Januszkiewicz Romuald (1808–1865), powstaniec 1831 r., emigrant, towiańczyk. Ur. 30 III prawdopodobnie w Usowie w dawnym powiecie słuckim woj. nowogródzkiego, był synem Michała i Tekli z Sokołowskich. Uczęszczał do szkoły dominikanów w Nieświeżu, gimnazjum ukończył w Słucku. Studia na Wydziale Prawa Uniw. Wil. przerwał J-owi wybuch powstania listopadowego. Wychowany w atmosferze patriotycznej, wstąpił wraz z dwoma starszymi braćmi, Adolfem i Eustachym, do wojska powstańczego. Kampanię odbył w oddziale pułkownika Kossa i z korpusem generała Giełguda przeszedł do Prus, a stąd wraz z bratem Eustachym udał się do Francji. Po przybyciu Towiańskiego do Paryża w r. 1841 J. uległ jego wpływom i stał się gorącym zwolennikiem i propagatorem idei głoszonych przez «Mistrza». Był jednym z jego najbliższych współpracowników, 24 XII 1842 r. usiłował publicznie w kościele Św. Rocha zjednać A. Czartoryskiego dla „sprawy”. Po wydaleniu Towiańskiego z Francji w r. 1842, J. podążył za nim i zamieszkał w Szwajcarii, najpierw w Bazylei, a następnie w Zurychu. W lecie 1845 r. wraz z J. Scovazzim odbył wyprawę «apostolską» do kantonu Valais. Po powrocie do Francji (1845) utrzymywał z Towiańskim stały korespondencyjny i często osobisty kontakt, który, jak twierdził J., umożliwiał mu życie w zmaterializowanym świecie ówczesnym. Żył w ciężkich warunkach finansowych. Wiadomo, że od lipca 1854 r. pracował w domu handlowym Falkenhagena-Zaleskiego. Po zlikwidowaniu firmy zajmował się sprawami finansowymi swego patrona. Od r. 1857 wraz z bratem Eustachym prowadził interesy książąt Wittgensteinów i magnatów polskich na emigracji. W t. r. (25 VII) ożenił się w Nanterre z Marią Letronne (zm. 1876), również gorącą wyznawczynią nauki Towiańskiego. Zmarł J. nagle 30 III 1855 r. w Nanterre.
Kalendarz życia i twórczości J. Słowackiego, Wr. 1960; Kallenbach J., Towianizm na tle historycznym, Kr. 1922; Klaczko J., Eustachy Hanuszkiewicz, Kr. 1875; Memorandum, z. 1, Turyn 1883; Pigoń S., Szeregowiec towianizmu, R. J., „Kur. Lwow.” 1914 nr 347 i n.; Szpotański S., A. Towiański. Jego życie i nauka, W. (1938); [Wrotnowski F., Januszkiewicz E.], Żywot A. Januszkiewicza i jego listy ze stepów kirgiskich, Paryż 1861, Wyd. 2., Berlin 1875; Współudział A. Mickiewicza w sprawie Andrzeja Towiańskiego, Paryż 1877 I 176, 257–8, 261–2, 281–2; – Begey A., Action et souvenirs de quelques serviteurs de l’Oeuvre de Dieu, Premier cahier: J. R., Extraits de lettres et documents (1844–1865), Turin 1913 s. 107 (rec.: Dubiecki M., „Kwart. Hist.” 1919 s. 128–31); tenże, André Towiański et Israël, Actes et documents (1842–1864), Rome 1912 s. 57, 70, 75, 79, 80, 82; Komierowski J., Moje stosunki z Towiańskim i Towiańczykami, Paryż 1856 s. 8–11, 16; Lelewel, Listy emigracyjne, III 205; – „Rocz. Tow. Hist.-Liter.” (Paryż) 1866 [druk.] 1867 s. 329.
Barbara Konarska