Pierwsza o R-e wiadomość pochodzi z sierpnia 1428, kiedy to wraz z braćmi Janem i Spytkiem oraz matką udzielił zgody na wystawienie przez ojca dokumentu granicznego. Wiadomości o publicznej działalności R-a pochodzą dopiero z roku 1436, w dwa lata po śmierci ojca. Już jednak wcześniej przebywał na dworze młodocianego króla Władysława, gdyż ten w dokumencie z t. r. wspominał o przyobiecanym mu zapisie 300 grzywien, najpewniej już wysłużonych. W kwietniu 1437 R. uczestniczył w wiecu generalnym ziem ruskich w Mościskach, ale 13 V nie stawił się na termin sądowy na roczkach w Przemyślu, ponieważ w tym czasie przebywał w służbie u króla. W październiku t. r. na wiecu generalnym ziemi krakowskiej był asesorem sądowym. W grudniu przebywał w swych dobrach w Przeworsku, biorąc udział w odbywanych tam roczkach. W początkach lutego 1438 był obecny przy królu w Krakowie, gdzie uczestniczył w sesji królewskiego sądu nadwornego. Pod koniec lutego był już na roczkach w Przemyślu, w marcu na roczkach w Przeworsku, w początkach kwietnia w Przemyślu, a pod koniec tego miesiąca znów w Przeworsku. Przytoczone dane ilustrują dużą aktywność R-a w życiu publicznym i sprawach prywatnych.
Na grudniowym sejmie piotrkowskim w r. 1438, R. otrzymał nominację na urząd kaszt. wojnickiego; świadczy to wyraźnie o tym, że w młodzieńczym jeszcze wieku zajmował liczącą się już pozycję w elicie władzy w kraju. Z tytułem kaszt. wojnickiego został poświadczony w zachowanych źródłach dopiero w maju 1439, ale nic nie stoi na przeszkodzie, aby przyjąć, iż jego nominacja nastąpiła na pewno na grudniowym sejmie piotrkowskim w r. 1438 (wtedy dowodnie jego poprzednik na kaszt. wojnickiej Klemens Wątróbka ze Strzelec awansował na urząd kaszt. sandomierskiego). W styczniu 1440 R. był obecny na sejmie krakowskim, świadkując na przywileju królewskim dla klasztoru łysogórskiego. T. r. objął urząd star. lwowskiego (po 16 II) po Piotrze Odrowążu ze Sprowy. Od tego czasu najczęściej przebywał we Lwowie. Na przełomie sierpnia i września 1440 podejmował tam Jana Czyżowskiego, wicesgerensa króla i opiekadlnika Rusi, któremu towarzyszyła spora grupa panów polskich. Dn. 6 II 1441 w Ostrzyhomiu król zapisał mu 100 grzywien na kilku wsiach w pow. lwowskim. Na tej podstawie przyjmuje się, że R. przebywał przez kilka miesięcy przy królu na Węgrzech. Mógł tam pojechać po 3 I 1441 i wrócić do Lwowa w połowie lutego, gdyż 16 i 17 II odbywał już sądy starościńskie i podejmował księcia Świdrygiełłę. Nieobecny był też we Lwowie od 25 II do 7 IV. Mógł być zatem u króla dwukrotnie, względnie w drugim tylko terminie, a sprawę zapisu królewskiego załatwił któryś z jego braci, gdyż obaj przebywali wówczas na Węgrzech.
Zmarły w r. 1434 ojciec R-a nie załatwił do końca działów majątkowych z Tarnowskimi. W r. 1437 na wiecu generalnym ziemi krakowskiej R., wraz z braćmi Janem i Spytkiem, przeprowadzili formalny podział dóbr ziemskich z braćmi stryjecznymi Tarnowskimi, a w r. n. w Łańcucie podzielili między siebie majątek po ojcu i matce, która wniosła w posagu dobra zgłobieńskie. R-owi przypadło miasto Przeworsk z 14 wsiami i Wadów koło Krakowa. W t. r. bracia podzielili też na trzy części nie spłacone długi ojcowskie, z których na R-a przypadło ok. 500 grzywien. Sam R. również zaciągał pożyczki, najczęściej pod zastaw Wadowa. Na Rusi jego długi wynosiły 796 grzywien. W literaturze przypisuje się R-owi niesłusznie legat 300 fl. dla Kolegium Większego Uniw. Krak., który pochodził od Anny Jarosławskiej, wdowy po Mikołaju Jordanie z Zakliczyna, kaszt. wojnickim. R. zmarł 28 V 1441 w czasie trwania sądów starościńskich i został pochowany w kościele paraf. w Przeworsku. W jego epitafium wypisano błędną datę roczną śmierci 1491, zamiast 1441. Przedwczesna śmierć, podobnie jak i jego braci (Jan w r. 1441, a Spytek zginął pod Warną), przerwała świetnie rozpoczynającą się karierę R-a.
R. ożenił się przed r. 1428. Małżeństwo to przyniosło mu znakomite koligacje rodzinne. Jego żoną była bowiem Anna, córka kaszt. poznańskiego Dobrogosta z Szamotuł, i Elżbiety Gorajskiej, córki sławnego marszałka Królestwa Dymitra z Goraja. Siostra Anny – Beatrycze (Beata) była żoną Spytka Melsztyńskiego, kaszt. bieckiego. Anna zmarła w r. 1460 i została pochowana w kościele w Przeworsku. R. miał synów: Jana, Spytka – późniejszego kasztelana krakowskiego (zob. Jarosławski Spytek) i Rafała Jakuba – późniejszego kaszt. sandomierskiego (zob. Jarosławski Rafał Jakub) oraz córkę Beatę (imię po prababce Beacie z Bożydaru z rodu Awdańców, żonie Dymitra), która wyszła za kaszt. sanockiego Jerzego z Humnisk, wnosząc mu w posagu 700 grzywien, zmarłą w r. 1481.
Najstarszy syn R-a Jan Zgłobieński lub Jarosławski (zm. 1474) po śmierci stryja Spytka Tarnowskiego, który zginął pod Warną, przejął opiekę nad młodszym rodzeństwem, ale nie wywiązywał się z niej najlepiej. Nie osiągnął żadnych urzędów, natomiast jako namiętny procesowicz «całe życie strawił na wodzeniu się po sądach z kim się dało i o co się dało» (W. Dworzaczek), nie oszczędzając tego procederu nawet najbliższej rodzinie. Ożeniony był z Katarzyną, córką Piotra z Wyszmontowa, sędziego ziemskiego sandomierskiego i marszałka dworu królowej Zofii (zob.).
Dworzaczek; Fedorowicz, Dostojnicy i urzędnicy; Maleczyński K., Urzędnicy grodzcy i ziemscy lwowscy, Lw. 1938; – Barycz H., Historia UJ, s. 160; Dworzaczek W., Leliwici Tarnowscy, W. 1971; Acta Tom., XV nr 438 (dotyczy legatu); Akta grodz. i ziem., III, X, XIII–XIV; Arch. Sanguszków, II; Cod. Pol., III; Dokumenty sądu ziemskiego krakowskiego 1302–1453, Wyd. Z. Perzanowski, Wr. 1971; Kod. mogilski; Kod. Mpol., IV; Materiały archiwalne wyjęte głównie z Metryki Litewskiej od 1348 do 1607, Lw. 1890; Starod. Prawa Pol. Pomn., II nr 2717, 2719; Zbiór dok. mpol., II nr 404, VIII nr 2185, 2195; – Arch. Państw. w Kr.: Terr. Crac. t. 11 s. 398–399, t. 150 s. 102.
Franciszek Sikora