Rylski Samuel z Wielkiego Rylska h. Ostoja (zm. 1659), podkomorzy koronny, następnie podskarbi nadworny koronny. Był synem Franciszka (zob.) i Katarzyny z Płazów.
W młodym wieku R. został pokojowym królewicza Władysława Wazy. W l. 1624–5 był w gronie towarzyszącym królewiczowi w podróży po Europie. Później należał do najbliższego otoczenia Władysława i pozostał w nim po jego wstąpieniu na tron. Rzadko występował oficjalnie, ale cieszył się zaufaniem króla, a zatem i względami zabiegających o królewskie łaski. Dn. 14 I 1637 w Warszawie został mianowany burgrabią krakowskim (urząd objął 27 I t.r.), na początku września t.r. towarzyszył królowi w wyjeździe z Warszawy do Iłży w Sandomierskiem w celu prywatnego przywitania przybywającej do Rzpltej Cecylii Renaty. W r. 1638 odbył z królem podróż do Baden. W październiku 1642 otrzymał nominację na podkomorzego kor. po awansie Adama Kazanowskiego na marszałka nadwornego.
Służba dworska przyniosła R-emu liczne nadania królewszczyzn. W lutym 1633 dostał cztery wsie odłączone od star. krzepickiego (w l. pięćdziesiątych scedował je Aleksandrowi Minorowi, cześnikowi chełmskiemu, Andrzejowi Piotrowskiemu i Marcjanowi Jaroszowskiemu). W sierpniu 1634 otrzymał leśnictwo i dobra Bronowo (6 wsi w woj. podlaskim), które w r.n. odstąpił Janowi Denhoffowi. W styczniu 1638 nadał mu król star. rabsztyńskie (9 wsi). Poprzednim posesorem Rabsztyna był Tomasz Zamoyski, R-ego pozywano za jego długi i zapisy zabezpieczone na tym starostwie. Po r. 1649 zrezygnował R. ze star. rabsztyńskiego na rzecz swego kuzyna Aleksandra Płazy (zob.). W lecie 1643 dostał R. dwa starostwa: kampinoskie (7 wsi) w woj. rawskim i przasnyskie (dwa miasta i 5 wsi) w woj. mazowieckim. Pierwsze z nich użytkował do śmierci, z tym, że od r. 1646 jako dzierżawca z ramienia Ludwiki Marii (dobra te należały do jej oprawy). Starostwo przasnyskie scedował w r. 1647 Franciszkowi Zbroskiemu (Zbrożkowi). W kwietniu 1648, podczas pobytu w Wilnie, nadał mu Władysław IV dobra po mieszczaninie wileńskim Winoldzie, przypadające królowi z mocy kaduka. Albrycht S. Radziwiłł uważał jednak, iż była to darowizna fikcyjna, że R. udzielił jedynie swego nazwiska królowi, by ten mógł obejść nakaz rozdawania takich dóbr. W testamencie króla R. został obdarowany zapisem.
Uczestniczył R. w elekcji 1648 r. i sufragia na Jana Kazimierza podpisał z woj. krakowskim. Był również na sejmie koronacyjnym w Krakowie w r. 1649. Na dworze Jana Kazimierza pozostał nadal na urzędzie podkomorzego. W r. 1651 dwór bronił R-ego przed zarzutem zaniedbywania obowiązków, stwierdzając, że je wypełnia, tyle tylko, że go «podagra i chiragra zatrzymują często w gospodzie». W lipcu 1650 otrzymał R. w lenno dobra Judymów w woj. czernihowskim (4 wsie); nadanie to miało charakter symboliczny, ponieważ dobra te leżały na obszarze ogarniętym działaniami wojennymi, który wkrótce został zajęty przez Moskwę. W r. 1654 dostał R. zgodę na wykupienie dwóch wójtostw (we wsi Grochola i Wiejcza) w star. kampinoskim. Ostatnia, znana nam, wzmianka o R-m jako podkomorzym pochodzi z 27 V 1654. Po tej dacie, a przed 21 VII 1654, zamienił się urzędem z podskarbim nadwornym Gotardem Wilhelmem Butlerem. Okoliczności tej roszady personalnej nie są znane. Z powodu niezachowania się rachunków podskarbińskich z tych lat, trudno powiedzieć cokolwiek o działalności R-ego jako podskarbiego.
