INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Samuel Jerzy Prażmowski h. Belina  

 
 
brak danych - 1688
Biogram został opublikowany w latach 1984-1985 w XXVIII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Prażmowski Samuel Jerzy h. Belina (zm. 1688), wojewoda płocki. Był synem Andrzeja, kaszt. warszawskiego, i Jadwigi Zofii z Kożuchowskich, bratem Mikołaja (zob.), Wojciecha (zob.) i Franciszka (zob.).

P. brał udział w sejmie elekcyjnym w r. 1648; widzimy jego podpisy wśród szlachty z ziemi czerskiej i warszawskiej. W r. 1652 występował jako miecznik, a w r. 1658 jako podstoli płocki, był posłem na sejm i z niego deputatem do komisji lubelskiej dla zapłaty wojsku kor. (1659). Dalsza jego kariera zapewne rozwijała się z pomocą brata Mikołaja, od r. 1658 już kanclerza kor. Dn. 27 X 1658 chorąży różański, 15 III 1659 chorąży warszawski, w 1. poł. 1660 r. wystawił P. chorągiew wołoską w sile 68 ludzi, która walczyła do jesieni 1662. Dn. 3 XI 1661 mianowany został chorążym nadwornym, w styczniu 1662 marszałkował sejmikowi warszawskiemu, z którego posłował na sejm i był deputatem «do aprobacyi pewnej komisyi». Dn. 25 V 1663 dostał star. wyszogrodzkie, wkrótce zaś także krzepickie. W r. 1665 uchodził za stronnika dworu; w lecie t. r. wojska rokoszanina Jerzego Lubomirskiego zniszczyły jego włości i kościół w Krzepicach. W 1. poł. 1667 był P. zapewne członkiem poselstwa woj. inflanckiego Hieronima Radziejowskiego do Turcji. W czerwcu 1667 brat prymas zabiegał przez posła francuskiego P. de Bonzy’ego u Ludwika XIV o odpowiednie dla P-ego stanowisko, gdyby doszło w Polsce do elekcji Francuza. Od Jana Kazimierza dostał 15 IX 1667, po śmierci jej posesorki królowej Ludwiki Marii, tenutę łomżyńską, którą w r. n. scedował na rzecz brata Wojciecha, i zapewne w zamian otrzymał warecką. Wziął udział w sejmie tzw. abdykacyjnym 1668 r. jako poseł ziemi wyszogrodzkiej oraz w sejmie konwokacyjnym t. r. jako poseł czerski. W r. 1669 uczestniczył w elekcji Michała Korybuta Wiśniowieckiego. W czasie sejmu koronacyjnego, 6 X t. r. został mianowany woj. płockim, być może dlatego, że król chciał sobie pozyskać przedstawiciela profrancuskiej orientacji, do której przecież należeli wszyscy Prażmowscy.

W styczniu 1670 jeździł podobno P. do Francji, aby porozumieć się z rodziną książąt de Longueville’ów w sprawie wyboru Karola hr. de Saint Paul na tron polski. W r. 1671 uczestniczył w kampanii Jana Sobieskiego na tatarskie czambuły i przeciw Kozakom Piotra Doroszenki. Dn. 12 X t. r. stacjonował ze swą chorągwią w Mohylowie nad Dniestrem. W kwietniu 1672 wyjechał do Francji, wysłany przez stronnictwo malkontentów w celu uzgodnienia francuskiej kandydatury na tron polski po przygotowywanej detronizacji Michała Korybuta. Podróż ta spotkała się z ostrą krytyką majowego sejmiku przedsejmowego w Środzie, atakowano P-ego następnie w uchwalonym w obronie króla remanifeście w lipcu, zarzucając mu, iż będąc senatorem wyjechał za granicę bez zgody Rzpltej. W obozie pod Gołębiem już 11 X woj. płockie oskarżyło go o przynależność do fakcji francuskiej; następnie, w czasie sądów nad malkontentami, skazano go na utratę krzesła senatorskiego i starostw oraz na konfiskatę dóbr dziedzicznych na rzecz woj. sieradzkiego Feliksa Kazimierza Potockiego, jednego z przywódców konfederatów, a nadto na obłożenie go kondemnatą, głównie za niestawienie się w obozie. Żonę jednak P-ego Zofię Petronelę z Tarnowskich, ponoć «ukrzywdzoną» przez męża, wyłączono spośród obwinionych o należenie do spisku malkontentów. Za Prażmowską ujął się też sejmik proszowski 13 XII 1672, aby «integritatem iurium suorum na dobrach dziedzicznych i królewskich swego małżonka zatrzymała lub wzięła rekompensatę». P-ego bronił brat prymas w swoim „Wywodzie niewinności...”, wyjaśniając, iż za granicę wyjechał P. leczyć się do «Cieplic Bourbońskich», podając bliższe informacje o jego tam pobycie i usprawiedliwiając nieobecność pod Gołębiem oczekiwaniem na zasiłek pieniężny, ponieważ zabrakło mu pieniędzy na powrót. P. powrócił do kraju dopiero w maju 1673, już po skasowaniu przez zjazd generalny warszawski (25 II) wyroków na Prażmowskich, i zatrzymał się w Łowiczu; wziął udział w pogrzebie brata prymasa w połowie tego miesiąca. Dn. 21 V 1674 głosował z woj. płockim na Jana Sobieskiego, uczestniczył w sejmie koronacyjnym 1676 r. W l. 1673–9 kozacka chorągiew P-ego, przekształcona od r. 1676 w husarską (w sile 120–150 koni) brała udział w wojnach z Turkami. Nie wiadomo, czy P. bił się pod Wiedniem, w każdym razie walczyła tam jego chorągiew w pułku królewskim (pozostała w kompucie do r. 1687).

