Piasecki Sergiusz, pseud. w Związku Walki Zbrojnej i w Armii Krajowej: Kira, Konrad, Suez (1901–1964), powieściopisarz. Ur. 1 IV (wg wyznania P-ego podawana w dokumentach data ur. 1 VI 1899 jest nieprawdziwa) w Lachowiczach (pow. Baranowicze), był nieślubnym synem zruszczonego Polaka, naczelnika poczty, Michała Piaseckiego, i służącej Klaudii Kukałowicz. Ojciec odebrał go matce, której nazwisko nosił jednakże P. jeszcze w jedenastym roku życia. P. uczęszczał do rosyjskich gimnazjów w Mińsku, Bobrujsku, Włodzimierzu nad Klaźmą i Pokrowie. W klasie siódmej za pobicie inspektora gimnazjum i gospodarza klasy dostał się do więzienia dla nieletnich, skąd uciekł, po czym – wg własnych słów – «skoczył w wir życia awanturniczego i rewolucji». Przebywał w Moskwie, następnie zwerbowawany do białoruskiej organizacji «białych» powrócił do Mińska i w r. 1919 współdziałał z zajmującymi to miasto wojskami polskimi; został wówczas ranny. Ukończył następnie Szkołę Podchorążych Piechoty w Warszawie i wziął udział w wojnie polsko-radzieckiej w r. 1920. Zdemobilizowany 12 V 1921, w sierpniu 1922 został agentem polskiego wywiadu, był wielokrotnie przerzucany na teren Związku Radzieckiego, okazując – wg opinii swoich przełożonych z II Oddziału – «brawurową odwagę». Trudnił się wówczas także przemytem, który miał dlań znaczenie jako alibi dla działalności szpiegowskiej. Ujęty po starciu band przemytniczych, odsiedział w więzieniu w Nowogródku 21 miesięcy, został jednak zwolniony bez rozprawy sądowej. Ranny w innej bójce grup przemytniczych, znów znalazł się w więzieniu i w r. 1926 został wydalony z wywiadu. Bezskutecznie starał się o wyjazd do Legii Cudzoziemskiej, nie przyjął także jego usług wywiad francuski. Z nędzy zaczął P. uprawiać rozboje; za udział w napadzie na kolejkę konną jadącą z Wasiliszek do Nowej Wilejki został wyrokiem sądu polowego w Wilnie (9 I 1930) skazany na karę śmierci, zamienioną potem, na skutek zabiegów II Oddziału, na 15 lat więzienia. Odbywał ją w Rawiczu, Koronowie, a wreszcie na Świętym Krzyżu. Składane co roku prośby o ułaskawienie odrzucano. Z wycieńczenia zapadł na gruźlicę.

Dopiero w więzieniu P. opanował biegle język polski i zaczął w nim pisać (już dawniej układał po rosyjsku wiersze i nowele). Powstały wówczas oparte na własnych przeżyciach powieści: Piąty etap (napisana w r. 1934), Kochanek Wielkiej Niedźwiedzicy i Żywot człowieka rozbrojonego, opatrzony pierwotnie tytułem Droga pod mur. Swoje rękopisy przesłał P. Melchiorowi Wańkowiczowi; ten zainteresował się jego twórczością, odwiedził go w więzieniu i – wespół z innymi pisarzami – wszczął starania o przedterminowe zwolnienie P-ego, które w lecie 1937 przyniosły mu wolność. Dłuższy czas leczył się P. w Zakopanem, do wybuchu wojny mieszkał u przyjaciół w majątku Rohotna (w woj. nowogródzkim). Przebywał jeszcze w więzieniu, gdy w r. 1937 ukazał się w Wydawnictwie «Rój» ze wstępem Wańkowicza Kochanek Wielkiej Niedźwiedzicy. Powieść – znacznie przez wydawcę skrócona – stała się z miejsca sensacją literacką, w czym wielką rolę odegrała zarówno niezwykła biografia autora, jak i egzotyczny temat: życie przemytników na granicy Polski i Związku Radzieckiego. Chociaż więc wielu krytyków wysuwało zasadnicze zastrzeżenia dotyczące artystycznego poziomu i moralnej wartości książki, zyskała ona wielkie powodzenie (trzy wydania do r. 1938). Przełożono ją na 16 języków, od angielskiego i czeskiego w r. 1938 poczynając; szczególną popularność zdobyła we Włoszech, gdzie wyszła w 18 wydaniach, a nawet została sfilmowana. Pod koniec życia P. dokonał zmian w tekście powieści, ta nowa jej wersja ukazała się już po jego śmierci (Londyn 1969). W r. 1938 wyszła, napisana jeszcze przed Kochankiem Wielkiej Niedźwiedzicy, powieść Piąty etap (W., Wydawnictwo «Rój»), mająca za temat pracę polskich szpiegów wojskowych w Związku Radzieckim, w r.n. wyszedł jej ciąg dalszy pt. Bogom nocy równi (tamże). Obie książki, podobnie zresztą jak większość ogłoszonych później powieści P-ego, były tłumaczone na kilka języków.

