Sołtyk Roman (1790–1843), oficer napoleoński, poseł na sejm Król. Pol., generał brygady artylerii WP, emigrant. Ur. 28 II w Warszawie, był synem senatora Król. Pol. Stanisława (zob.) i Karoliny z Sapiehów, 1. v. Potockiej, bratem przyrodnim Adama Potockiego (zob.).
Dzieciństwo spędził S. w Warszawie i w wiejskich posiadłościach rodziców (Dąbrowa i Poczarna). Pod koniec 1793 zamieszkał wraz z nimi w Wiedniu, po r. 1795 wrócił z matką do Warszawy. Tam uczył się w domu pod kierunkiem Ludwika Osińskiego i matki, w r. 1804 wstąpił do Liceum Warszawskiego, ale już w r.n. został wysłany za granicę w towarzystwie trzech nauczycieli, m.in. Osińskiego. Pędził tam hulaszcze życie, zwiedzając południową Francję, Włochy i Hiszpanię. Przez czas jakiś uczył się w l’École Polytechnique w Paryżu. Osiński, tłumacząc fiasko swych starań pedagogicznych, odmawiał młodemu S-owi większych talentów umysłowych: «sam Arystoteles nie zrobiłby z niego Aleksandra» (wg Kajetana Koźmiana).
Wiosną 1808 powrócił S. do Warszawy i zaciągnął się do artylerii. Dn. 19 V t.r. powołany został na podporucznika nadliczbowego 1. baonu artylerii pieszej, a 29 VIII t.r. – odkomenderowany do dyspozycji gen. Ch. Moranda. Po utworzeniu 1 XII artylerii konnej, S. przy pomocy ojca na własny koszt zaczął organizować jej drugą kompanię. Dn. 11 IV 1809 awansowany przez ks. Józefa Poniatowskiego na kapitana artylerii konnej, wyróżnił się w wojnie z Austrią przy zniszczeniu przyczółka austriackiego nad Wisłą pod Karczewem oraz w potyczce pod Kockiem (7 V), gdzie wziął do niewoli 125 żołnierzy austriackich bez oddania jednego strzału. Odznaczony został krzyżem wojskowym przy oblężeniu Zamościa (19 V), a za zatrzymanie natarcia austriackiego nad Sanem (13 VI) otrzymał Złoty Krzyż Zasługi. Dn. 30 III 1810 mianowano go dowódcą 2. szwadronu w p. artylerii konnej, 24 X t.r. awansował na szefa szwadronu, 1 VI 1811 przeniesiony został do 6. p. ułanów, a 24 VI 1812 za protekcją Poniatowskiego został wyznaczony na adiutanta gen. Michała Sokolnickiego. Dn. 28 V t.r. wjechał S. do Wilna z korpusem marsz. L. N. Davouta, tam pośredniczył w rozmowie rektora Jana Śniadeckiego z cesarzem Napoleonem I w sprawie zabezpieczenia mienia uniwersyteckiego. Był obecny przy oblężeniu Smoleńska i towarzyszył Sokolnickiemu przy wkraczaniu do tej twierdzy oraz uczestniczył w bitwie pod Możajskiem i w orszaku Napoleona wszedł do Kremla. W czasie odwrotu Wielkiej Armii znalazł się pod rozkazami wicekróla Włoch E. Beauharnais. Następnie dotarł do Krakowa i w r. 1813 pomagał Poniatowskiemu w reorganizacji armii polskiej. Pod Dreznem w czerwcu 1813 odznaczony został przez cesarza Krzyżem Legii Honorowej. Po bitwie pod Lipskiem trafił do niewoli (20 X 1813), uwolniony odmówił służenia pod rozkazami w. ks. Konstantego i 29 IV 1816 skreślony został z etatu oficerskiego wojska polskiego.
