Koczalski Raul (Raoul), pseud. Jerzy Armando (1885–1948), pianista i kompozytor. Pochodził ze starej rodziny od pokoleń osiadłej na Pomorzu. Ur. w Warszawie 3 I (niektóre źródła podają r. ur. 1884), syn Aleksandra i Laury z Szymanowskich. Naukę gry fortepianowej rozpoczął pod kierunkiem ojca, zamiłowanego muzyka i fanatycznego wielbiciela oper G. Meyerbeera (właśnie na cześć głównego bohatera „Hugonotów” otrzymał K. swoje obcobrzmiące imię), a następnie u J. Gadomskiego i L. Marka (ucznia Liszta). W wieku lat czterech wystąpił w Warszawie na publicznym koncercie. Jako ośmioletni chłopiec miał za sobą czterysta koncertów, był laureatem Premier Prix d’Enfant przyznawanej przez Paryską Akademię Muzyczną i szczycił się tytułami nadwornego pianisty szacha perskiego, sułtana tureckiego oraz króla hiszpańskiego. Bardzo ważny dla ukształtowania artystycznej indywidualności K-ego był 4-letni okres studiów we Lwowie pod kierunkiem ucznia Chopina – Karola Mikulego (fortepian) oraz Henryka Jareckiego (kompozycja i instrumentacja). W Rosji udzielał mu też lekcji Antoni Rubinstein. Dalsze studia odbywał w Paryżu, uczęszczając jednocześnie do Sorbony.
W r. 1896 jedenastoletni K. obchodził jubileusz tysiącznego koncertu. W tym czasie mieszkał już za granicą – we Francji, a następnie w Niemczech, gdzie osiadł na stałe, poświęcając się intensywnej działalności wirtuozowskiej i kompozytorskiej. W r. 1902 wystawiono w Elberfeld jego pierwszą operę Raymond do libretta A. Fredry, która miała ponad sto przedstawień, a w r. 1909 w Mühlhausen (Alzacja) następną – Die Sühne wg sztuki F. Körnera (napisaną pod pseud. Jerzy Armando). Nie wystawiony pozostał – o ile wiadomo – dramat muzyczny Mazepa (wg Słowackiego) oraz opery Semrud, Powrót i Hagar. Inne utwory K-ego to balet Renata, muzyka do komedii A. Musseta „Jacqueline”, symfonia, 6 koncertów fortepianowych, Koncert skrzypcowy, Koncert wiolonczelowy, poematy symfoniczne Bolesław Chrobry, Bolesław Śmiały i św. Stanisław, Zaklęcie; kompozycje fortepianowe – 8 sonat, 6 suit, 24 preludia, Fantazja, Rapsodia polska, 4 legendy, nokturny, mazurki, walce; 2 sonaty i Suita romantyczna na wiolonczelę i fortepian; 25 pieśni do tekstów Dantego, Słowackiego, A. Puszkina, M. Lermontowa, G. G. Byrona, P. Verlaine’a, J. W. Goethego, R. M. Rilkego, S. Zweiga.
Przebywając w zasadzie za granicą, miał K. już w latach trzydziestych swój dom w Poznaniu. W r. 1945 powrócił do kraju i osiadł w Poznaniu na stałe, obejmując klasę fortepianu w tamtejszym konserwatorium. Podjął też działalność koncertową; pamiętny stał się jego pierwszy po wojnie występ w Warszawie w październiku 1947 r. w związku z rocznicą śmierci Chopina: zachwycające wykonanie Koncertu e-moll, powtórzone w parę tygodni później z dodatkiem Sonaty h-moll. W r. 1948 brał udział w festiwalu chopinowskim w Dusznikach, był również członkiem jury wielu międzynarodowych konkursów. Jesienią 1948 r. objął stanowisko profesora w warszawskiej Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej (PWSM), nie rezygnując z Poznania. Śmierć zaskoczyła go 24 XI 1948 r. w pełni artystycznej aktywności, przerywając m. in. w połowie zorganizowany w Warszawie cykl 6 recitali, na których K. zamierzał wykonać wszystkie fortepianowe sonaty Beethovena. Odznaczony pośmiertnie Krzyżem Oficerskim Polonia Restituta. K. był żonaty z Elzą Klesper, dzieci nie miał.
W toku swej kariery pianistycznej K. zasłynął przede wszystkim jako znakomity wykonawca dzieł Chopina. Jako uczeń Mikulego on właśnie spośród wszystkich wielkich pianistów XX w. znajdował się najbliżej bezpośrednich tradycji gry samego twórcy ballad i polonezów. Wydaje się też pewne, że styl gry K-ego – znamionujący się nieskazitelnie czystą i perlistą techniką, wypieszczonym tonem oraz subtelnością i swoistą elegancją – miał wiele wspólnego z grą Chopina. Swoje interpretacje Chopina utrwalił K. w licznych nagraniach płytowych, wśród których należy wymienić zwłaszcza komplety 24 preludiów, Etiud opus 10 i 25 (1936), ballad (1938), ponadto Berceuse, Nokturn Es-dur opus 9 nr 2 (w drugiej autoryzowanej wersji), Nokturny Des-dur opus 27 i H-dur z opus 62, walce, Ecossaises, Polonez As-dur i in. W r. 1910 w setną rocznicę urodzin Chopina K. wystąpił z koncertami chopinowskimi we wszystkich prawie stolicach Europy. Napisał również wówczas książkę pt. O wykonaniu dzieł Chopina (1910), przetłumaczoną na jęz. francuski, angielski, włoski i niemiecki, oraz pracę o interpretacji dzieł Chopina, pt. Frédéric Chopin (Paris 1910), później przełożoną na jęz. niemiecki, pt. Frederic Chopin. Betrachtungen – Skizzen – Analysen (Köln-Bayenthal 1936). Koncerty swoje łączył często z dydaktycznymi odczytami.
Bibliografia polskiego piśmiennictwa muzycznego, oprac. K. Michałowski, P. 1955, Enc. Org. (1898–1904); Mała Enc. Muzyki; Łoza, Czy wiesz, kto to jest; Grove G., Grove’s Dictionary of Music and Musicians, Ed. 5., London 1954; Riemann H., Musiklexikon, Personenteil, Mainz 1959; Słownik Muzyków Polskich. Kr. 1964; – Blecher M., Po trzecim festiwalu chopinowskim w Dusznikach, „Kuźnica” 1948 nr 41 s. 10; Jachimecki Z., Historia muzyki polskiej, W. 1920 s. 236; Paruszewska M., Szkic biograficzny i artystyczna kariera R. K-ego, P. 1936; Reiss J., Polscy pianiści, W. 1947; Vogel B., Raoul K., Skizze, Lipsk 1956, – Korolewicz-Waydowa J., Sztuka i życie. Mój pamiętnik, Wr. 1958; – „Dzien. Pol.” 1948 nr 325, 327.
Józef Kański