INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Roman (Ignacy Roman) Postępski (Postempski)      Roman Postempski, pastel wykonana przez żonę artysty Agnese Ruffini.

Roman (Ignacy Roman) Postępski (Postempski)  

 
 
Biogram został opublikowany w latach 1982-1983 w XXVII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Postępski (Postempski) Ignacy Roman (1808–1878), malarz, uczestnik powstania listopadowego, działacz emigracyjny. Ur. na Podolu, w dobrach Potockich, we wsi Parchomówka w pow. lipowieckim lub Perehonówka w pow. humańskim, był synem dzierżawcy Tomasza i Urszuli z Urbańskich. Od r. 1818 chodził do szkół w Humaniu; już wówczas malował miniaturowe portrety. Z kolegami utworzył koło «Wagabundzistów», zapewne patriotyczne. Wraz z bratem Karolem (ok. 1811–13 II 1845, powstaniec i emigrant, członek Tow. Demokratycznego Polskiego) wstąpić miał w r. 1828 na Uniw. Wil., zrazu na Wydział Prawa, następnie do Szkoły Sztuk Pięknych, w której podobno uczył się malarstwa pod kierunkiem Jana Rustema (na co brak jakichkolwiek dowodów w archiwum uniwersyteckim). Obaj bracia należeli do «gorętszej młodzieży» i zostali oskarżeni o należenie do spisku przygotowującego powstanie; na krótko zostali uwięzieni. W czerwcu 1831, gdy gen. Dezydery Chłapowski podszedł pod Wilno, obaj bracia «wyszli zeń z bronią w ręku» i włączeni zostali pod Aleksandrem Stryjeńskim do tzw. batalionu akademików. Po jego rozwiązaniu P. wszedł do 2 p. strzelców pieszych; brał udział w potyczkach pod Połądeniami (Połanami pow. Szawle?) i Szawlami. W grupie powstańców z gen. Józefem Szymanowskim i gen. Franciszkiem Rohlandem przeszedł P. granicę pruską pod Pakomenem, by następnie udać się do Francji. Przebywał najpierw w obozach wojskowych w Avignon i Lunel koło Montpellier, następnie w zakładzie cywilnym w Châteauroux, gdzie w r. 1833 wstąpił do Tow. Demokratycznego Polskiego, i Poitiers; tu czynny był w l. 1833–4 w Radzie Polaków. Zapewne w r. 1836 przeniósł się do Paryża, gdzie wstąpił do polonofilskiej pracowni malarskiej L. Cognieta. W życiu emigracji odgrywał P. pewną rolę; plasował się na jej skrajnie lewym skrzydle. W l. 1837, 1840 i 1841 kandydował – bez powodzenia – w wyborach do Centralizacji. W r. 1839 przebywał w Rouen. «Gorących uczuć, żywej wyobraźni i do egzaltacji skłonny, odznaczał się zawsze skrupulatną prawością, dobrocią serca i wielką rzewnością właściwą synom Rusi naszej» (Józef Bohdan Zaleski?). Zaprzyjaźniony serdecznie z Sewerynem Goszczyńskim, kolegą jeszcze od bazylianów w Humaniu, podzielający jego zapatrywania łączące gorący patriotyzm z radykalizmem społecznym – P. wszedł do kręgu skupionego wokół pisma „Pszonka”, które miało «walczyć z arystokracją i szlachtą ich własną bronią». Przejął też od Goszczyńskiego poglądy na dydaktyczno-patriotyczne obowiązki sztuki polskiej, które chciał wypełniać malując martyrologiczne kompozycje ze współczesnych wypadków krajowych. Goszczyński ze swej strony pisał w r. 1841, że uważa P-ego za «artystę pełnego nadziei, pojmującego prawdziwe swoje powołanie», jego jednego, tę «nową narodową chlubę», spośród współczesnych wymieniając i stawiając za wzór. Z czasów paryskich, poza paroma portretami, pochodziły kompozycje historyczne P-ego: Walerian Łukasiński w więzieniu (1839, znana tylko z litografii W. Bässlera), Bartosz Głowacki na czatach (czy na widecie, ok. 1839, znana też tylko z litografii A. L. Lemerciera) oraz Ostatnie chwile Szymona Konarskiego (1839/40), wystawiona na Salonie paryskim w r. 1842 (nabył ją Adolf Bniński, od r. 1934 znajdowała się w Muz. Miejskim w Bydgoszczy, spalona w r. 1945).