S. osiadł przy ojcu w Chlewiskach (pow. konecki). W r. 1819 wstąpił do loży «Bouclier du Nord» w Warszawie, na początku r.n. afiliował się również w krakowskiej loży «Przesąd Zwyciężony». Wraz z ojcem znalazł się w nielegalnym Tow. Patriotycznym (TP), powołanym przez mjr. Waleriana Łukasińskiego; dobrze kamuflował swą działalność, skoro władze administracyjne Król. Pol. nie zakwestionowały jego wyboru w r. 1822 do Rady Obywatelskiej woj. sandomierskiego, a w r. 1824 na posła szydłowieckiego. Na sejmie w r. 1825 należał do nielicznej grupki posłów opozycyjnych, ostro sprzeciwił się aresztowaniu Wincentego Niemojowskiego i szykanom wobec jego brata Bonawentury. Krytykował rząd za nieprzedłożenie budżetu pod obrady sejmu. Przy podziale dóbr ojcowskich (przed 4 I 1826), otrzymał Chlewiska wraz z Pawłowem; przekształcił tamtejszą małą hutę żelaza w duży zakład, produkujący wyroby żelazne, w którym pracowało wielu chłopów z okolicy, a w Warszawie przy ul. Elektoralnej 746 otworzył sklep wyrobów żelaznych i kutych. W r. 1827, na wieść o aresztowaniu działacza TP Gustawa Małachowskiego, opuścił Król. Pol., ale zatrzymany w Hanowerze przez władze pruskie, odstawiony został do Warszawy. Po przesłuchaniu przez w. ks. Konstantego uwolniono go. W trakcie procesu ojca (1827–8) aresztowanego za przynależność do TP, policja nie wpuściła S-a na salę sądową; o jego uwolnienie zabiegał u cara Mikołaja I. Niejasna jest sprawa kontaktów S-a z tajnym związkiem w Szkole Podchorążych Piechoty w Warszawie, założonym w grudniu 1828 przez Piotra Wysockiego. S. na emigracji utrzymywał, że podczas krótkiego pobytu w Warszawie na początku października 1830 został poinformowany o projektach spiskowców i przyjął propozycję objęcia funkcji członka w przyszłym rządzie insurekcyjnym. Jako poseł z pow. koneckiego na sejmie majowo-czerwcowym 1830 r. znalazł się S. w grupie zdecydowanych opozycjonistów. Kilkakrotnie bronił interesów przemysłu, np. 11 VI, podczas dyskusji nad projektem ustawy «o użytkowaniu i użyciu lasów», domagał się zabezpieczenia praw ich właścicieli wykorzystujących drewno w hutnictwie. Przy tej okazji zaatakował praktyki żandarmerii utrudniającej przenoszenie się «zarobniczego ludu», argumentując, że w kraju, gdzie «świeżo powstaje i rozkrzewia się przemysł, przepływ od rolnictwa do przemysłu być winien». Był inicjatorem petycji do Mikołaja I przeciw rozwiązaniu (w r. 1822) Rady Obywatelskiej woj. kaliskiego (27 VI), popierał oskarżenie ministra wyznań religijnych i oświecenia publicznego Stanisława Grabowskiego o pogwałcenie konstytucji i domagał się postawienia go przed sądem sejmowym. S. wniósł też projekt obrócenia na uwłaszczenie chłopów funduszy zebranych na budowę pomnika wdzięczności Aleksandrowi I (druk w: Mowy przy rozpoczęciu i zamknięciu teraźniejszego sejmu…, W. 1830), ale sejm wniosek ten odrzucił.
