Starkel Romuald, pseud. Sulisław, R.S. (1850–1888), pedagog, publicysta.
Ur. 6 II w Rzeszowie, był synem Józefa Cyryla (zob.) i Felicji z Sas Jaworskich, bratem m.in. Juliusza (zob.).
Po przeniesieniu się rodziny do Tarnowa, uczęszczał S. w l. 1860–8 do tamtejszego gimnazjum, gdzie uzyskał świadectwo dojrzałości z odznaczeniem. W tym okresie przetłumaczył z języka niemieckiego utwór F. Hoffmanna „Ciężka próba, opowiadanie dla młodych moich przyjaciół” (Brody 1868, Lw. 1894). Studiował na Wydz. Filozoficznym Uniw. Lwow. dzieje powszechne oraz literaturę polską pod kierunkiem Henryka Zeissberga, Ksawerego Liskego i Antoniego Małeckiego; z polecenia tego ostatniego kopiował „Acta Tomiciana”. W czasie studiów publikował artykuły w czasopismach, a w r. 1870 był członkiem redakcji „Dziennika Lwowskiego”. Dn. 13 IX 1871 rozpoczął pracę jako zastępca nauczyciela w Wyższej Szkole Realnej we Lwowie. T.r. zainicjował wraz z młodymi pisarzami, Władysławem Bełzą i Bronisławem Zawadzkim, wydawanie czasopisma literacko-naukowego, którego celem miało być ożywienie ruchu umysłowego w Galicji. Dn. 3 II 1872 ukazał się wydany przez S-a i Zawadzkiego pierwszy numer pisma „Świt. Tygodnik Naukowy, Literacki i Artystyczny”; do 28 IX t.r. wyszło 35 numerów, po czym pismo upadło. W r. 1873 kontynuował S. studia w Wiedniu, gdzie uczęszczał na wykłady gramatyki porównawczej języków słowiańskich F. Miklosicha oraz wykłady z literatury niemieckiej K. J. Schröera. Opublikował w tym czasie sprawozdanie pt. Dział szkolny na wystawie powszechnej w Wiedniu 1873 (Lw. 1874).
W styczniu 1874 zdał S. przed komisją w Wiedniu egzamin na nauczyciela języka polskiego i niemieckiego, po czym już 15 II t.r. został mianowany nauczycielem rzeczywistym tych przedmiotów w Wyższej Szkole Realnej w Krakowie. Współpracował z ukazującym się w l. 1875–6 krakowskim tygodnikiem „Szkice Społeczne i Literackie” (m.in. w nr 12 z r. 1876 ukazała się jego recenzja „Poezji” Marii Bartusówny). W r. 1875 Rada Szkolna Krajowa przeniosła S-a do Wyższej Szkoły Realnej we Lwowie, gdzie pracował (od r. 1879 na stanowisku profesora) do śmierci. Był pedagogiem z zamiłowania, powszechnie lubianym, zarówno dzięki wyrozumiałości jak ujmującemu, wesołemu sposobowi bycia. Wobec braku odpowiedniego podręcznika do geografii przetłumaczył z języka niemieckiego i opracował, razem z Ludomiłem Germanem „Geografię powszechną. Podręcznik do nauki w szkołach średnich...” V. F. Kluna (Lw. 1875, 1878). Samodzielnie przełożył kolejne opowiadanie Hoffmanna „Pracuj, a Bóg ci dopomoże” (Brody 1880, Lw. 1894). Od l. siedemdziesiątych przyjaźnił się i współpracował z lwowskim księgarzem Karolem Wildem; ożenił się z jego córką Eugenią (zmarłą wkrótce przy narodzinach córki). Należał do Tow. Pedagogicznego (TP) we Lwowie; był członkiem jego Zarządu Głównego w l. 1876 i 1880–1 oraz sekretarzem w l. 1877–9 i 1885; z jego inicjatywy utworzono w TP administrację wydawnictw, którą zarządzał. W wydawanej przez TP serii „Biblioteka dla młodzieży” opublikował m.in.: Gawędy dziadunia. Zajmujące opowiadania o najciekawszych odkryciach, wynalazkach i sławnych ludziach (Lw. 1881, 1886; na ich podstawie Walenty Skiba napisał opowiadanie pt. „Z historii odkryć i wynalazków. I. Pismo, II. Papier, III. Druk”, Lw. 1898), oraz Szanuj ojców spuściznę! Powiastka z życia ludu wiejskiego (Lw. 1882, 1907). Był członkiem Koła Literackiego (od r. 1885 Koła Literacko-Artystycznego), w którym przez kilka lat sprawował funkcję zastępcy prezesa, a w r. 1883 – sekretarza. Jako przedstawiciel Koła uczestniczył t.r. w pracach komitetu jubileuszowego, utworzonego dla uczczenia zwycięstwa pod Wiedniem; napisał z tej okazji Opowiadanie o królu Janie Sobieskim. W 200-letnią rocznicę oswobodzenia Wiednia (Lw. 1883, wyd. 3, Lw. 1907). Ponadto w tym okresie opublikował jednoaktówkę Po kweście (Lw. 1880, 1907) oraz kolejne opowiadania: Na przednówku, prawdziwa historia z życia ludu naszego (Lw. 1884), Z czasu powodzi (Lw. 1884), Po obłokach, opowiadanie dla młodzieży (Lw. 1885).
