Morozowicz Rufin (1851–1931), aktor, śpiewak, reżyser. Ur. 8 XII w Warszawie, był synem Rufina i Małgorzaty z Fournierów. Ukończył gimnazjum filologiczne, potem uczęszczał do warszawskiej Szkoły Dramatycznej (gry scenicznej uczył się u Jana Chęcińskiego), skąd wkrótce usunięto go z powodu «braku zdolności». Debiutował w r. 1868 w pierwszym warszawskim teatrzyku ogródkowym «Tivoli» pod dyrekcją Jana Russanowskiego. Jesienią t. r. wyjechał z tym samym zespołem do Pułtuska. W l. 1869–70 występował kolejno u Alojzy Bucholtz, m. in. w Płocku, tamże u Antoniego Raszewskiego, a następnie Dionizego Feliksiewicza, z którym ponadto odwiedził Piotrków i Częstochowę. Pierwszym interesującym pod względem artystycznym etapem działalności scenicznej M-a były l. 1871–5, kiedy to grał i reżyserował w zespole Anastazego Trapszy, odnosząc sukcesy w rolach charakterystycznych zarówno dramatycznych, komediowych, jak i operetkowych, m. in. jako Blazjusz („Nie igra się z miłością” A. de Musseta), John Styx („Orfeusz w piekle” J. Offenbacha), Baron de Gondremark („Życie paryskie” J. Offenbacha), Igiełka („Gałganduch, czyli Trójka hultajska” J. N. Nestroya), Bertrand („Robert i Bertrand, czyli Dwaj złodzieje” W. L. Anczyca). Z zespołem Trapszy występował M. m. in. w Kaliszu, Kielcach, Lublinie, Łodzi, Radomiu i Warszawie (teatrzyki «Alhambra» i «Tivoli»), gdzie zaproponowano mu nawet przyjęcie do Teatru «Rozmaitości». M. nie skorzystał z oferty i przeszedł do Krakowa, gdzie do r. 1878 występował w takich rolach, jak Grabiec („Balladyna” J. Słowackiego), Rododendron („Piękne Georgianki” J. Offenbacha), Dratewka („Pani majstrowa z Kleparza” E. Błotnickiego). Następnie M. zaangażował się do zespołu Józefa Teksla, z którym grał m. in. w Łodzi, Kaliszu, Piotrkowie i warszawskim teatrzyku «Belle Vue». Od jesieniu 1880 do jesieni r. n. prowadził M. zespół wspólnie z Feliksem Krotke, kolejno w Częstochowie, Piotrkowie, Kielcach i warszawskim teatrzyku «Eldorado»; zespół ten rozwiązali z powodu trudności finansowych.

Po udanym debiucie w Warszawskich Teatrach Rządowych (10 X 1881 – jako Midas w „Pięknej Galatei” i Gajer w „Burszach” F. Suppégo) został M. zaangażowany do zespołu farsy i operetki: grał później sporadycznie również w Teatrze «Rozmaitości». Największe sukcesy odnosił na scenach Teatru Małego i Nowego. Wkrótce stał się jednym z najpopularniejszych aktorów warszawskich, grał prawie cały repertuar komediowy. W r. 1888 objął funkcję reżysera operetki, nadal występując w farsach i utworach operetkowych, m. in. w roli Hrabiego („Mąż debiutantki” H. Meilhaca i L. Halévy’ego), Griffardina („Pierścień rodzinny” E. Audrana), Bonifacego („Żona pana Bonifacego” P. Lacôme), Menelausa („Piękna Helena” J. Offenbacha). W r. 1890 zrezygnował ze stanowiska reżysera, pozostając nadal pierwszym aktorem zespołu. Na scenie Teatru Nowości grał do r. 1922 (w r. 1913 występował też sporadycznie w Teatrze «Bagatela»). Najlepsze role M-a z tego okresu to: Zwack („Sztygar” K. Zellera), Lorenzo („Bettina” E. Audrana), Wezyr („Wielki Mogoł” E. Audrana), Szkopek („Myszy bez kota” J. Wieniawskiego), Dyrektor teatru („Nitouche” Hervégo), Książę („Konik polny i mrówka” E. Audrana), Ptolemeusz XIII („Czarodziej znad Nilu” W. Herberta), Weisskopf („Posłaniec nr 6666” K. Ziehrera), Thompson („Milionowa narzeczona” H. Berte’a), Merkury („Figle Junony” F. Lehara), Wezyr („Tysiąc i pierwsza noc” J. Straussa), Joachim XIII („Czar walca” O. Strausa), Harrison („Targ na dziewczęta” V. Jacobiego). W l. 1922–4 M. grał w Teatrze Nowym, w l. 1925–7 ponownie, choć znacznie rzadziej, występował na scenie Nowości, po czym osiadł w Milanówku i wycofał się z życia teatralnego. M. obchodził na scenie Teatru Nowości dwukrotnie jubileusze: czterdziestolecie 20 II 1912 – w operetce K. Weinbergera „Romantyczna żona”, a 12 III 1925 pięćdziesięciolecie pracy artystycznej – w partii Króla Ludwika w „Madame Pompadour” L. Falla. M. grał niekiedy epizodyczne role filmowe (np. w „Tajemnicy przystanku tramwajowego” 1922).