Pod koniec listopada 1830 był S. w Kielcach; spotkanego tam Henryka Dembińskiego «z większymi szczegółami o niezawodnie wybuchnąć mającym powstaniu uwiadomił». W Kielcach też, najprawdopodobniej, zastała S-a noc 29 listopada, choć, wg relacji Seweryna Goszczyńskiego, miał być wówczas w Warszawie. Dyktator Józef Chłopicki powołał go 6 XII t.r. na regimentarza woj. na lewym brzegu Wisły (lubelskiego, podlaskiego, płockiego i augustowskiego), polecając mu tworzenie nowych formacji wojskowych. Obowiązki te S. podjął 15 XII, zdziałał jednak niewiele; Dembiński zarzucał mu potem, że mianując oficerami ziemian bez doświadczenia wojskowego, wprowadził «wiele zamętu». W radykalnym TP został wybrany na wiceprezesa. Gdy sejm wznowił obrady wystąpił z mową (20 XII), w której przedstawił propozycję podjęcia zabiegów o pomoc Francji, Belgii, Szwecji, Anglii i Turcji; do koncepcji utworzenia antyrosyjskiego sojuszu szwedzko-tureckiego jeszcze potem powracał. Dn. 20 I 1831 przedłożył wniosek detronizacyjny, który wykluczał dynastię Romanowów od korony polskiej. Podejrzewano, że S. nie był jego autorem, «w samym czytaniu zdradzał się, gdyż jako nie swoje myśli, takowe nawet dobrze odczytać nie był w stanie» (Augustyn Słubicki); zdaniem Jana N. Janowskiego, wniosek ten został ułożony przez Maurycego Mochnackiego i Adama Gurowskiego. Dn. 22 I został S. powołany na dowódcę Gwardii Akademickiej. Dopiero 25 I marszałek Władysław Ostrowski przypomniał o wniosku S-a i sejm go uchwalił przez aklamację, choć sam akt został zredagowany już przez Juliana Ursyna Niemcewicza. Dn. 26 I przedłożył S. w sejmie adres o zawiązaniu się TP, lecz izba go odrzuciła. Dn. 5 II wyjechał do woj. sandomierskiego. Tam w stopniu pułkownika wspomagał gen. Kazimierza Dziekońskiego w utarczkach z korpusem gen. C. G. Kreutza; kazał odlać na swój koszt cztery armaty w Suchedniowie dla obrony województwa. W końcu marca wrócił do Warszawy i wystąpił z TP. W tym samym czasie w sejmie poparł projekt Rządu Narodowego o uwłaszczeniu włościan w dobrach rządowych. W maju t.r. uczestniczył w wyprawie na gwardie cesarskie, brał udział w bitwie pod Ostrołęką (26 V). Na początku czerwca wsparł naczelnego wodza, Jana Skrzyneckiego, w konflikcie z częścią generalicji i w sejmie opowiedział się za wnioskiem przez niego inspirowanym o reorganizację Rządu Narodowego. Następnie uczestniczył w wymuszonej przez sejm tzw. wyprawie łysobyckiej na korpus gen. T. Rüdigera. Opinia publiczna Warszawy podejrzewała wówczas, iż jej fiasko było wynikiem zdrady kilku generałów; S. zręcznie wówczas uspokoił wzburzony tłum (29 VI), wzywając go do oddania hołdu swemu ojcu, jako męczennikowi sprawy narodowej. Odwdzięczając się za poparcie, Skrzynecki złożył 31 VII wniosek o awans dla S-a na generała brygady artylerii; zanim został on zrealizowany (10 IX), S. uczestniczył w bitwie warszawskiej (6–7 IX), zajmując stanowisko w baterii na Czystem. Za nieudolność jakoby wówczas okazaną, pamiętnikarz Tadeusz J. Chamski nazwał S-a «największym osłem», lecz historycy (W. Tokarz, J. Dutkiewicz) obarczają odpowiedzialnością za działania artylerii gen. Józefa Bema.
Dn. 16 IX 1831 marsz. W. Ostrowski i prezes rządu B. Niemojowski powierzyli S-owi misję dyplomatyczną do Londynu, lecz dopiero po miesiącu zdołał on wydostać się z Prus. Dn. 15 X wsiadł na statek w porcie Cuxhaven i 23 X dotarł do Londynu; nie uzyskał już jednak posłuchania u członków rządu brytyjskiego. Po konsultacji z przebywającymi w Londynie J. U. Niemcewiczem i Aleksandrem Walewskim, S. przybył 14 XI do Paryża. Dn. 15 XII 1831 został wybrany na wiceprezesa Komitetu Narodowego Polskiego, którego pracom przewodniczył Joachim Lelewel, ale już w lutym r.n. zgłosił rezygnację, motywując ją «niedostatecznym uzdolnieniem», faktycznie nie chciał współdziałać z radykałami Gurowskim i Mochnackim. W maju 1832 wybrano natomiast S-a z inicjatywy zakładów w Avignonie i Besançon do tzw. Delegacji. Złożona z kilku generałów miała reprezentować emigrację wobec rządu francuskiego, przybrała nazwę Rady Wojskowej i wbrew intencjom swych mandatariuszy podała adres do króla Ludwika Filipa, prosząc o usankcjonowanie. Nie uzyskawszy jej, rozwiązała się rychło, a S. znalazł się w składzie Komitetu Narodowego Emigracji Polskiej pod prezydencją Dwernickiego (na 3 tys. głosujących emigrantów uzyskał 879 głosów). W tym czasie (schyłek 1831) znalazł się S. na liście osób, które car wykluczył z amnestii i oddał pod specjalnie dla nich utworzony Najwyższy Sąd Kryminalny. Na początku 1832, żona S-a, Konstancja, uzyskała pomoc wiceprezesa Banku Polskiego Henryka Łubieńskiego w ratowaniu dóbr ziemskich zagrożonych z tego tytułu konfiskatą. Z pomocą inżynierów górniczych zatrudnionych w Chlewiskach, Jacka Lipskiego i Antoniego Klimkiewicza, utworzono spółkę, która wydzierżawiła majątek. Władze rosyjskie ogłaszając konfiskatę, uznały kontrakt, dzięki czemu S. i jego rodzina mogli otrzymywać poufnie od spółki pewne sumy. Jednocześnie Łubieński rozmyślnie doprowadził do wielkiego zadłużenia Chlewisk, by w porozumieniu z S-iem i za gratyfikacją dla niego, nabyć je na licytacji.