Nie wiadomo, czy R. objął jakieś dobra po ojcu w woj. krakowskim. W r. 1619 występował wraz z braćmi jako dziedzic Jakubowic i Stogniowic w pow. proszowskim. W ciągnącym się latami procesie Rylskich z Mikołajem Komorowskim o zwrot ponad 50 tys. złp. (zakończonym wyrokami Trybunału Kor. w Lublinie z l. 1622 i 1623, korzystnymi dla Rylskich) stawał w l. 1620–21 wraz z matką i braćmi, w l.n. był w nim już tylko reprezentowany przez braci. W r. 1623 wspólnie z braćmi mianował plenipotentów. Można więc wnosić, iż pozostawał przez dłuższy czas w niedziale, a następnie został spłacony i przebywając stale na dworze królewskim nie zajmował się sprawami majątkowymi. Utrzymywał jednak kontakty z rodziną w Krakowskiem: w r. 1623 został wyznaczony na opiekuna dóbr i dzieci przez brata Jana, w r. 1645 mianował go opiekunem swoich dóbr bratanek Jan (syn Andrzeja). Bratanek Stefan (syn Jana) był dzierżawcą Łąki, wsi należącej do star. rabsztyńskiego, a zapewne doglądał całości gospodarki w starostwie. W r. 1653 poparł R. staranie Jana Rylskiego (zapewne syna Andrzeja) o objęcie burgrabstwa krakowskiego. R. był dobrodziejem karmelitów bosych, w r. 1647 zapisał 20 tys. złp. nowo powstającemu klasztorowi p. wezw. Wniebowzięcia Najśw. Marii Panny i Św. Józefa w Warszawie. Zakonny poeta, Elizeusz od św. Marii, jego m.in. chwalił w IV odzie z III księgi liryk „De vita, gestis et miraculis S. Matris nostrae Theresiae a Jesu…” (Kr. 1650). R. zmarł w r. 1659, przed 21 VII.
Był R. żonaty (przed 1639) z Anną Wilkowską. Nie pozostawił męskiego potomstwa.
Estreicher; Niesiecki (omyłki geneal.); Uruski; Urzędnicy, IV z. 2; – Chłapowski K., Realizacja reform egzekucji dóbr 1563–1665, W. 1984; tenże, Starostowie w Małopolsce 1565–1668, „Społeczeństwo Staropolskie” T. 4: 1986 s. 129, 133, 141; Ciara S., Senatorowie i dygnitarze koronni w drugiej połowie XVII wieku, Wr. 1990; Czapliński W., Na dworze Władysława IV, W. 1959 s. 61, 126; Czermak W., Studia historyczne, Kr. 1901 s. 90; Wanat B. J., Zakon karmelitów bosych w Polsce, Kr. 1979; Zemeła K., Skład osobowy dworu królewicza Władysława Zygmunta Wazy, „Acta Universitatis Vratislaviensis” Nr 66: 1988 s. 213; – Cod. Regni Pol. et M. Duc. Lit., I 527, IV 429, 485; Dwie podróże Jakuba Sobieskiego odbyte po krajach europejskich w latach 1607–13 i 1638, Wyd. E. Raczyński, P. 1838 s. 191–2; Komoniecki A., Chronografia albo Dziejopis żywiecki, Wyd. S. Grodziski i I. Dwornicka, Żywiec 1987; Listy Krzysztofa Opalińskiego do brata Łukasza, Wyd. R. Pollak, W. 1959; Lustracja woj. rawskiego w XVII wieku, Wr. 1965; Michałowski J., Księga pamiętnicza, W. 1864 s. 808, 818; Oświęcim, Diariusz 1643–1651; Podróż królewicza Władysława Wazy do krajów Europy Zachodniej w latach 1624–25, Oprac. A. Przyboś, Kr. 1977; Radziwiłł, Memoriale, I–IV; Temberski, Roczniki; Vol. leg., IV 209, 263; Vorbeck-Lettow M., Skarbnica pamięci, W. 1968; – AGAD: Metryka Kor. 180 k. 20, 361–362v., 182 k. 152 v., 359, 185 k. 589, 189 k. 232–233v., 688–689, 196 k. 8–9, 35–36, 75, 191–192v., Sigillata 1 k. 312, Lustracje XVIII 23 k. 68, 24 k. 67, 71, 76, Arch. Radziwiłłów Dz. V nr 1735, 13562; AP w Kr.: Castr. Crac. Inscr. 219 s. 705, 2217, 261 s. 928, Castr. Crac. Rel. 45 s. 54–55, 1989, 3830, 46 s. 1978, 47 s. 671, 1775, 48 s. 10, 663, 49 s. 936, Terr. Crac. 132 s. 1096, 134 s. 127, 736, 2016, 135 s. 324; B. Ossol.: rkp. 224/II k. 237; B. Raczyńskich: rkp. 25 k. 71; – Informacje Stefana Ciary z W.
Krzysztof Chłapowski i Halina Kowalska