W maju 1842 P. wyjechał do Fontainebleau do J. B. Zaleskiego, a stamtąd do Rzymu, dokąd przybył przed 5 VII i osiadł już tu na stale. Jeszcze tylko w r. 1848, porwany ruchami Wiosny Ludów, powrócił do Paryża z intencją wzięcia udziału w walce o niepodległość Polski. Wszedł w skład grupy prowadzonej przez ks. Władysława Godlewskiego, która jednak rozwiązała się w Strasburgu, i P. powrócił do Włoch. W Rzymie nadal trzymał się politycznej lewicy. Ludwik Orpiszewski donosił ks. Adamowi Czartoryskiemu w r. 1845, że wśród artystów «połowa demokratów, na których czele stoi emigrant, malarz Postępski, bardzo uczciwy człowiek, ale czynny i zagorzały». Jako «demokratę wielkiego» (Zygmunt Krasiński) wybrano P-ego – obok Mickiewicza i Edwarda Jełowickiego – w skład delegacji, którą 25 III 1848 przyjął papież. Z tego posłuchania pozostawił P. obszerną relację opublikowaną przez Władysława Mickiewicza, który też na informacjach P-ego oparł charakterystyki uczestników Legionu. Było to bodaj ostatnie głośniejsze poczynanie polityczne P-ego. Również od malarstwa historycznego o tym charakterze, jaki postulował Goszczyński, P. odstąpił. Ostatnią kompozycją martyrologiczną była zapewne Śmierć ks. Wincentego Żaboklickiego w 1840 r. w twierdzy Kuffstein malowana w r. 1844 (Muz. Narod. w P.). Malował jeszcze tylko kilka obrazów z dawnych polskich dziejów: dwukrotnie Scenę z Pamiętników Soplicy, gdy kozakowi golą głowę, by na niej wypaloną odkryć datę powstania, wielkich Posłów austriackich błagających Jana III o pomoc dla Wiednia, Pokój pod Żurawnem, czy Hetmana Ogińskiego w pierwszych chwilach konfederacji barskiej. Wprawdzie Goszczyński pisał w r. 1844, że muzy obdarzyły nas «dwoma znakomitymi malarzami, którzy kość z kości naszych, ojczyste postacie i sceny narodowe misternym pędzlem wydają na płótnie» – tj. P-m i Aleksandrem Molinarim – ale obaj kosztowne malarstwo historyczne musieli porzucić.

W r. 1849 (1846?) P. ożenił się z Agnese Ruffini, miniaturzystką. Pisał o niej do przyjaciela: «jest akwarelistką dość wziętą, zwłaszcza u Anglików i Amerykanów. W czasie ich napływu do Rzymu wiosną i latem obsypują nas licznymi zamówieniami i dają zajęcia na całą zimę, a utrzymanie na całą wiosnę i lato». Ale podstawę ich skromnego budżetu stanowiły też obrazy religijne, kopiowane lub trawestowane przez P-ego, a nabywane przez przejezdnych Polaków. Szczególną opieką otaczali P-ego Braniccy, przede wszystkim Aleksander (którego P. politycznie «bałamucił») i Zofia, zamężna Odescalchi. Pisał P.: «Roboty moje są rozrzucone po całym świecie… Zrobiłem tyle, że ich policzyć nie mogę… Najwięcej kopiowałem arcydzieła wielkich mistrzów, dla utrzymania życia mej rodziny». Wiemy o obrazach ołtarzowych P-ego: w kościele Św. Karola Boromeusza w Warszawie (1860, z daru Róży Branickiej), 3 w kościele w Stawiszczach na Ukrainie wg Rafaela i D. da Volterra (dar Aleksandra Branickiego), Serce Jezusa wg P. Batoniego w kościele w Wilanowie, 2 w kościele w Kaniowie (dar Cezarego Poniatowskiego), Św. Józef w Czerniowcach na Podolu (dar Wacława Mańkowskiego), Wniebowzięcie NMP dawniej w Petersburgu, Św. Michał wg G. Reniego w Pobiedziskach (1867), Przemienienie Pańskie wg Rafaela w Kościelcu koło Inowrocławia (1857). Z r. 1852 pochodzą dwie kompozycje rysunkowe z Hiobem oraz św. Piotrem (Muz. Narod. w Kr. – Zbiory Czartoryskich); scena wschodnia w albumie Elżbiety z Branickich Krasińskiej (Opinogóra, Muz. Romantyzmu). P. był też twórcą wielu portretów, m. in.: Antoniny z Grudzińskich Chłapowskiej (1854, u spadkobierców Krzysztofa Morawskiego w W.), gen. D. Chłapowskiego (Turew, dawny pow. kościański, pałac), Józefa Mianowskiego, A. Mickiewicza (m. in. 1848 z dedykacją dla J. i A. Branickich, dawniej w Suchej, ryt. A. Schiasi; w całej postaci, 1857, dawniej własność J. Pieńczykowskiego w Tarnopolu), Piusa IX, gen. Karola Różyckiego (Muz. Narod. w P.), Stefana Witwickiego. P. zmarł w Rzymie 4 IV 1878 i został pochowany na Campo Verano. Na grobowcu położono napis: «Polak, żołnierz za Ojczyznę, malarz w tułactwie».

