Palińska Salomea, zamężna Kenigowa (1831–1873), aktorka. Ur. 23 III koło Kowna, była córką Józefa Palińskiego i Teodory. Wychowywała się w Wilnie, w r. 1847 przyjechała do Warszawy, gdzie sztuki aktorskiej uczyła ją początkowo Leontyna Halpertowa, w r. 1850 kształciła się w tamtejszej Szkole Dramatycznej. Debiutowała w teatrze warszawskim 17 III 1850, grając rolę Celiny we fragmencie komedii S. Bogusławskiego „Lwy i lwice” wchodzącym w skład «quodlibetu» „Nowy Teatr” i została zaangażowana. Zwolniono ją jednakże po pierwszym sezonie, gdyż – wg Jana Tomasza S. Jasińskiego – «nie okazała żadnych postępów». Być może prawdziwą przyczyną jej odejścia był jednak zatarg z ówczesnym prezesem warszawskich teatrów rządowych Ignacym Abramowiczem. Od 1 III 1851 grała w teatrze wileńskim, gdzie wybiła się rolą Cecylii w komedii J. Korzeniowskiego „Panna mężatka”, a szczególne uznanie zyskała w rolach tragicznych i dramatycznych, mianowicie kreując tytułowe postaci w „Gryzeldzie” F. Halma, „Marii Stuart” F. Schillera, „Izabelli d’Ayamonte” J. Korzeniowskiego, a także Szimenę w „Cydzie” P. Corneille’a, Tyzbe w „Angelu” V. Hugo i in. W r. 1853 występowała z zespołem teatru wileńskiego w Kownie. W r. 1855 wyjechała do Lwowa, a 1 VIII t. r. została ponownie zaangażowana do teatru warszawskiego, w którym grała do śmierci, wyjeżdżając tylko na gościnne występy: w r. 1857 do Wilna (?), a w r. 1859 do Kowna (występowała tu w zespole Tomasza Andrzeja Chełchowskiego).
W Warszawie przejęła P. role Halpertowej, m.in. tytułowe w dramacie „Rita Hiszpanka” A. L. D. Boulégo, J. Chabot de Bouina i Ch. Desnoyera oraz w „Dziewicy Orleańskiej” F. Schillera, i pozostała na długie lata jedną z czołowych aktorek stołecznej sceny. Współczesna krytyka teatralna oceniała jej aktorstwo na ogół wysoko, chociaż ze sporymi zastrzeżeniami. Wg relacji Wacława Szymanowskiego z r. 1866 dysponowała «szeroką skalą głosu dziwnie dźwięcznego i metalicznego, dobierającego z łatwością stosownych odcieni na wyrażenie tak gwałtownych uczuć, jak i najdelikatniejszych wrażeń chwilowych», a jej gra «nie posiada może … ostatecznego wykończenia i wygładzenia ale za to jest namiętna, porywająca, uczuciowa, zależąca od chwilowego wrażenia lub usposobienia artystki.» Wg Władysława Bogusławskiego P. «była ostatnim wcieleniem siły tragicznej na naszej scenie». Tymczasem przychodziło jej grać w repertuarze lżejszym, do którego wprowadzała niekiedy nastrój zbyt wysoki. Józef Kotarbiński zapamiętał ją jako aktorkę «głęboko uczuciową aż do egzaltacji», odznaczającą się własnym charakterystycznym systemem «gestykulacji odśrodkowej, płynącej po liniach lekko pochyłych w stosunku do pionu figury». Cechowała P-ą «dosadna mimika» i «wyrazista dykcja», w której jednakże raziła Kotarbińskiego «śpiewność wpadająca nierzadko w jękliwą melopeję», raziło go i to, że jej role tragiczne i dramatyczne oparte były «na jednostajnie smętnych tonacjach». Najwybitniejsze jej role to tytułowe w „Precjozie” A. Wolffa, „Livii Quintilli” S. M. Rzętkowskiego, „Adriannie Lecouvreur” E. Scribe’a i E. Legouvégo, „Miss Multon” E. Nusa i A. Belota oraz Doris Quinault w „Narcyzie Rameau” A. C. Brachvogla, Edmée w „Maupracie” G. Sand, Porcja w „Kupcu weneckim” i Desdemona w „Otellu” W. Shakespeare’a (23, 24 i 26 V 1862 wespół z amerykańskim aktorem I. Aldridge jako Otellem), a przede wszystkim Marta w „Liście żelaznym” A. Małeckiego. «Poziom inteligencji artystki oraz pojęcie zadania sztuki i teatru wznosiły się ponad przeciętną miarę zwyczajów i przesądów zakulisowych» – podkreślał Kotarbiński, twierdząc, że «dlatego w pełni rozwoju talentu P. zwróciła się także do ról charakterystycznych», od których stroniły młodsze wiekiem aktorki. Znakomicie miała odtworzyć Szenionową w komedii J. Korzeniowskiego „Żydzi” oraz Kwocką w „Epidemii” J. Narzymskiego. Inne jej wybitniejsze role komediowe to: tytułowa w „Helenie de la Seiglière” J. Sandeau, Królowa w „Szklance wody” E. Scribe’a, Teresa w „Pani Kasztelanowej” Korzeniowskiego oraz Alina w „Ciotuni” A. Fredry. P. była także tłumaczką obcych sztuk dla potrzeb teatru warszawskiego. Długie lata powodzenia P-iej przerwał przyjazd do Warszawy w r. 1868 Heleny Modrzejewskiej, która zaćmiła starszą rywalkę. P. występowała coraz rzadziej; po raz ostatni pojawiła się na scenie 10 IX 1873 w roli tytułowej w „Serafinie” V. Sardou. Zmarła 12 X 1873 w Warszawie; została pochowana na cmentarzu Powązkowskim.
Z małżeństwa zawartego w r. 1868 z publicystą i krytykiem teatralnym Józefem Kenigiem (zob.) P. pozostawiła troje dzieci: syna Stanisława Jana oraz córki: Józefę i Marię. Siostrą P-iej była aktorka i tancerka Helena Szymańska (ok. 1841–1874).
Słown. Teatru Pol., (fot., bibliogr., ikonogr.); – Bogusławski W., Aktorzy warszawscy, W. 1962; Hahn W., Shakespeare w Polsce, Wr. 1958; Hiż T., Talent, dziwactwo i coś jeszcze, W. 1937 s. 8–9; Kotarbiński J., Aktorzy i aktorki, W. 1924 s. 137–41; Secomska H., Repertuar teatrów warszawskich 1863–1890, W. 1971; Szymanowski W., Panna S. Palińska, „Tyg. Illustr.” 1866 nr 335 (reprod. portretu przez J. Kossaka); Wilski Z., Polskie szkolnictwo teatralne 1811–1944, Wr. 1978; – Korespondencja H. Modrzejewskiej i K. Chłapowskiego, W. 1965 I–II; – Jasiński J. T. S., Życiorysy aktorów pol. XVIII i XIX w., (rkp. w IS PAN w W.).
Red.