Lilientalowa z Eigerów Regina (1877–1924), etnografka, pisarka i publicystka. Ur. 14 VI w Zawichoście w pow. sandomierskim. W Sandomierzu ukończyła progimnazjum; po kilkuletnim pobycie w Zwierzyńcu pod Zamościem wyszła za mąż (1895) i przeniosła się do Warszawy. L. była samoukiem, lecz uzupełniała swą wiedzę na tajnych wyższych kursach naukowych dla kobiet w Warszawie (tzw. «latający uniwersytet»). Tam pod wpływem L. Krzywickiego rozwinęła i pogłębiła naukowo swe zainteresowania żydowską literaturą ludową i obrzędowością. Dzięki Krzywickiemu weszła też do grona współpracowników „Wisły” i „Ludu”, zamieszczając w nich swe pierwsze prace etnograficzne z zakresu folkloru żydowskiego: Przesądy żydowskie („Wisła” T. 12: 1898, T. 14: 1900), Zaręczyny i wesele żydowskie (tamże, T. 14: 1900), Wierzenia, przesądy i praktyki ludu żydowskiego (tamże T. 18–9: 1904–5), Życie pozagrobowe i świat przyszły w wyobrażeniu ludu żydowskiego („Lud” T. 8: 1902), Legendy żydowskie o wyjściu Żydów z Egiptu (tamże T. 9: 1903), Zjawiska przyrody w wyobrażeniu i praktyce ludu żydowskiego (w: „Safrus – Książka zbiorowa poświęcona sprawom żydowstwa”, W. 1905). W okresie współpracy z „Wisłą” zetknęła się z Icchokiem Lejbem Perecem, który pozostawał w bliskim kontakcie z Janem Karłowiczem i Zygmuntem Glogerem. L. była autorką pierwszych przekładów opowiadań Pereca z języka jidysz na polski (druk. w l. 1906–10 na łamach warszawskich tygodników „Izraelita” i „Życie Żydowskie”). Ponadto przetłumaczyła z jidysz „Pieśni ludowe żydowskie” („Wisła” T. 16–8: 1902–4) pochodzące ze zbioru Saula Ginzburga i Petra Marka (wyd. w r. 1901). Zabierała również głos w prasie warszawskiej w l. 1898–1910 („Kurier Codzienny”, „Przegląd Tygodniowy”, „Niwa Polska”, „Ogniwo”, „Nowa Gazeta”, „Nowe Tory” i „Głos Żydowski”) na tematy społeczno-obyczajowe (np. w sprawach wychowania młodzieży), a także w kwestii żydowskiej. L. stała na gruncie umiarkowanego kierunku asymilacyjnego (Precz z barbarzyństwem! Rzecz o obrzezaniu, W. 1908).
Od problematyki opisu współczesnej żydowskiej kultury ludowej L. przesunęła z czasem swe główne zainteresowania badawcze ku przeszłości, analizując zwyczaje i obrzędy religijne żydowskie występujące w legendach zapisanych w komentarzu talmudycznym (Midrasz), obu Talmudach i w opowiadaniach biblijnych. Opierała się głównie o teksty Biblii w przekładach niemieckich i rosyjskich oraz Talmudu w jidysz, z czasem jednak opanowała zarówno język hebrajski, jak i aramejsko-chaldejski. W tej grupie prac do najważniejszych należą: Dziecko żydowskie (Mater. Antropol.-Archeol. i Etnogr. AU, 1904 VII) tłumaczone przez Alfreda Landaua na niemiecki (Das Kind bei den Juden, „Mitteilungen zur jüdischen Volkskunde” Jg 10: 1908 H. 1–2) oraz wydane pośmiertnie w nowej, znacznie rozszerzonej wersji (Kr. 1927, Prace Kom. Etnogr. PAU, nr 3); ponadto zakrojona na pięć części synteza Święta żydowskie w przeszłości i teraźniejszości, której L. zdołała wydać jedynie trzy (Cz. 1. w: Rozpr. AU Wydz. Filol., Kr. 1909 XIV i odb. Kr. 1908, Cz. 2. tamże 1913 LII i odb. Kr. 1914, Cz. 3. tamże 1918 LVIII nr 5). Wychodząc z analizy dochowanych współcześnie zwyczajów i rytuału (L. wykorzystała m. in. spory materiał pochodzący z obserwacji własnych z terenu Zawichosta, okolic Lublina i z Radomskiego), ukazała w nich kolejno genezę i rozwój obrzędowości trzech «świąt pielgrzymich» (Wielkanocy – Pesach, Zielonych – Szabuoth oraz Szałasów – Sukoth), następnie dwóch najważniejszych świąt religijnych (Nowego Roku – Rosz-Haszana i Dnia Odpuszczenia – Jom-Kippur) oraz tzw. «świąt historycznych»: Chanuka i Purim, które uznała za ślad obchodów przemian zachodzących w przyrodzie. Zdaniem krytyki fachowej (Majer Bałaban, Samuel Abraham Poznański), mimo dużej ilości stwierdzeń hipotetycznych i ujęć dyskusyjnych, część folklorystyczna była «bez zarzutu, a często wprost znakomita». Praca L-ej dotyczyła głównie folkloru, ale zawierała także wiele cennych materiałów do sztuki ludowej żydowskiej (tak plastyki, jak i muzyki).
