Prażmowski Samuel Jerzy h. Belina (zm. 1688), wojewoda płocki. Był synem Andrzeja, kaszt. warszawskiego, i Jadwigi Zofii z Kożuchowskich, bratem Mikołaja (zob.), Wojciecha (zob.) i Franciszka (zob.).
P. brał udział w sejmie elekcyjnym w r. 1648; widzimy jego podpisy wśród szlachty z ziemi czerskiej i warszawskiej. W r. 1652 występował jako miecznik, a w r. 1658 jako podstoli płocki, był posłem na sejm i z niego deputatem do komisji lubelskiej dla zapłaty wojsku kor. (1659). Dalsza jego kariera zapewne rozwijała się z pomocą brata Mikołaja, od r. 1658 już kanclerza kor. Dn. 27 X 1658 chorąży różański, 15 III 1659 chorąży warszawski, w 1. poł. 1660 r. wystawił P. chorągiew wołoską w sile 68 ludzi, która walczyła do jesieni 1662. Dn. 3 XI 1661 mianowany został chorążym nadwornym, w styczniu 1662 marszałkował sejmikowi warszawskiemu, z którego posłował na sejm i był deputatem «do aprobacyi pewnej komisyi». Dn. 25 V 1663 dostał star. wyszogrodzkie, wkrótce zaś także krzepickie. W r. 1665 uchodził za stronnika dworu; w lecie t. r. wojska rokoszanina Jerzego Lubomirskiego zniszczyły jego włości i kościół w Krzepicach. W 1. poł. 1667 był P. zapewne członkiem poselstwa woj. inflanckiego Hieronima Radziejowskiego do Turcji. W czerwcu 1667 brat prymas zabiegał przez posła francuskiego P. de Bonzy’ego u Ludwika XIV o odpowiednie dla P-ego stanowisko, gdyby doszło w Polsce do elekcji Francuza. Od Jana Kazimierza dostał 15 IX 1667, po śmierci jej posesorki królowej Ludwiki Marii, tenutę łomżyńską, którą w r. n. scedował na rzecz brata Wojciecha, i zapewne w zamian otrzymał warecką. Wziął udział w sejmie tzw. abdykacyjnym 1668 r. jako poseł ziemi wyszogrodzkiej oraz w sejmie konwokacyjnym t. r. jako poseł czerski. W r. 1669 uczestniczył w elekcji Michała Korybuta Wiśniowieckiego. W czasie sejmu koronacyjnego, 6 X t. r. został mianowany woj. płockim, być może dlatego, że król chciał sobie pozyskać przedstawiciela profrancuskiej orientacji, do której przecież należeli wszyscy Prażmowscy.
W styczniu 1670 jeździł podobno P. do Francji, aby porozumieć się z rodziną książąt de Longueville’ów w sprawie wyboru Karola hr. de Saint Paul na tron polski. W r. 1671 uczestniczył w kampanii Jana Sobieskiego na tatarskie czambuły i przeciw Kozakom Piotra Doroszenki. Dn. 12 X t. r. stacjonował ze swą chorągwią w Mohylowie nad Dniestrem. W kwietniu 1672 wyjechał do Francji, wysłany przez stronnictwo malkontentów w celu uzgodnienia francuskiej kandydatury na tron polski po przygotowywanej detronizacji Michała Korybuta. Podróż ta spotkała się z ostrą krytyką majowego sejmiku przedsejmowego w Środzie, atakowano P-ego następnie w uchwalonym w obronie króla remanifeście w lipcu, zarzucając mu, iż będąc senatorem wyjechał za granicę bez zgody Rzpltej. W obozie pod Gołębiem już 11 X woj. płockie oskarżyło go o przynależność do fakcji francuskiej; następnie, w czasie sądów nad malkontentami, skazano go na utratę krzesła senatorskiego i starostw oraz na konfiskatę dóbr dziedzicznych na rzecz woj. sieradzkiego Feliksa Kazimierza Potockiego, jednego z przywódców konfederatów, a nadto na obłożenie go kondemnatą, głównie za niestawienie się w obozie. Żonę jednak P-ego Zofię Petronelę z Tarnowskich, ponoć «ukrzywdzoną» przez męża, wyłączono spośród obwinionych o należenie do spisku malkontentów. Za Prażmowską ujął się też sejmik proszowski 13 XII 1672, aby «integritatem iurium suorum na dobrach dziedzicznych i królewskich swego małżonka zatrzymała lub wzięła rekompensatę». P-ego bronił brat prymas w swoim „Wywodzie niewinności...”, wyjaśniając, iż za granicę wyjechał P. leczyć się do «Cieplic Bourbońskich», podając bliższe informacje o jego tam pobycie i usprawiedliwiając nieobecność pod Gołębiem oczekiwaniem na zasiłek pieniężny, ponieważ zabrakło mu pieniędzy na powrót. P. powrócił do kraju dopiero w maju 1673, już po skasowaniu przez zjazd generalny warszawski (25 II) wyroków na Prażmowskich, i zatrzymał się w Łowiczu; wziął udział w pogrzebie brata prymasa w połowie tego miesiąca. Dn. 21 V 1674 głosował z woj. płockim na Jana Sobieskiego, uczestniczył w sejmie koronacyjnym 1676 r. W l. 1673–9 kozacka chorągiew P-ego, przekształcona od r. 1676 w husarską (w sile 120–150 koni) brała udział w wojnach z Turkami. Nie wiadomo, czy P. bił się pod Wiedniem, w każdym razie walczyła tam jego chorągiew w pułku królewskim (pozostała w kompucie do r. 1687).