We wrześniu 1939 P. został przydzielony jako oficer do Korpusu Ochrony Pogranicza. Podczas drugiej wojny światowej przebywał na Wileńszczyźnie, znalazł się w oddziałach Związku Walki Zbrojnej, potem w Armii Krajowej (AK) (w stopniu podporucznika). Pracował w egzekutywie, mającej za zadanie wykonywanie wyroków śmierci, wydanych przez podziemne sądy (sam tych wyroków nie wykonywał). Pisał artykuły do prasy podziemnej (m. in. do „Polski Walczącej”). W r. 1942 przeszedł z prawosławia na katolicyzm. Wiosną 1946 napisał skierowany do redaktora „Odrodzenia” Karola Kuryluka list otwarty Sto pytań pod adresem obecnej Warszawy (wyd. Rzym 1947) i pod nazwiskiem Jan Tomaszewicz, a następnie Aleksander Kisielewski opuścił nielegalnie Polskę i przez Czechosłowację oraz Niemcy dostał się do Włoch. Przy pomocy Wańkowicza znalazł oparcie w II Korpusie i wraz z jego żołnierzami wyjechał jesienią 1946 okrętem wojskowym z Neapolu do Glasgow. Zdemobilizowany 16 VIII 1947, osiadł w Londynie. W r. 1953 zamieszkał w Hastings (Sussex), skąd przeniósł się w r. 1955 do pobliskiego St. Leonards-on-Sea. Żył bardzo skromnie, dorabiając na utrzymanie pracą fizyczną. W r. 1947 został członkiem Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie. W czasie pobytu we Włoszech ukończył trzy stanowiące całość powieści: Jabłuszko (Rzym 1946), Spojrzę ja w okno… (Rzym 1947), Nikt nie da nam zbawienia… (Rzym 1947), ich akcja, osadzona w l. 1918–19 w Mińsku, rozgrywa się w świecie zawodowych przestępców (bohaterem jest złodziej-romantyk, kierujący się zasadami swoiście pojmowanej sprawiedliwości). W przedmowie do Jabłuszka autor podkreślał autentyzm i wartość poznawczą utworu, jego zamiarem było «pomóc ludziom w poznaniu ich braci z marginesu życia». Osiadłszy w Anglii, współpracował z polską prasą emigracyjną, wychodzącą w Anglii (głównie z „Wiadomościami”), w Stanach Zjednoczonych („Dziennik Polski” – Detroit, „Tygodnik Polski” – Nowy Jork), we Francji („Narodowiec”) i w Szwajcarii („Pod Prąd”). Osobno ogłosił dwa utwory satyryczne o tendencji antykomunistycznej (Siedem pigułek Lucyfera, Londyn 1948, Zapiski oficera Armii Czerwonej, Londyn 1957), powstałą jeszcze w więzieniu i zaginioną, a później odtworzoną i przerobioną powieść o charakterze autobiograficznym Żywot człowieka rozbrojonego (Londyn 1962) i pracował nad cyklem powieściowym zatytułowanym Wieża Babel, którego tematem były «sprawy AK i działalność podziemia na Wileńszczyźnie»; w r. 1964 wyszły w Londynie jego dwie, oparte na autobiograficznym materiale, części: Człowiek przemieniony w wilka i Dla honoru organizacji, z trzeciej – pt. Upadek wieży Babel – zdołał P. napisać tylko początek. Londyński „Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza” drukował w r. 1963 powieść P-ego Adam i Ewa. P. opracował również oparte na własnych utworach scenariusze filmowe The Devil in Disguise oraz The Forgotten Melody, którymi jednakże nie zdołał zainteresować żadnej wytwórni filmowej. Rozpoczął także pisać Dziennik, ale przed śmiercią zniszczył rękopis prawie w całości. P. zmarł 12 IX 1964 w polskim szpitalu w Penley (Walia) i został pochowany na Borough Cemetery w Hastings. Rodziny nie założył. Trzecią część dochodów z publikacji zapisał Bibliotece Polskiej w Londynie, która przechowuje jego rękopisy.

Nowy Korbut (Słownik Pisarzy), II, IV; Pol. Bibliogr. Liter. za l. 1946 i n.; – Chicot, Wywiad z autorem „Kochanka Wielkiej Niedźwiedzicy”, „Słowo” 1938 nr 145 s. 7 (fot.); Czachowski K., Najnowsza polska twórczość literacka, Lw. 1938 (fot.); Danilewicz-Zielińska M., Szkice o literaturze emigracyjnej, Paryż 1978; Kowalewski J., To może ostatni romantyk, „Tydzień Pol.” (Londyn) 1964 nr z 3 X; Kozarynowa Z., Wielka Niedźwiedzica na polskim niebie, „Dzien. Pol. i Dzien. Żołnierza” (Londyn) 1973 nr 122; Literatura polska na obczyźnie 1940–1960, Londyn 1964–5 I–II; Pragier A., Kilka wspomnień o S. Piaseckim, „Wiadomości” (Londyn) 1970 nr 26; Rodal L., Śmierć przed oczyma…, „Nowy Dzien.” 1937 nr 218; Wańkowicz M., Dzieje domeczku, „Wiadomości” (Londyn) 1948 nr 26; tenże, Wielka Niedźwiedzica świeci w okna więzienne, „Wiad. Liter.” 1937 nr 23 (fot.); – Piasecki S., List, „Wiad. Liter.” 1937 nr 34 (fot.); tenże [Odpowiedź na ankietę] Jak się uczyli współcześni pisarze polscy, „Wiadomości” (Londyn) 1949 nr 18; tenże, Wyjaśnienie, „Orzeł Biały” 1949 nr 47; – „Dzien. Pol. i Dzien. Żołnierza” 1964 nr 233; „Pam. Liter.” (Londyn) 1976 s. 122–3; „Wiadomości” (Londyn) 1968 nr 1 (fot. grobu); – B. Pol. w Londynie: Dokumenty P-ego; B. Pol. w Paryżu: Autobiografia P-ego z ok. r. 1958, Materiały do słownika biograficznego, zebrane przez S. Lama; IBL PAN: Kartoteka bibliograficzna; – Biografia P-ego oraz bibliografia prac o nim, opracowane przez przyjaciela P-ego Ryszarda Demela, mieszkającego w Tencarola koło Padwy, w Materiałach Red. PSB.

Red.