Posner Salomon Markus (1770–1848), rabin, kupiec, filantrop. Pochodził z Finlandii, skąd w młodości przywędrował do Polski. Osiadł w Warszawie, uzyskał tu monopol solny i w niedługim czasie doszedł do znacznej fortuny. Chociaż przepisy prawne Królestwa Polskiego zabraniały «mieszkańcom starozakonnym» nabywania własności ziemskiej, P. na mocy kontraktu z Feliksem Kadłubowskim, zawartego 14 III 1817 przed notariuszem Bandtkiem, nabył dobra Kuchary w Płońskiem, a namiestnik gen. Józef Zajączek orzekł w r. 1821, że zarówno notariusz, jak i nabywca działali w dobrej wierze, przeto P. «ma przy swej pozostać własności». P. przeniósł się z rodziną do swojego majątku i w r. 1823 założył w Kucharach jedną z pierwszych w Królestwie manufaktur włókienniczych, w której zatrudnił 300 robotników żydowskich, ściągniętych z okolicznych miasteczek. Fabryka produkowała towar dla wojska i zrazu przynosiła nadzwyczajne zyski, powiększając «szacunek majątku o siedmiokroć czterdzieści tysięcy trzydzieści złotych piętnaście groszy». Spalona i odbudowana, funkcjonowała do r. 1867, dopóki konkurencja fabryk łódzkich i trudności z transportem nie spowodowały jej upadku i zmusiły sukcesorów do likwidacji. W październiku 1823 Piotr Steinkeller odstąpił P-owi znaczną część swojego udziału w wydzierżawionej od skarbu państwa hucie cynkowej i kopalni węgla w Niemcach wraz z prawem wydobywania galmanu w okolicach Olkusza. W ten sposób powstała spółka złożona z Konstantego Wolickiego, Samuela Fraenkla i P-a, zarządzająca hutą cynkową w Niemcach i kopalnią węgla «Feliks» w Olkuskiem. Gdy od r. 1823, na mocy postanowienia namiestnika, pozwolono Żydom osiedlać się na gruntach prywatnych, P. przystąpił do tworzenia kopalni w Kucharach oraz Idzikowicach i Kadłubówce, wsiach wchodzących również w skład dóbr. Osiedlił tam 31 rodzin, nadając osadnikom bezpłatnie odpowiednie grunta z budowlami i sprzętem na dziewięć lat, z możliwością odnowienia kontraktu dla każdego odznaczającego się pracowitością i dobrym sprawowaniem. Osady, rozmieszczone między polskimi gospodarstwami chłopskimi, miały stać się praktyczną szkołą do wykształcenia żydowskich rolników. W r. 1842 P. otrzymał list pochwalny, uznający pożyteczność jego usiłowań i stawiający go za wzór godny naśladowania. Dla osiedlonej w dobrach ludności żydowskiej zbudował dwa domy modlitwy, a dwór w Kucharach uczynił ośrodkiem życia kulturalnego i religijnego. Osobiście czuwał nad studiowaniem Tory, nie szczędził także środków na kształcenie zdolnej młodzieży. Jak pisał później (we wspomnieniu pośmiertnym o synu P-a Samuelu) w r. 1863 organ Rządu Narodowego „Niepodległość”, kolonie rolnicze P. organizował przejęty «miłością dla kraju i swoich współwyznawców», z zamiarem oderwania ich od wyłącznego zajmowania się handlem i osiedlania na roli, «ażeby uprawiając ziemię ojczystą pokochali ją i ulepszali…».
W związku z ustanowieniem przez Radę Stanu Król. Pol. w r. 1825 Komitetu Starozakonnych P. wszedł do dodanej doń Izby Doradczej, złożonej z pięciu członków i tyluż zastępców, przedstawicieli pospołu «dystyngowanych Żydów» i ortodoksów. Wraz z najwybitniejszymi przedstawicielami żydostwa Warszawy występował przeciwko przejawom polityki «reformy moralnej», w istocie godzącym w asymilację kulturalną Żydów w otoczeniu polskim. Po wydaniu przez prof. orientalistyki Uniw. Warsz. Ludwika Chiariniego książki „Théorie de Judaisme” (Paris 1830 I–II) zwrócił się wespół z Chaimem Dawidsohnem i Michelem Ettingerem do Komisji Wyznań i Oświecenia z prośbą o zatrzymanie tego ignoranckiego pamfletu na Talmud i judaizm. Zmarł w r. 1848 w Kucharach i został pochowany na cmentarzu żydowskim w Płońsku.
W małżeństwie z Rachelą z Lewinsonów P. miał synów: Samuela, Dawida, Markusa Efroima i Józefa, oraz córki: Annę, zamężną Lewin, Marię, zamężną Bornstein, Sarę Esterę, zamężną Bornstein, i Rozalię, zamężną Heilpern.
Głównym sukcesorem majątku P-a został syn Dawid, który w r. 1836 przejął prowadzenie domu handlowego w Warszawie pod firmą «D. Posner et Comp.»; jego synami byli Leon, ojciec Stanisława, i Samuel, który uczestniczył w kampanii włoskiej G. Garibaldiego, a po wybuchu powstania styczniowego wrócił do kraju i był jednym z współorganizatorów oddziału w Płockiem, poległ 3 VII 1863 pod Żurominem. Z prawnuków P-a, obok Stanisława (zob.) i Malwiny Garfeinowej (zob.), był znany Jechiel Majer (ur. 6 XI 1890 w Płocku), dyrygent i kompozytor muzyki synagogalnej, pieśni i operetek.
Bibliogr. historii Pol. XIX w., II: 1832–64 cz. 3 vol. 3; Kozłowski, Bibliogr. powstania, (dotyczy Samuela); W. Ilustr. Enc. Gutenberga, XXXVIII (hasła: Kuchary, kolonie rolnicze dla Żydów); Słown. Geogr., IV 837; Wininger S., Grosse Jidische National Biographie, V; – Historia Żydów w Polsce od Sejmu Czteroletniego do Wojny Europejskiej (1877–1914), Oprac. S. Hirszhorn, W. 1921; Ihnatowicz I., Burżuazja warszawska, W. 1972; Kołodziejczyk R., Burżuazja polska w XIX i XX wieku, W. 1979; tenże, Piotr Steinkeller kupiec i przemysłowiec 1799–1854, W. 1963; Kosim J., Losy pewnej fortuny, Wr., 1972; [Kraushar A.] A., Zgon S. Posnera, „Świat” 1908 nr 13 s. 10 (dotyczy Samuela); Schiper I., Dzieje handlu żydowskiego na ziemiach polskich, W. 1937; Żydzi bojownicy o niepodległość Polski, Lw. 1939 (dotyczy Samuela); Żydzi w Polsce Odrodzonej, [W. b. r.] I 444, II 483; – Prasa tajna z lat 1861–1864, II; Żydzi w powstaniu styczniowym. Materiały i dokumenty, W. 1963; – „Gwiazdka Cieszyńska” R. 16: 1863 nr 33 s. 266 (dotyczy Samuela); – B. Narod.: rkp. 8990 (listy i papiery osobiste Malwiny z Posnerów Garfeinowej-Garskiej); B. Uniw. Warsz.: rkp. akc. 382 (spuścizna Stanisława Posnera).
Alicja Pacholczykowa