Kochanowski Roman (1857–1945), artysta malarz, pejzażysta. Ur. 28 II w Krakowie, był synem zamożnego rzemieślnika Antoniego i Honoraty Benisz. Ukończył 6-klasową Szkołę Realną w r. 1873. Początków malarstwa uczył go Maksymilian Cercha. Studia malarskie odbył K. w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie w l. 1873/4 1874/5. Był uczniem W. Łuszczkiewicza i H. Grabińskiego. Dalsze studia odbywał w Wiedniu, początkowo pod kierunkiem C. Grippenkerla (1875/6), potem na wydziale pejzażowym u E. Lichtenfelsa (1876/7, 1877/8). W czasie studiów został odznaczony złotym medalem. Jeszcze w r. 1880 był w Wiedniu, gdyż stamtąd wysyłał telegram imieninowy do Juliusza Kossaka. Powrócił na jakiś czas do kraju, następnie w r. 1881 wyjechał do Monachium, gdzie osiedlił się na stałe. Tam przyjaźnił się m. in. z A. Wieruszem Kowalskim, A. Kozakiewiczem, W. Łosiem, P. Stachiewiczem. W r. 1892 ożenił się z córką burmistrza monachijskiego Marią Kaffel, z którą miał syna Romana (ur. 1894), zamieszkałego w Monachium (w jego posiadaniu przetrwała spuścizna artysty: dokumenty, korespondencja, obrazy). K. przyjeżdżał na krótkie pobyty do kraju, do swego ojca i siostry Marii Krzyżanowskiej, często spędzał wakacje na wsi w Chobienicach u Józefa Mielżyńskiego. Mimo wieloletniego pobytu w Monachium i małżeństwa z Niemką K. zachował silne poczucie polskości. Zmarł w Freising nad Izarą (koło Monachium) 3 VIII 1945 r.

K. wystawiał swoje obrazy na wystawach w kraju i za granicą, niejednokrotnie otrzymując nagrody. Z wystawy jubileuszowej w r. 1888 w Wiedniu cesarz Franciszek Józef zakupił pejzaż K-ego Zima polska. W t. r. K. wystawiał swoje obrazy na międzynarodowej wystawie w Monachium, a w r. 1889 w wiedeńskim Künstlerhaus. W r. 1891 pokazał swoje obrazy na międzynarodowej wystawie w Berlinie i na międzynarodowej wystawie sztuk pięknych w Londynie, gdzie otrzymał dyplom honorowy. W r. 1892 wystawiał swoje prace w Künstlerhaus w Wiedniu, cesarz zakupił z tej wystawy obraz K-ego Jesień. W r. 1892 brał K. udział w wystawie w Monachium, gdzie został zakupiony jego obraz Późną jesienią. W r. 1894 na wystawie w Monachium wystawił krajobraz Wiosenny wieczór, w r. 1895 w Berlinie Letni wieczór, w Monachium Motyw z Polski (1899), Wschód księżyca, Listopadowy dzień (1901), Wieczór (1905). W kraju pokazał K. parę pejzaży na I Wystawie Sztuki Polskiej w Krakowie w r. 1887. W r. 1894 wziął udział w Wystawie Sztuki Współczesnej we Lwowie, za trzy pejzaże otrzymał srebrny medal.

Wiele obrazów K-ego zostało pokazanych na kolejnych wystawach Tow. Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie w l. 1878–1913. Niektóre z nich zostały zakupione z wystaw prywatnie (przez K. Zamoyskiego, Feliksa Manghę Jasieńskiego i in.), wiele zakupionych było przez Zachętę i rozlosowanych pośród członków towarzystwa. K. obsyłał także wystawy Tow. Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie. Pokazał swoje obrazy na wystawach towarzystwa w l. 1877–1912 (tytuły wystawionych prac podaje E. Swieykowski w „Pamiętniku Tow. Przyj. Sztuk Pięknych” – wydanie rozszerzone). Pejzaż K-ego Wiosna reprodukowany był w albumie artystycznym wydanym przez Tow. Przyj. Sztuk Pięknych w r. 1886, jako premia dla członków towarzystwa. K. wystawiał także we Lwowie oraz na wystawach w Monachium i Berlinie. Po drugiej wojnie światowej w Tow. Przyj. Sztuk Pięknych w Krakowie wystawiono pejzaże K-ego na wystawach w l. 1949, 1950 oraz 1 akwarelę w r. 1956 na wystawie Polskie malarstwo akwarelowe (1830–1956). K. przez wiele lat zamieszczał swe obrazy i rysunki w licznych czasopismach polskich, w „Biesiadzie Literackiej”, „Świecie”, „Tygodniku Ilustrowanym”, „Przeglądzie Literacko-Artystycznym”, „Przeglądzie Polskim” i „Ziarnie” (spis reprodukcji obrazów K-ego w czasopismach podaje L. Grajewski w „Bibliografii ilustracyj”).