P. był początkowo jedynie współdziedzicem Prażmowa w ziemi czerskiej, w r. 1670 otrzymał od brata prymasa Lisowo koło Łowicza, a w spadku po nim (1673) wziął dobra w woj. lubelskim: Goiszew, Wiry i Wyganów oraz wszelkie kosztowności i ruchomości. Zmarł w r. 1688.

P. był żonaty (ślub 14 VI 1662) najpierw z Heleną z Daniłowiczów (zm. 1664/5), wdową po 1. v. Teodorze Tarnowskim, 2. v. po Kazimierzu Sapieże i 3. v. po Jacku Michałowskim, star. krzepickim, następnie z Zofią Petronelą z Tarnowskich (zm. 1685), wdową po Andrzeju Firleju, kaszt. lubelskim, i po Gabrielu hr. Illyshazym na Trenczynie; nie pozostawił potomstwa.

 

Korytkowski, Arcbpi gnieźn., s. 139, 184; Niesiecki; Żychliński, XXIV 113; – Bąkowa J., Szlachta województwa krakowskiego wobec opozycji Jerzego Lubomirskiego w l. 1661–1667, Kr. 1974 s. 124; Korzon T., Dola i niedola Jana Sobieskiego, Kr. 1898 II 254, 367, III 55, 170, 268, 293, 335–8, 470; Przyboś A., Konfederacja gołąbska, Tarnopol 1936; tenże, Michał Korybut Wiśniowiecki, Kr. 1984; Wimmer, Materiały do zagadnienia organizacji armii, Studia i Mater. do Hist. Wojsk., IV 520, VI cz. 1 s. 240, VII cz. 2 s. 406, 408, VIII cz. 1 s. 254; tenże, Wyprawa wiedeńska 1683, W. 1957 s. 174; – Akta do dziej. Jana III; Akta sejmikowe woj. krak., III, IV; Diariusz kołowania i konfederacji pod Gołębiem i Lublinem w 1672 r., Oprac. A. Przyboś i K. Przyboś, Wr. 1972; Kochowski W., Roczników Polskich Klimakter IV…, Lipsk 1853 s. 85, 118, 155, 253, 276; Ojczyste spominki, Wyd. A. Grabowski, Kr. 1845 II 211; Pamiętniki historyczne, Wyd. L. Hubert, W. 1861 I–II; Pisma do wieku Jana Sobieskiego; Relacja ambasadora K. L. Schaffgotscha o elekcji polskiej 1669, „Teki Archiwalne” T. 5: 1957 s. 159; Vol. leg., IV 234–236, 520, 880, 1018, 1024, 1064, V 46, 307, 335; – AGAD: Metryka Kor., t. 203 k. 10, t. 206 k. 332v., t. 364 k. 9, 196v., Sigillata t. 1 s. 90, 176, t. 3 k. 294v., t. 10 s. 160, t. 11 s. 9; Arch. Wyższej Szkoły Pedagog, w Kr.: Jadwisieńczak M., Działalność polityczna M. Prażmowskiego jako kanclerza i prymasa, Kr. 1980 (praca doktorska); B. PAN w Kr.: rkp. nr 8348 (Teki Pawińskiego) s. 134–138, 218.

Adam Przyboś

 

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.