W l. 1885–7 uczył S. dodatkowo stylistyki polskiej i niemieckiej w Miejskiej Szkole Przemysłowo-Handlowej i na kursach dopełniających przy Miejskiej Szkole Wydziałowej Żeńskiej we Lwowie. Z myślą o poprawnym i klarownym formułowaniu pism urzędowych w języku polskim napisał podręcznik Nauka prowadzenia ksiąg i korespondencji przemysłowej oraz expedycji telegraficznej, pocztowej i kolejowej do użytku uczniów szkół przemysłowych i samoistnych rękodzielników (Lw. 1885). Wspólnie z nauczycielem gimnazjalnym Franciszkiem Próchnickim opracował podręcznik do nauki języka polskiego Polska książka do czytania dla szkół wydziałowych i wyższych klas szkół ludowych (t. 4 dla kl. VIII, Lw. 1886, t. 1–3 dla klas V–VII, Lw. 1887–90). S. współpracował też z Zakł. Narodowym im. Ossolińskich jako stały korektor wszystkich wydawnictw szkolnych.
Od stycznia 1886 pełnił S. funkcję redaktora naczelnego tygodnika „Szkoła”, organu TP, którego wydawcą był Wild; w l. 1886–8 opublikował tam kilkadziesiąt artykułów na temat sytuacji nauczycieli ludowych, ustaw dotyczących szkolnictwa, bibliotek, dydaktyki i metodyki, języka i literatury, higieny i gimnastyki. Wiosną 1887 ciężko zachorował i wyjechał na kilkutygodniowe leczenie do Fürstenhofu. Po powrocie do Lwowa podjął na nowo obowiązki pedagogiczne i redaktorskie, jednak zimą t.r. nastąpił nawrót choroby. Do ostatnich chwil redagował i pisał artykuły. Zmarł 19 III 1888 we Lwowie.
Po śmierci pierwszej żony S. ożenił się w r. 1881 z Władysławą Boczkowską, córką kupca lwowskiego; miał z nią troje dzieci.
Estreicher w. XIX, IV, VII; Konopka, Pol. bibliogr. lek. XIX w.; – Frąckiewicz M., Spis przedmiotów zawartych w XXV rocznikach „Szkoły”, Lw. 1894; Słown. pol. tow. nauk., II cz. 2; Słown. pseudonimów; – Kozłowska-Sabatowska H., Ideologia pozytywizmu galicyjskiego 1864–1881, Wr. 1978; Samolewicz Z., Redakcja „Szkoły” od r. 1869 do r. 1891, „Szkoła” 1892 nr 1; 1868–1908. Księga jubileuszowa Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego, Lw. [1909] s. 57–8; Zyga A., Krakowskie czasopisma literackie drugiej połowy XIX wieku (1860–1895), Kr. 1983; – Sprawozdanie dyrekcji c.k. wyższej szkoły realnej we Lwowie z r. szk. 1876, s. 11; toż za r. szk. 1877, s. 13; toż za r. szk. 1879, s. 35; toż za r. szk. 1880, s. 18; toż za r. szk. 1882, s. 17; toż za r. szk. 1885, s. 52; toż za r. szk. 1886, s. 3; toż za r. szk. 1887, s. 1; toż za r. szk. 1888, s. 4; Sprawozdanie kuratorii zawiadującej Miejską Szkołą Przemysłowo-Handlową za r. szk. 1885, s. 14; toż za r. szk. 1886, s. 12; toż za r. szk. 1887, s. 12; Szematyzmy Król. Galicji, 1872–3, 1875–88; – Limanowski B., Pamiętniki (1870–1907), W. 1958 II; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne z r. 1888: „Ateneum” z. 2 s. 190, „Czas” nr 68, „Muzeum” z. 4 s. 220, „Szkoła” nr 12 s. 89, 94–5 (K. Benoni), nr 16 s. 125–8 (podob. S-a), „Tyg. Ilustr.” nr 275, 281; – B. Jag.: rkp. 6484 IV, 6530 IV, 6535 IV (List S-a i B. Zawadzkiego do J. I. Kraszewskiego).
Jerzy Krawczyk