Obrazy K-ego znajdują się w Muz. Narod. w Warszawie (Wieczór 1879, Krajobraz o zachodzie słońca 1891, Krajobraz letni 1896), w Muz. Narod. w Krakowie (Krajobraz zimowy 1886, Jesień (depozyt) 1888, Z okolic Krakowa 1886 oraz 3 krajobrazy), w Muz. Pomorskim w Toruniu (Pejzaż wiejski 1884) i in. K. malował obrazy olejne, akwarele, rysował węglem. Jego pejzaże, przeważnie z okolic Krakowa, przedstawiały wieś polską o różnych porach roku. Pejzaże te malowane drobiazgowo, uzupełniał niejednokrotnie artysta drobnymi figurkami sztafażu. Malował także obrazy rodzajowe, studia portretowe wiejskich ludzi (Wiejska pasterka, Dziad i baba, Gęsiarka, Śmieciarka). Obrazy K-ego malowane pod wpływem szkoły monachijskiej, charakterystyczne były dla realistycznego malarstwa polskiego przełomu XIX/XX w.

Grajewski, Bibliografia ilustracyj; W. Enc. Powsz. (PWN); W. Ilustr. Enc. Gutenberga; Oesterr. Biogr. Lexikon; Allgemeines Lexikon der bildenden Künstler des XX Jahrhunderts, Hrsg. v. H. Vollmer, Leipzig 1955 (A. Ryszkiewicz); Thieme-Becker, Lexikon d. Künstler; Roczn. Nauk.-Liter.-Artyst. (Okręta), W. 1905; Swieykowski, Pam. Tow. Przyj. Sztuk Pięknych; Katalog ilustrowany I Wielkiej Wystawy Sztuki Polskiej, Kr. 1887 s. 10; Katalog ilustrowany wystawy sztuki współczesnej we Lwowie 1894, Lw. 1894; Malarstwo polskie XIX i XX wieku. Katalog wystawy w oprac. M. Gąsiorowskiej (Muz. Pomorskie w Tor. Dział sztuki), Tor. 1952; Malarstwo polskie od XVI do początku XX w. Katalog (Muz. Narod. w W. Galeria sztuki pol.), W. 1962; [Piątkowski H.], Katalog zbiorów Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie, W. 1925; – Dobrowolski T., Nowoczesne malarstwo polskie, Wr.–Kr. 1960 II; Kopera, Dzieje malarstwa, III; Kozakiewicz S., Ryszkiewicz A., Warszawska «cyganeria» malarska, grupa Marcina Olszyńskiego, Wr. 1955; Przybyszewski S., R. K., „Dzien. Pozn.” 1915 nr 260; Weber C. A., R. K., ein Meister des kleinen Formats, Freising a. J. (1949); – Materiały do dziej. Akad. Sztuk Pięknych; „Czas” 1891 nr z 2 VIII; Roczniki Tow. Przyj. Nauk Pozn. T. 18: 1891 s. 499, 505; „Świat” 1888 s. 188, 212, 449, 1889 s. 263, 1891 s. 269, 1892 s. 267, 339, 387, 1893 s. 255; – B. PAN w Kr.: rkp. nr 2170 t. 2 (Zbiór prac i artykułów Aleksandra Hajdeckiego cz. 2 Polacy w Wiedeńskiej Akademii Sztuk Pięknych od r. 1726–1880), nr 3743 (listy K-ego do Jana Klimczyka z l. 1926–1934); Materiały do Słownika artystów Tow. Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie (rkp.); Rosińska-Derwojed A., Monografia o K-m (rkp. w posiadaniu autorki).

Róża Jodłowska