Popiel, zamężna Święcka, Romana (1849–1933), aktorka. Ur. 22 II w Warszawie, była córką tancerza Jana Popiela (zob.) i Magdaleny z domu Sauret. Początkowo uczęszczała do warszawskiej szkoły baletowej, występując równocześnie w baletach. W r. 1866 ukończyła Szkołę Dramatyczną przy Warszawskich Teatrach Rządowych (WTR). Już w l. 1853–63 występowała w WTR w rolach dziecięcych, m. in. jako Henryk w „Klarze” J. Korzeniowskiego. Debiutowała 21 XII 1866 w teatrze lwowskim w roli Adrianny w sztuce Th. Barrière’a „Pożar w klasztorze”. We Lwowie pozostała przez 4 sezony (1866–70), szybko wybijając się w dość różnorodnym repertuarze. Grała w komediach i dramatach, a jednocześnie śpiewała i tańczyła w operetkach. To dało jej dyscyplinę gestu i głosu, który był wprawdzie «niewielki, ale giętki, ciepły, srebrzysty, wygimnastykowany». Do legendy przeszedł jej śmiech, rozlegający się «w doskonale wyrobionej gamie chromatycznej», o czystej intonacji. Była najlepszą polską «naiwną», w tym emploi zasłynęła już w początkach swojej kariery w takich rolach, jak: Cecylia („Pociecha rodziny” A. Burgeoisa i A. Decourcelle’a), Irena („On będzie moim” K. Kaszewskiego), Jadwiga („Zbudziło się w niej serce” W. M. Königswintera), Helena („Gapiątko z St. Flour” J. F. A. Bayarda i G. Lenoine’a); w związku ze świetnie odegraną przez nią we Lwowie w r. 1870 rolą Pauliny w komedii A. Asnyka „Walka stronnictw” poeta poświęcił jej wiersz „Abdykacja” «Sukienkę miała w paseczki…», który stał się jednym z najpopularniejszych jego utworów. Latem 1867 występowała z zespołem lwowskim w Lublinie, a w r. 1868 w Czerniowcach i Stanisławowie. Od 4 do 16 V 1870 grała gościnnie w WTR otrzymując propozycje engagement na stołeczną scenę. Dn. 11 XI 1870 odbył się we Lwowie jej występ pożegnalny.
Po raz pierwszy jako aktorka WTR P. zagrała w warszawskim Teatrze Rozmaitości 19 XII 1870 rolę Matyldy w „Każdy wiek ma swoje prawa” M. Hartmanna. W WTR pozostała przez 10 sezonów, wyjeżdżając w l. 1874–6 wraz z aktorami warszawskimi na występy w teatrze dworskim w Skierniewicach. W Warszawie grała wiele swoich ról lwowskich, dodając do nich nowe, m. in. w sztukach Asnyka, H. Meilhaca, L. Halévy’ego, E. Paillerona. Szczególnie zasłynęła jako Antonina w „Iskierce” Paillerona. W komediach Fredry znalazła szczególne uznanie w rolach Klary („Śluby panieńskie”) i Matyldy („Wielki człowiek do małych interesów”). Największą jej zasługą było ożywienie emploi «naiwnej», stanowiącego już w owym czasie przeżytek dawniejszego teatru. Osiągnęła to dzięki niefałszowanej spontaniczności, zaskakująco trafnej interpretacji i wyśmienitej, precyzyjnej technice. Nużąco podobnym «naiwnym» ówczesnej sceny przeciwstawiła serię odważnie stylizowanych, graniczących z pastiszem obrazków rodzajowych, tak modnych w tych czasach. Jej «pozbawione sztucznej pieszczotliwości» i «zalotnego krygowania się» naiwne zbudowane były, jak postacie charakterystyczne, z drobnych rysów realistycznych mistrzowsko wykończonych. Mniej przekonywająco wypadły jej role o wyraźnym rysunku dramatycznym. Brakowało w nich «tragicznego patosu» i «dramatycznej namiętności» (Władysław Bogusławski). Pomimo to część z nich (np. Księżna w „Cudzoziemce” A. Dumasa) znalazły uznanie surowej krytyki.
Dn. 3 VII 1880 P. poślubiła w Wilanowie zubożałego ziemianina Wandalina Święckiego. Wraz z nim wyjechała w kilkumiesięczną podróż zagraniczną (Niemcy, Szwajcaria, Francja, Anglia, Włochy). Dn. 16 II 1881 wznowiła występy w WTR, w kwietniu t. r. występowała gościnnie w teatrze lwowskim, potem znowu w WTR, ale krótko, po raz ostatni 28 V 1881 w roli Amelii („Gałązka heliotropu” Asnyka). Po powtórnym pobycie P. za granicą (maj – październik 1881) dyrekcja WTR, mimo ostrych sprzeciwów krytyki, nie przedłużyła z nią umowy. Powrotowi na scenę sprzeciwiła się też podobno rodzina męża. Odtąd mieszkała nadal w Warszawie uczestnicząc dość często w przedstawieniach i koncertach, ale wyłącznie na cele dobroczynne. Jak wspomina Halina Ostrowska-Grabska, «nazwisko jej na afiszu zapewniało sukces każdej imprezie, toteż różne komitety rywalizowały o pozyskanie jej udziału». W l. 1907–9 uczyła w klasie dykcji i deklamacji przy Warszawskim Tow. Muzycznym, a w l. 1912–13 pracowała na pensji Antoniny Walickiej. Lata 1914–19 spędziła w Rosji. Po powrocie do kraju kontynuowała pracę pedagogiczną w Seminarium Nauczycielskim i w Oddziale Dramatycznym przy Państwowym Konserwatorium Muzycznym w Warszawie (1927/8), udzielała także lekcji prywatnych. Zmarła w Warszawie 12 XII 1933; została pochowana na cmentarzu Powązkowskim. Była odznaczona Orderem Polonia Restituta.
Z małżeństwa z Wandalinem Święckim P. miała trzy córki: Marię, śpiewaczkę operową, Zofię Święcką-Martin, malarkę, i Romanę, żonę Ludwika Czarnowskiego (zob.).
Miller K., Portret, litogr. (reprod. w: „Mucha” 1875 nr 5); Ostrowski K., Portret rzeźba (popiersie, P. pozowała do kilku innych jego rzeźb); Żelechowski K., Portret na ścianie garderoby L. Solskiego, w: Teatr im. Słowackiego w Kr.; – Słown. Teatru Pol., (bibliogr. ikonogr., fot.); – Bogusławski W., Siły i środki naszej sceny, Wyd. 2., W. 1961 (fot.); Mikulski T., „Sukienkę miała w paseczki…”, w: Miniatury krytyczne, W. 1976 s. 208–12; Pini-Suchodolska J., Romana Popiel, W. 1962 (fot.); Wilski Z., Polskie szkolnictwo teatralne 1811–1944, Wr. 1978; – Grzymała-Siedlecki A., Świat aktorski moich czasów, Wyd. 2, W. 1973 (fot.); Kotarbiński J., Aktorzy i aktorki, W. 1924 s. 159–65 (fot.); Małkowska H., Teatr mojego życia, Ł. 1976; Ostrowska-Grabska H., Bric à brac, 1848–1939, W. 1978 (fot. portretu, rzeźby K. Ostrowskiego); – „Kur. Warsz.” 1933 nr 345 wyd. wieczorne s. 12, nr 346 wyd. wieczorne s. 9.
Marek Chimiak