W l. 1832–3 uczestniczył S. w próbach reaktywowania działalności sejmu na emigracji, którym patronował senator wojewoda Antoni Ostrowski. W r. 1833 ogłosił pracę, która przyniosła mu europejski rozgłos – La Pologne. Précis historique, politique et militaire de sa révolution, précédé d’une esquisse de l’histoire de la Pologne depuis son origine jusqu’en 1830 (Paris, I–II). F. Engels nazwał ją «wspaniałą historią powstania», została ona przetłumaczona na język niemiecki (Stuttgart 1834), szwedzki (dwukrotnie: Stockholm 1834–5) i włoski (Milano 1863). Wśród emigrantów polskich książka ta wywołała polemiki; Aleksander Łaski zakwestionował tezę S-a o wpływie dawnych działaczy TP na sprzysiężenie P. Wysockiego („Pam. Emigracji” 1833 cz. 3 nr 5). S. odpowiedział repliką w artykule O związkach przedrewolucyjnych (tamże nr 8). W Król. Pol. La Pologne… należała do książek najgorliwiej przez władze rosyjskie tępionych. Na początku 1834 wziął S. udział w tzw. wyprawie sabaudzkiej, zaplanowanej przez G. Mazziniego, która miała na celu wywołanie rewolucji w Italii. Nieudolne dowództwo gen. G. Ramorino sprawiło, że powstańcy rozproszyli się, a S. wezwał ich do zaniechania dalszej walki. Wydalony następnie z Francji, uzyskał schronienie w Londynie. Z uwagi na kłopoty z uzyskaniem zasiłku, powrócił pod koniec r. 1835 do Paryża i został wciągnięty do prac nad powołaniem Konfederacji Narodu Polskiego; podpisał jej akt założycielski 25 II 1836. Odezwa Konfederacji z 9 III t.r. zaniepokoiła ambasadora rosyjskiego P. P. Pahlena, który wymusił na rządzie francuskim usunięcie jej działaczy z terytorium Francji. Na skutek decyzji min. spraw wewnętrznych Francji z 16 IV t.r. w ciągu 24 godzin został S. wydalony i po raz kolejny schronił się w Wielkiej Brytanii. Tu został wybrany przewodniczącym Ogółu Emigracji Polskiej w Londynie. T.r. wydał w Paryżu pracę pt. Napoléon en 1812. Mémoires historiques et militaires sur la compagne de Russie (tłum. niemieckie: Wesel–Leipzig 1837, Wyd. 2, 1838–9). W końcu 1836 znalazł się na terenie Belgii; Lelewel namawiał go do osiedlenia się tam na stałe. Jednak S., dzięki staraniom przyjaciół, uzyskał w r. 1837 pozwolenie na powrót do Francji; lato t.r. spędził na kuracji w Vichy. Przez krótki okres był członkiem lelewelowskiego Zjednoczenia Emigracji Polskiej. W r. 1839 niepomyślnie zakończyła się sprawa Chlewisk: władze – jak twierdził Łubieński wskutek nieostrożnego gadulstwa S-a – uniemożliwiły planowany odkup i dobra zostały nabyte na licytacji przez skarb państwa. W r. 1841 opublikował S. kolejną pracę historyczną pt. Relation des opérations de l’armée aux ordres du Prince Joseph Poniatowski pendant la compagne de 1809 en Pologne contre les Autrichiens (Paris) (tłum. polskie: Kampania 1809 r. Raport o działaniu armii pozostającej pod rozkazami ks. J. Poniatowskiego podczas kampanii 1809 r., W. 1906). Mając do swej dyspozycji znaczną część akt sztabowych, dał w niej sumienne zestawienie działań wojennych; zrecenzował ją pochlebnie gen. W. Chrzanowski w „Dzienniku Narodowym” (1841 nr 19), do dziś posiada ona dużą wartość źródłową.