Jako reżyser nie zaznaczył się M. niczym szczególnym, a proponowany przez niego repertuar bywał często ganiony, choć umiejętne stosowanie się przez M-a do gustów publiczności warszawskiej sprawiało, że w znacznej mierze jemu to właśnie operetka zawdzięczała swe wzrastające wciąż powodzenie. Do historii teatru polskiego przeszedł jako aktor-komik, mistrz finezyjnego, zimnego komizmu, posługujący się niezwykle, na owe czasy, dyskretnymi środkami wyrazu, bez szarży, nawet w operetce, wbrew tradycji tego gatunku. Charakteryzował się bardzo mało lub wcale, szczególną wagę przywiązując do swej sylwetki. Brzydki, chudy, o małych oczach, mimo słabego głosu, odznaczał się wzorową dykcją, a kreowane przez niego postacie niezwykłą wyrazistością i nieodpartym komizmem dzięki celnej intonacji, spojrzeniom i gestom oraz dzięki prostocie i oszczędności wyrazu. Najtrafniej może scharakteryzował osobowość aktorską M-a A. Grzymała-Siedlecki: «Te ułamki ruchów te jego niedospojrzenia, jego gra twarzy zwiewna, a pozostająca w pamięci, jego jakby niedbałość, ledwo, ledwo podkreślane słóweczko, rzucone jakby na przepadłe – wszystko to składało się na typ komiki absolutnie odrębnej, na nikim nie wzorowanej i nie dającej się naśladować» („Świat aktorski moich czasów”, W. 1957). Za najwybitniejszą rolę M-a uznano jego Menelausa w „Pięknej Helenie”. Ze szczególnym upodobaniem ośmieszał M. znane osobistości, był autorem zjadliwych, aktualnych kupletów dodawanych do swych ról. Ponadto pisał libretta i komedie, tłumaczył też i adaptował utwory francuskie. Przez pewien czas bez powodzenia prowadził wytwórnię dekoracji teatralnych oraz win, natomiast znaczne korzyści finansowe przyniosła mu produkcja kosmetyków. Zmarł 14 IV 1931 w Milanówku, pochowany został w grobie rodzinnym na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.

Pierwszą żoną M-a była aktorka Rozalia z Kozakowskich (1853–1883), z tego związku miał córkę Karolinę (1875–1929), aktorkę, i syna Leopolda (1876 – 3 VIII 1945), aktora, śpiewaka i dyrektora zespołów teatralnych. Drugą żoną M-a (od r. 1885) była Waleria z Kotowiczów, z którą miał dwoje dzieci: Marię Morozowicz-Szczepkowską (zob.) i zmarłego w dzieciństwie syna Jerzego.

Estreicher w. XIX, Wyd. 2., V (Dramat tłumaczony); Bibliogr. dramatu pol., I; Słown. Teatru Pol., (bibliogr., ikonogr., fot.); – Banaszkiewicz W., Witczak W., Historia filmu polskiego, W. 1966 I; – Życiorys Leopolda Morozowicza, opracowany przez Barbarę Berger, w Materiałach Red. PSB.

Barbara Berger