Mimo ciężkich warunków materialnych (L. zdobywała środki do życia pracą pisarską oraz ucząc w warszawskich szkołach średnich) i postępującej choroby płuc nie zaprzestawała pracy badawczej. Pod koniec życia zdołała wydać jeszcze Kult ciał niebieskich u starożytnych Hebrajczyków i szczątki tego kultu u współczesnego ludu żydowskiego (Arch. Nauk Antropol. Tow. Nauk. Warsz., Lw.–W. 1921 nr 6), Żywot Mojżesza na podstawie legend żydowskich („Nowe Życie” R. 1: 1924 t. 1) oraz Ajn ha’ra (Złe oko) w dwumiesięczniku warszawskim „Jüdische Philologie” (Jg 1: 1924). Pośmiertnie (poza wspomnianą pracą o dziecku żydowskim) ukazał się jeszcze Kult wody u starożytnych Hebrajczyków i szczątki tego kultu u współczesnego ludu żydowskiego (Arch. Nauk Antropol. Tow. Nauk. Warsz. B. Etnologia, t. 3 nr 2, W. 1930). L. pozostawiła w rękopisie wiele prac ukończonych i przygotowanych do druku, jak np. Kult ognia u starożytnych Hebrajczyków i szczątki tego kultu u współczesnego ludu żydowskiego, Święta żydowskie w przeszłości i teraźniejszości (Cz. 4: Sabath i cz. 5: Święta pomniejsze i posty), Żydowskie obrzędy weselne, Obrzędy pogrzebowe u Żydów, Lecznictwo ludowe żydowskie, Wierzenia i praktyki ludu żydowskiego związane z menstruacją, Demonologia Żydów, Wykład snów jako odbicie dziejów oraz Rzut oka na dzieje Żydów w Polsce.
L. zmarła, w wyniku nieudanej operacji, 4 XII 1924 w Warszawie.
Bystroń J. S., Bibliografia etnografii polskiej, Kr. 1929; Gajek J., Malewska Z., Indeks do „Ludu” T. 1–39, P. 1953; Lipska M., Loth R., Ogniwo 1902–1905 Bibliografia zawartości, Wr. 1957; Enc. Judaica; Evrejskaja Enc., S. Pet. 1911 X; Rejzen Z., Leksikon fun der jidiszer literatur, prese un filologie, 2 ojsgabe, Wil. 1927 II (fot.); Słownik folkloru polskiego pod red. J. Krzyżanowskiego, W. 1965; Wininger S., Grosse Jüdische National-Biographie, Cernăuti [1936] VII; Katalog wydawnictw PAU, Kr. 1948 I–II; – Bałaban M., R. L., „Nowe Życie” R. 1: 1924 t. 2 s. 441–3; Bystroń J. S., Wstęp do ludoznawstwa polskiego, Wyd. 2., W.–P. 1939; tenże, Z nauki żydowskiej, „Przegl. Współcz.” R. 15: 1926 t. 18 s. 283–4; Fränklowa G., Błp. R. L., „Lud”, T. 26: 1927 s. 119–21; Mark B., Wstęp do: Perec I. L., Wybór opowiadań, Wr. 1958 s. LXXXI, LXXXV, Bibl. Narod., S. 2 nr 112.
Wiesław Bieńkowski