Pod koniec l. trzydziestych S. związał się z gen. Maciejem Rybińskim i w r. 1842 wziął udział w redagowaniu petycji do rządu brytyjskiego, w której domagano się przywrócenia odrębnego Król. Pol. z 1815 r. Spotkała się ona ze złym przyjęciem premiera R. Peela, a lord Dudley Stuart zarzucił jej autorom, że szkodzą sprawie polskiej. Złożenie petycji oburzyło też emigrację polską; „Orzeł Biały” pisał, iż Rybiński, J. B. Ostrowski i S. uzurpują sobie kompetencje Rządu Narodowego (nr z 30 IX 1842). S. odpowiedział w publikacji pt. Objaśnienia względem adresu przesłanego do izb angielskich przez jenerała Rybińskiego (Paryż 1842). Gdy w r. 1843 posłowie Wincenty Chełmicki i Walenty Zwierkowski ogłosili drukiem broszurkę pt. „Objaśnienia na rządowych dowodach oparte” (Paryż), w której poddali ostrej krytyce działalność gen. Rybińskiego i jego przyjaciół, S. replikował drukiem pt. Kilka słów na broszurę panów Chełmickiego i Zwierkowskiego wydaną pod dniem 20 lutego 1843 r. w Paryżu (Paryż 1843); broniąc w niej legalności poczynań swej grupy, wskazywał na Rybińskiego jako przywódcę zdolnego zjednoczyć emigrację.
S. «obejście miał wielkopańskie, umysł wyniosły i wielkie o sobie i swym rodzie rozumienie» (B. Nauk PAU i PAN: rkp. 7625 k. 3). Gen. Sokolnicki zaliczał go «do najwybitniejszych naszych oficerów», lecz opinie innych współczesnych kwestionowały jego talenty wojskowe: Dembiński uważał go za amatora, który w wojsku służył jako «gorliwy patriota», zaś Zygmunt Krasiński ironicznie nazwał – «Roman Hannibal». S. zmarł nagle 22 X 1843 w St. Germain-en-Laye, gdzie został pochowany z honorami wojskowymi i z udziałem przedstawicieli lokalnych władz francuskich.
W małżeństwie (ślub w r. 1820 w Częstochowie) z Konstancją Heleną z Moszczeńskich, rozwiedzioną z Antonim Stadnickim, miał S. syna Romana (zob.) i córkę Helenę (1831–1908), żonę ziemianina Kazimierza Gorayskiego.
Litogr. S-a przez F. Le Villain, m.in. w: Straszewicz J., Les Polonais et les Polonaises…, Paris 1832; – Estreicher w. XIX; Nowy Korbut, VI; Nouvelle Biographie Générale, Paris 1865 XLIV; Thomas J., Universal Pronouncing Dictionary of Biography and Mythology, Philadelphia 1883; Żychliński, XVII; Białynia-Chołodecki J., Uczestnicy powstania listopadowego wykluczeni z amnestii cesarskiej (imion ich lista), Lw. 1930; Iwaszkiewicz J., Wykaz dóbr ziemskich skonfiskowanych przez władze zaborcze w latach 1773–1867, W. 1929; Łoza, Legia Honorowa; Małachowski-Łempicki, Wykaz pol. lóż wolnomularskich; Mater. do biogr., geneal. i herald. pol., VIII; – Bloch C., Generał Ignacy Prądzyński 1792–1850, W. 1974; Bortnowski W., Walka o cele powstania listopadowego, Ł. 1960; Cygier B., Działalność polityczno-społeczna Joachima Lelewela na emigracji w latach 1831–1861, Gd. 1969; Dylągowa H., Towarzystwo Patriotyczne i Sąd Sejmowy 1821–1829, W. 1970; Gadon, Emigracja polska, Kr. 1902 I–III; Gembarzewski, Rodowody