P. był początkowo jedynie współdziedzicem Prażmowa w ziemi czerskiej, w r. 1670 otrzymał od brata prymasa Lisowo koło Łowicza, a w spadku po nim (1673) wziął dobra w woj. lubelskim: Goiszew, Wiry i Wyganów oraz wszelkie kosztowności i ruchomości. Zmarł w r. 1688.
P. był żonaty (ślub 14 VI 1662) najpierw z Heleną z Daniłowiczów (zm. 1664/5), wdową po 1. v. Teodorze Tarnowskim, 2. v. po Kazimierzu Sapieże i 3. v. po Jacku Michałowskim, star. krzepickim, następnie z Zofią Petronelą z Tarnowskich (zm. 1685), wdową po Andrzeju Firleju, kaszt. lubelskim, i po Gabrielu hr. Illyshazym na Trenczynie; nie pozostawił potomstwa.
Korytkowski, Arcbpi gnieźn., s. 139, 184; Niesiecki; Żychliński, XXIV 113; – Bąkowa J., Szlachta województwa krakowskiego wobec opozycji Jerzego Lubomirskiego w l. 1661–1667, Kr. 1974 s. 124; Korzon T., Dola i niedola Jana Sobieskiego, Kr. 1898 II 254, 367, III 55, 170, 268, 293, 335–8, 470; Przyboś A., Konfederacja gołąbska, Tarnopol 1936; tenże, Michał Korybut Wiśniowiecki, Kr. 1984; Wimmer, Materiały do zagadnienia organizacji armii, Studia i Mater. do Hist. Wojsk., IV 520, VI cz. 1 s. 240, VII cz. 2 s. 406, 408, VIII cz. 1 s. 254; tenże, Wyprawa wiedeńska 1683, W. 1957 s. 174; – Akta do dziej. Jana III; Akta sejmikowe woj. krak., III, IV; Diariusz kołowania i konfederacji pod Gołębiem i Lublinem w 1672 r., Oprac. A. Przyboś i K. Przyboś, Wr. 1972; Kochowski W., Roczników Polskich Klimakter IV…, Lipsk 1853 s. 85, 118, 155, 253, 276; Ojczyste spominki, Wyd. A. Grabowski, Kr. 1845 II 211; Pamiętniki historyczne, Wyd. L. Hubert, W. 1861 I–II; Pisma do wieku Jana Sobieskiego; Relacja ambasadora K. L. Schaffgotscha o elekcji polskiej 1669, „Teki Archiwalne” T. 5: 1957 s. 159; Vol. leg., IV 234–236, 520, 880, 1018, 1024, 1064, V 46, 307, 335; – AGAD: Metryka Kor., t. 203 k. 10, t. 206 k. 332v., t. 364 k. 9, 196v., Sigillata t. 1 s. 90, 176, t. 3 k. 294v., t. 10 s. 160, t. 11 s. 9; Arch. Wyższej Szkoły Pedagog, w Kr.: Jadwisieńczak M., Działalność polityczna M. Prażmowskiego jako kanclerza i prymasa, Kr. 1980 (praca doktorska); B. PAN w Kr.: rkp. nr 8348 (Teki Pawińskiego) s. 134–138, 218.
Adam Przyboś