Kongiel Roman (1904–1960), paleontolog, profesor Uniw. Mikołaja Kopernika w Toruniu. Pochodził z rodziny inteligenckiej, syn Jana i Ludwiki z Hajkiewiczów. Ur. 29 VI w Wilnie. Tamże w r. 1923 ukończył Gimnazjum im. J. Lelewela, po czym w l. 1923–9 studiował na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniw. Stefana Batorego. W r. 1929 na podstawie pracy pt. Pomiary głębokości jezior Trockich otrzymał dyplom magistra filozofii z zakresu geologii. W r. 1935 na podstawie rozprawy pt. W sprawie wieku „siwaka” w okolicach Puław, uzyskał stopień doktora geologii i geofizyki. W r. 1937 K. otrzymał zagraniczne stypendium naukowe z Funduszu Kultury Narodowej i przeprowadził badania nad kopalnymi i współczesnymi jeżowcami w Danii oraz w Szwedzkiej Morskiej Stacji Biologicznej w Fiskebäckill koło Kristineberg. K. był pionierem badań biometrycznych w dziedzinie paleontologii (1938). Ponadto w r. 1939 w pracy pt. Materiały do znajomości polskich jeżowców kredowych opracował polskie słownictwo echinologiczne. Do swoich prac zgromadził zbiory fauny kopalnej, których część przechowywana w Muzeum Ziemi liczy około 10 tys. eksponatów.
Od 1 X 1927 do 31 XII 1939 r. pracował w Zakładzie Geologii Uniw. Stefana Batorego w Wilnie, pełniąc kolejno funkcje zastępcy asystenta (od 1929), młodszego asystenta (do 1934), a następnie starszego asystenta. Ponadto w r. szk. 1931/2 był nauczycielem geografii i biologii w Seminarium Nauczycielskim im. T. Zana w Wilnie. Podczas wojny od 1 VII do 31 VIII 1940 r. pracował w Litewskim Komitecie Energetycznym w Kownie. Od 15 IX do 22 XI t. r. był nauczycielem geografii w Gimnazjum Polskim w Wilnie. Jednocześnie pracował (od 7 XI) jako geolog w Litewskim Oddziale Komitetu do Spraw Geologii przy RKL ZSRR w Wilnie (do 30 VI 1941). Od 1 IX 1941 do 30 VI 1944 r. był geologiem Służby Geologicznej Litwy, a od 1 VII t. r. do 30 VI 1945 r. pełnił funkcje głównego inżyniera i naczelnika archiwum geologicznego przy Litewskim Oddziale Komitetu do Spraw Geologii przy RKL ZSRR w Wilnie.
Po repatriacji do Polski od 1 X 1945 do 28 II 1950 r. był adiunktem w Zakładzie Geologii Uniw. Mikołaja Kopernika w Toruniu. W r. 1948 habilitował się na podstawie pracy O przedstawicielach rodzaju Echinocorys z danu Danii, Szwecji i Polski (druk. W. 1949 w serii „Prace Państw. Instytutu Geologicznego” T. 5). W pracy tej wykorzystał uzyskane metodą badań biometrycznych wyniki w czasie pobytu w Danii i Szwecji, uzupełnione obserwacjami jeżowców kopalnych w kraju. Mianowany 1 II 1950 r. zastępcą profesora, objął kierownictwo Zakładu Paleontologii. W dn. 22 VII t. r. mianowany został profesorem nadzwycz. Od 1 X 1952 r. kierował Zakładem Geologii uniwersytetu w Toruniu. Wskutek pogarszającego się stanu zdrowia przeniósł się w r. 1956 do Warszawy. Niezależnie od pracy w Toruniu rozpoczął pracę w Muzeum Ziemi jako kierownik Pracowni Paleontologicznej, którą prowadził aż do śmierci. Podczas pracy w Muzeum Ziemi badał głównie skamieniałości wieku kredowego, a m. in. belemnity, którym poświęcił obszerne studium pt. O belemnitach z osadów mastrychtu, kampanu i santonu w dolinie środkowej Wisły. Praca ta ukazała się pośmiertnie w r. 1962. Zmarł K. 23 VI 1960 r. w Warszawie.
K. był członkiem wielu towarzystw, m. in. Tow. Naukowego w Toruniu, polskich Towarzystw Geologicznego i Zoologicznego, Tow. Przyrodników im. Kopernika.
Fleszarowa R., Retrospektywna bibliografia geologiczna Polski, W. 1957; – Bieda F., R. K., „Roczn. Pol. Tow. Geol.” T. 34: 1964 z. 4 (fot.); [Halicka A.], Kierownictwo Muzeum Ziemi, R. K., Prace Muzeum Ziemi, W. 1962 nr 5, dodatek (fot.); Mączyńska S., Barczykowa E., R. K., „Przegl. Geol.” (W.) R. 8: 1960 nr 8; Szarski H., K. R., „Spraw. Tow. Nauk. w Tor.” T. 4: 1952; – Arch. Muz. Ziemi: Teczka biograficzna pt. Kongiel Roman z własnoręcznie napisanym życiorysem i ankietą personalną, okólnikiem dotyczącym materiałów do historii nauk o Ziemi oraz materiałami dotyczącymi pracy w muzeum i nekrologii, m. in. z „Życia Warszawy” 1960 nr 152, oraz ze „Stolicy” 1960 nr 29.
Zbigniew Wójcik