pułków polskich, W. 1909; tenże, Wojsko Pol. 1807–1814; Gołba Z., Rozwój władz Królestwa Polskiego w okresie powstania listopadowego, Wr. 1971; Kalembka S., Wielka Emigracja. Polskie wychodźstwo polityczne w latach 1831–1862, W. 1971; Kukiel M., Dzieje wojska polskiego w dobie napoleońskiej, W. 1918 I 232, 243; Łoś R., Artyleria Królestwa Polskiego 1815–1831, W. 1969; Oppman E., Warszawskie Towarzystwo Patriotyczne 1830–1831, W. 1937; Pawłowski B., Historia wojny polsko-austriackiej 1809 roku, W. 1935; Przelaskowski R., Sejm warszawski roku 1825, W. 1929; Przewalski S., Generał Maciej Rybiński, ostatni wódz naczelny powstania listopadowego, Wr. 1949; Radziszewski H., Bank Polski, W. 1910; Rostocki W., Władza wodzów naczelnych w powstaniu listopadowym, Wr. 1955; Straszewicz J., Les Polonais et les Polonaises de la révolution du 29 Novembre 1830, Paris 1832; Szyjkowski M., Polskie peregrynacje do Pragi i Karlowych Warów, Bydgodszcz 1936; Tokarz W., Sprzysiężenie Wysockiego i noc listopadowa, W. 1925; Wencel-Kalembkowa U., Działalność gen. Józefa Dwernickiego na emigracji w latach 1832–1848, W.–P.–Tor. 1978; Więckowska H., Opozycja liberalna w Królestwie Kongresowym 1815–1830, W. 1925; Zajewski W., Powstanie listopadowe 1830–1831, W. 1998; tenże, Rola sejmu w powstaniu listopadowym, w: Powstanie listopadowe 1830–1831. Dzieje wewnętrzne – Militaria – Europa wobec powstania, W. 1980; tenże, Walki wewnętrzne ugrupowań politycznych w powstaniu listopadowym 1830–1831, Gd. 1967; tenże, W kręgu Napoleona i rewolucji europejskich 1830–1831, W. 1984; Żaliński H., Stracone szanse. Wielka Emigracja o powstaniu listopadowym, W. 1982; – Anniversaire (cinquième) de la révolution polonaise, Paris 1836 s. 25–31 (przemówienie S-a); Bartkowski J., Wspomnienia z powstania 1831 roku i pierwszych lat emigracji, Oprac. E. Sawrymowicz, Kr. 1967; Barzykowski, Hist. powstania, I–V; Bronikowski K., Sprostowanie niektórych szczegółów tyczących się Klubu Patriotycznego, „Kron. Emigracji Pol.” (Paryż) T. 3: 1835 s. 307–8; Całoroczne trudy Komitetu Narodowego Polskiego na dniu 8 grudnia 1831 r. we Francji zawiązanego, Paryż 1831–3; Chamski T. J., Opis krótki lat upłynionych, [Wyd.] R. Bielecki, W. 1989; Darasz W., Pamiętnik emigranta, [Wyd.] A. Rynkowska, Wr. 1953; Dembiński H., Pamiętniki o powstaniu w Polsce r. 1830–31, Kr. 1877 I 1–3, 14–16, 81–2, 84, 87; Diariusz sejmu z r. 1830–1831, Wyd. M. Rostworowski, Kr. 1907–12 I–VI; Falkowski J., Obrazy z życia kilku ostatnich pokoleń w Polsce, P. 1887 IV–V 75, 227, 245; Gawroński F. S., Pamiętnik z roku 1830/31 i kronika pamiętnikarska od 1787 do 1831, Wyd. J. Czubek, Kr. 1916; Golejewski H., Pamiętnik, Oprac. I. Homola, B. Łopuszański, J. Skowrońska, Kr. 1971 I–II; Goszczyński S., Noc Belwederska, Paryż [1869] s. 10; Janowski J. N., Notatki autobiograficzne 1803–1855, [Wyd.] M. Tyrowicz, Wr. 1950; Jedenasta