Synem P-ego był Paweł Postempski (zob.); starszy syn, fizyk, zmarł w r. 1873 mając lat 24.

 

Portret (akwarela) Kornelego Szlegla 1845 (zbiory Pawlikowskich, Zakopane); Drzeworyt Bronisława Puca wg rys. Franciszka Tegazza, „Tyg. Illustr.” 1878 półr. 2. s. 201; – Grajewski, Bibliografia ilustracji; Pol. Bibliogr. Sztuki; Bénézit, Dictionnaire, (1966); Swieykowski, Pam. Tow. Przyj. Sztuk Pięknych; Thieme–Becker, Lexikon d. Künstler, (Z. Batowski, bibliogr.); Tyrowicz, Tow. Demokr. Pol.; Fiszer E., Wrotnowska D., Catalogue des estampes, Paris 1948, Bibl. Pol.; Katalog Galerii Obrazów w Muzeum im. Mielżyńskich, P. 1912, 1932; Katalog wystawy: typy i charaktery w grafice XIX st., Bydgoszcz 1929 s. 8; Katalog zabytków sztuki w Pol., XI z. 8 (pow. inowrocławski); Lewak – Więckowska, Zbiory B. Rap. Katalog; Michałowski P., Malarstwo polskie realizmu mieszczańskiego I poł. XIX w., P. 1951; Monkiewicz B., Fiszer E., Inventaire du Musée Adam Mickiewicz, Paris 1948 nr 51, 104; Wiercińska, Katalog prac TZSP; Więckowska, Zbiory batignolskie; – [Goszczyński] S., O naszych malarzach historycznych, „Rok 1844” XI s. 78–81; tenże, O potrzebie narodowego polskiego malarstwa, w: Grabska E., Morawski S., Z dziejów polskiej krytyki i teorii sztuki, W. 1961 I; Mycielski J., Sto lat malarstwa w Polsce, Kr. 1896; Odescalchi B., Polacy w Rzymie, „Przegl. Pol.” 1893 t. 4 s. 220–1; Ostrovskij G., Roman Postempskij – pol’skij chudožnik-revoljucioner, w: Russko-pol’skie revoljucionnyje svjazi, Moskva 1963 s. 43–53; Zahorski W., Polak we Włoszech, Wyd. 4, Rzym 1975 s. 129; – Krasiński Z., Listy do Delfiny Potockiej, Oprac. Z. Sudolski, W. 1975 III; Krawiec L., Lista członków Tow. Demokr. Pol. z lat 1832–1851, Mater. do biogr., geneal. i herald. pol., I 45; Listy Seweryna Goszczyńskiego, Zebrał S. Pigoń, Kr. 1937; Madeyski A., Artyści polscy w Rzymie, „Sztuki Piękne” T. 6: 1930 s. 8; Mickiewicz L., Mémorial de la Légion Polonaise de 1848, Paris 1877 I 101; Morawski K., Wspomnienia z Turwi, Kr. 1981 ilustr. 14; – „Bibl. Ossol. T. 2: 1847 s. 113; „Biesiada Liter.” 1886 s. 327, 1904 s. 354; „Czas” 1854 nr 88; „Kłosy” 1873 półr. I s. 94, 1889, półr. II s. 383, 390, 394; „Kron. Rodzinna” 1871 nr 10 s. 157; „Kur. Warsz.” 1867 nr 237; „Orędownik Nauk.” 1842 nr 24 s. 191–2; „Przegl. Pol.” T. 118: 1895 s. 507, 519; „Przegl. Pozn.” 1847 s. 670–77; „Roczn. Tow. Hist.-Liter. w Paryżu” 1873–8, (P.) 1879 II s. 379–80; „Tyg. Illustr.” 1878 półr. II s. 193, 202, 414, 1881 półr. II s. 294, 1888 półr. II s. 373, 1904 półr. II s. 804; – B. Czart.: rkp. 5380 s. 147–8; B. Narod.: rkp. II 7861; B. PAN w Kr.: rkp. 1828, 2029, 2213.

Andrzej Ryszkiewicz

 

 
 

Powiązane artykuły

 

Obrona Warszawy w 1831 r.

Powstańcy i cywile opanowali miasto już 30 listopada 1830 r. Namiestnik carski i garnizon rosyjski ewakuował się. Warszawa stała się centrum polityczno-administracyjnym i wojskowym powstania listopadowego,......
 

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.