Minwid Samuel h. Kościesza odmienny (1602 – po 1654), minister kalwiński, superintendent zborów w dystrykcie zawilejskim. Był synem Jana (zob.). Nie wiemy, gdzie się kształcił. W r. 1625 został katechistą w Kiejdanach, a w rok później powołano go do Szydłowa. Gdy został ministrem (1628), skierowano go na dwór Krzysztofa Radziwiłła, hetmana polnego lit. W r. 1632, zgodnie z życzeniem Radziwiłła, synod prowincjonalny skierował go do zboru świętojezierskiego, ale już t. r. był ministrem w Serejach. W l. 1630, 1632, 1634, 1636 pełnił M. funkcję pisarza synodu prowincjonalnego. Jako delegat zborów litewskich brał udział w konwokacji generalnej włodawskiej (1634). W r. 1636 wyznaczono go na wizytatora dystryktów nowogródzkiego i zawilejskiego. W r. 1637 zgromadzenie prowincjonalne powierzyło mu opiekę nad dystryktem żmudzkim. W r. 1638 powołany został na superintendenta zawilejskiego i osiadł w Birżach. W tym charakterze brał udział w negocjacjach o ujednolicenie obrzędów i ceremonii w zborach Korony i Litwy. W czasie uroczystości pogrzebowych Krzysztofa Radziwiłła M. wygłosił w gładkiej polszczyźnie jedno z trzech kazań nad trumną zmarłego (wyd. w Lubczu w r. 1641, pt. Droga powszechna to jest kazanie na wyprowadzenie przezacnego ciała…, a dedykowane synowi zmarłego Januszowi). Synod prowincjonalny 1641 r. zlecił M-owi zinwentaryzowanie biblioteki zborowej przechowywanej w Owancie. Nie wykonał on jednak tej pracy. Wraz ze wszystkimi superintendentami prowincji litewskich brał udział w konwokacjach generalnych w Orli w l. 1639 i 1644. W r. 1645 podpisał instrukcję dla delegatów na Colloquium charitativum w Toruniu. W r. 1651 zgromadzenie prowincjonalne powierzyło mu na dwa lata (do r. 1653) opiekę nad dystryktem żmudzkim. Zjechał wówczas do Kiejdan, aby przeprowadzić wizytację zboru i szkoły. Za koadiutora dano mu ks. Jana Borzymowskiego. Obaj znali dobrze język litewski. Od tego okresu datuje się ich ścisła współpraca. Jej efektem była tak bardzo potrzebna dla ludności litewskiej „Kniga nobażnistes…” Zwłaszcza jej część II i III zawierająca „Summę ewangelii” oraz „Katechizm i modlitwy” była tłumaczona i opracowana przez M-a i Borzymowskiego. „Księga do nabożeństwa” została wydana w r. 1653 w Kiejdanach w drukarni J. I. Rhetasa. Synod prowincjonalny t. r. dziękował im nie tylko za «przetłumaczenie i skomponowanie» księgi, ale też za obmyślenie i podjęcie się zebrania kolekt «na wydrukowanie tego opus». Obaj superintendenci – Borzymowski i M. – na sfinalizowanie jej druku zaciągnęli dług w wysokości 200 zł u kapitana Jakuba Meina. Pieniądze ze sprzedaży 400 egzemplarzy „Księgi” (100 było przeznaczonych do biblioteki kiejdańskiej) miały być oddane superintendentowi zawilejskiemu. W r. 1653 M. wizytował ponownie gimnazjum kiejdańskie. Trudno ustalić dokładną datę śmierci M-a, ponieważ w protokołach synodalnych istnieje luka w l. 1655–8. W każdym razie żył jeszcze do końca r. 1654, natomiast brak jego podpisu pod protokołem konwokacji kiejdańskiej w r. 1658, a w r. 1659 administrację dystryktu zawilejskiego powierzono superintendentowi żmudzkiemu. M. pozostawił syna Mikołaja (zob.).
Estreicher, XIX, XX; – Biržiška W., Senujų lietuvišku knygų istorija, Ch. 1953; Gizbert-Studnicki W., Zarys historyczny wileńskiego kościoła ewangelicko-reformowanego i jego biblioteki, Wil. 1932 s. 16; Knygos lietuvų kalba, T. I (1547–1861), V. 1969; Kosman M., Litewskie kazania pogrzebowe z pierwszej połowy XVII wieku, „Odr. i Reform. w Pol.” T. 17: 1972 s. 90; Kot S., Geneza i tło historyczne Biblii litewskiej Chylińskiego, P. 1958 s. 4 (odb. z 2 t. Biblii litewskiej Chylińskiego); Lukšaite I., Lietuvių kalba reformaciniame judējime XVII a., Acta Historica Lituanica, Vilnius 1970 V 17, 23, 26, 29, 36; Łukaszewicz J., Dzieje kościołów wyznania helweckiego w Litwie, P. 1843 II 217; Tworek S., Starania o ujednolicenie obrządku kalwińskiego w Polsce XVII wieku, „Odr. i Reform w Pol.” T. 16: 1971 s. 133; – Obraz historyczny kalwinizmu na Litwie 1650–1696 r., „Reform. w Pol.” R. 4: 1926 s. 219; Węgierski A., Libri quattuor Slavoniae Reformatae, W. 1973; – AGAD: Arch. Radziwiłłów dz. VIII rkp. 713 k. 108, 125, 134, 135, 144, 171, 338, 341, 342; B. Lit. Akad. Nauk w Wil.: ERS – 1157 s. 167, 307, 411, 413, 420–421, 462, ERS – 1136; B. Republikańska w Wil.: F. 93 nr 16 (Księga I synodów dystryktu żmudzkiego 1639–1692), F. 93 nr 21 (Księga sesji zboru kiejdańskiego 1628–1663) s. 87, 94, 115; B. Uniw. Warsz.: Kartoteka synodaliów.
Stanisław Tworek