rocznica rewolucji 29 listopada w Paryżu pod prezydencją Walentego Zwierkowskiego, [Paryż 1841] s. 4–6 (mowa S-a); Jenerał Zamoyski 1803–1868, P. 1913–18 II, IV; Kapitan i dwie panny. Krakowskie pamiętniki z XIX wieku, [Wyd.] I. Homola, B. Łopuszański, Kr. 1980 (dot. żony S-a); Koźmian K., Pamiętniki, Wr. 1972 III; Krasiński Z., Listy do Adama Sołtana, Oprac. Z. Sudolski, W. 1970; Lorentowicz J., Spojrzenie wstecz, Kr. 1957; Łubieński T. W., Henryk Łubieński i jego bracia. Wspomnienia rodzinne odnoszące się do historii Królestwa Polskiego i Banku Polskiego, Kr. 1886 s. 211–17, 226–8, 232, 246, 254–5; Mochnacki M., Powstanie narodu polskiego w roku 1830 i 1831, [Wyd.] S. Kieniewicz, W. 1984 I–II; Nakwaska z Potockich K., Pamiętnik o Adamie hr. Potockim, Kr. 1862 s. 27; Niemcewicz J. U., Pmiętniki. Dziennik pobytu za granicą, P. 1876 I 111, 125; tenże, Pamiętniki z 1830–1831, Wyd. M. A. Kurpiel, Kr. 1909; Ostrowski A., Żywot Tomasza Ostrowskiego, Paryż 1836 I 343, 351, 391–2; Prądzyński I., Pamiętniki, Oprac. B. Gembarzewski, Kr. 1909 I–IV; Protokół posiedzeń izby poselskiej z miesiąca czerwca 1830 roku, W. 1831 s. 297–8, 310–11; Rybiński M., Moje przypomnienia od urodzenia, [Wyd.] Z. Fras, N. Kasperek, Wr. 1993; Świtkowski T., O wzięciu Woli dnia 6 września 1831. Sprostowanie opisów generałów Umińskiego i Sołtyka…, Paryż 1833; Zaleski M., Pamiętniki…, P. 1879 s. 363; Zwierkowski W., Rys powstania, walki i działań Polaków 1830–1831, Wyd. W. Lewandowski, W. 1973; – „Gaz. Pol.” 1831 nr z 6 VIII; „Le Glob” 1831 nr 38; „Kur. Pol.” 1831 nr 405; „Kur. Warsz.” 1830 nr 169; „Merkury” 1831 nr z 22 I; „Naród Pol.” 1836 s. 47; „Nowa Polska” 1831 nr 17–18, 21, 23–4, 36; „Nowa Polska” (Paryż) 1835 s. 400–1, 405, 1836 s. 473, 1843 s. 742–4; „Orzeł Biały” 1842 nr 22; „Przew. Pol.” 1829 nr 14; – AGAD: Władze Centralne Powstania, sygn. 259 k. 214 (wniosek awansowy S-a na gen. brygady artylerii), Arch. Ostrowskich z Ujazdu, rkp. 282; B. Czart.: rkp. 5305, 5467, Ew. 1556; B. Narod.: rkp. 2958 k. 176–177, rkp. 7026 k. 21–22, rkp. 10008 k. 7–8, rkp. 10009 t. 2 k. 55v.–56, t. 5 k. 67, rkp. 10010 t. 1 k. 108, rkp. 10011 t. 1 k. 38v.–39, rkp. 10013 t. 1 k. 121v., t. 4 k. 32, t. 5 k. 24, rkp. 10014 k. 15–17, rkp. 10015; B. Nauk. PAU i PAN w Kr.: rkp. 2164 T. 2 k. 29v.–30, rkp. 2210 T. 12 k. 178–180, rkp. 2228 T. 1, rkp. 5589 T. 5/3 k. 105–105v., rkp. 7623 k. 132, rkp. 7625 k. 2–4; B. Ossol.: rkp. 13281 k. 29–44, 115–116; B. Pol. w Paryżu: sygn. 368 (oryginał pisemny wniosku detronizacyjnego S-a i tekst rękopiśmienny jego wystąpienia z 20 I 1831), sygn. 369, 373, 379, 415 (pamiętniki A. Słubickiego), sygn. 444/17, 482/1, 487/7, 529 s. 443–562 (m.in. wyciąg z aktu zgonu S-a), sygn. 532/2 i 5 (listy S-a); Muz. Narod. w Kr.: Druk z r. 1833 pt. Lista imienna osób oddanych pod Sąd Najwyższy Kryminalny na zasadzie Manifestu Cesarza z 1 XI 1831.
Władysław Zajewski