Olędzki Roman (1889–1970), rolnik, hodowca roślin. Ur. 10 VIII w Lebiedziewie (pow. Terespol na Podlasiu), był synem Aleksandra, znanego hodowcy roślin, i Bronisławy z Chiżyńskich, bratankiem Jana Polikarpa (zob.); miał czterech braci i dwie siostry. Dzieciństwo spędził w Bohatym pow. Zwiahel, do szkoły realnej uczęszczał w Warszawie i w l. 1905–7 w Krakowie. Od r. 1907 studiował rolnictwo na UJ, odbywając praktyki rolne w zakresie doświadczalnictwa rolnego w Stacji Doświadczalnej Piastów pow. Radom, w Mydlnikach pod Krakowem i w l. 1911–12 u Kazimierza Miczyńskiego (sen.) w Dublanach. Już w czasie studiów prowadził prace selekcyjne nad żytem «Kawęczyńskim» w majątku ojca Kawęczyn pow. Łuków, które w r. 1911 zdobyło w Petersburgu na Wszechrosyjskiej Wystawie Nasiennej dwa złote medale: za ziarno i za metodę hodowlaną. W latach studenckich działał w Akademickim Kole Tow. Szkoły Ludowej, należał też do Związku Młodzieży Polskiej «Zet». W r. 1912 wstąpił do Stronnictwa Demokratyczno-Narodowego. W l. 1912–14 specjalizował się dodatkowo na UJ w fizjologii roślin u Emila Godlewskiego (sen.), botaniki u Mariana Raciborskiego. W l. 1915–25 pomagał prowadzić ojcu rodzinny majątek, równocześnie pracując jako asystent Józefa Sypniewskiego w stacji doświadczalnej w Sobieszynie (1915–18) i jako kierownik pododdziału selekcji roślin Państwowego Instytutu Naukowego Gospodarstwa Wiejskiego w Puławach (1918–19).
W r. 1926 osiadł O. we własnym gospodarstwie w Ołtarzewie pod Warszawą, zakładając tam poważną firmę hodowli roślin. Obok hodowli żyta «Kawęczyńskiego» (które w r. 1929 otrzymało srebrny medal na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu) eksperymentował O. z mało wtedy znanymi w kraju odmianami roślin, jak soja, czumiza, rycynus, arcydzięgiel, kukurydza, rośliny kauczukodajne, włóknodajne, lekarskie, miododajne. Od r. 1929 zapoczątkował hodowlę truskawek i poziomek, nawiązał kontakty z firmami francuskimi, niemieckimi i angielskimi, drogą krzyżówek otrzymywał nowe odmiany, w tym powszechnie do dziś uprawianych ananasowych truskawek. Prace hodowlane w tym kierunku doprowadziły Ołtarzew do poziomu stacji matecznej krajowych form, w r. 1939 produkowano tam ok. 100 odmian, w tym 70 truskawek oraz poziomki, porzeczki, maliny. Poza tym O. interesował się hodowlą kwiatów (fiołki, irysy, peonie), traw (grzebienica, kupkówka, bekmania), masową selekcją krzakową ziemniaków «Alma», nawożeniem sztucznym, doświadczeniami z opryskiwaniem drzew owocowych.
W okresie międzywojennym O., nadal związany z ruchem narodowym, należał do utworzonej przez Romana Dmowskiego tajnej organizacji «Straż» (1928–34); przyjaźnił się z Dmowskim, występował ostro przeciw polityce Piłsudskiego, co spowodowało zdemolowanie domu w Ołtarzewie przez bojówki sanacyjne. W l. 1919–31 O. był członkiem Związku Ziemian, z którego demonstracyjnie wystąpił z powodu ugodowej wobec sanacji polityki Związku. Wojna w r. 1939 zniszczyła pokazowe gospodarstwo O-ego. Z trudem odbudował budynki i hodowlę truskawek, o dalszym doświadczalnictwie nie było jednak już mowy, a w l. 1940–6 zmuszony był dorabiać jako hodowca nasion hodowli Sielec pow. Grójec. W okresie okupacji niemieckiej należał do Armii Krajowej, a jego dom, mimo częstych rewizji, był schronieniem dla zagrożonych oraz składem broni. W okresie powojennym O. gospodarował w swojej resztówce w Ołtarzewie. O. był autorem licznych artykułów w „Przeglądzie Ogrodniczym” i książek: Truskawki (Lw. 1936), Poziomki (Lw. 1937), Truskawki i poziomki (W. 1948, W. 1949), Uprawa truskawek i poziomek (W. 1953). W l. 1938–9 brał także udział w tłumaczeniu dzieł I. W. Miczurina; szereg prac i memoriałów pozostawił w rękopisie, m. in. opracował w r. 1917 historię i osiągnięcia Polaków w selekcji zbóż pod zaborem rosyjskim. Zmarł 23 III 1970 w Ołtarzewie i tu został pochowany.
W małżeństwie z Krystyną z Ryxów miał O. syna Andrzeja, który w r. 1940 zginął w Oświęcimiu, oraz córki: Aleksandrę Frybesową, poetkę, tłumaczkę, eseistkę, oraz Izabellę Graffsteinową, architekta.
Studia i Materiały z Dziejów Nauki Polskiej, W. 1969 S. B z. 17 (wg indeksu); – Sprawozdanie z działalności Akademickiego Koła T.S.L. w Krakowie za r. 1908. 16; toż za r. 1909, s. 29; – „Życie Warsz.” 1970 nr 73 s. 6 (tu błędna data śmierci 24 III); – B. PAN w Kr.: Zbiory specjalne 7794/II; – Informacje Tadeusza Łozińskiego z Warszawy i Wincentego Bereśniewicza z Lublina.
Stanisław M. Brzozowski