Stanisław h. Jelita (zm. po 1386), kasztelan wiślicki.
Nie wiadomo, z której rodziny Nagodziców (Jelitczyków) pochodził. Pierwszy raz pojawił się z urzędem kaszt. wiślickiego 28 VII 1375 w Sandomierzu, u boku królowej węgierskiej Elżbiety Łokietkówny. Można przyjąć, że obracał się w najwyższych kręgach elity urzędniczej Małopolski czasów andegaweńskich, gdyż dość regularnie był obecny w otoczeniu Elżbiety Łokietkówny, króla Ludwika Węgierskiego oraz na rokach i wiecach sądowych, tak w ziemi krakowskiej jak w sandomierskiej.
Dn. 9 V 1376 był S. asesorem podczas wiecu sądowego w Krakowie. W styczniu 1377 tamże, wraz ze współrodowcem bp. krakowskim Florianem Mokrskim, uczestniczył w nadaniu przez Elżbietę Łokietkównę 20 grzywien gr praskich dla kaplicy św. Marii Egipcjanki w katedrze wawelskiej. Dn. 9 III t.r. brał udział w rokach sądowych w Wiślicy, podczas których rozgraniczono dobra klasztoru koprzywnickiego od majątków Paszka z Wiśniowej h. Bogoria, a 28 IV, także w Wiślicy, poświadczył na wiecu sądowym, wraz z rodowcami, kasztelanami: radomskim Klemensem Mokrskim i małogojskim Piotrem, transakcję między Katarzyną z Pełczysk a kanonikiem krakowskim Michałem z Knyszyna h. Jelita (potwierdzoną 15 X 1379 przez Elżbietę Łokietkównę, zatwierdzoną przez króla Ludwika 5 VI 1381 w Wiślicy – w obu przypadkach w obecności S-a). Dn. 2 XI 1379, przebywając w otoczeniu królowej Elżbiety w Krakowie, S. wystąpił jako świadek przeniesienia z prawa polskiego na średzkie wsie: Miłkowice, Mistrzowice i Nieczulice, należących do kanclerza dobrzyńskiego Macieja ze Świeszkowic h. Rawa, a także jego siostrzeńców, Tomasza i Jana. Pobyt S-a w stołecznym grodzie wynikał z jego uczestnictwa w rozwiązywaniu najważniejszych problemów państwa, jakimi była m.in. restytucja dóbr przejętych z rąk rycerstwa przez króla Kazimierza Wielkiego. Dn. 10 XI t.r. zebrani w Krakowie dostojnicy małopolscy, w tym aż czterech Jelitczyków: kaszt. radomski Klemens Mokrski, kaszt. małogojski Piotr z Korytnicy, S. i bp krakowski Florian Mokrski, wystosowali do Ludwika Węgierskiego prośbę o restytuowanie uposażenia ziemskiego kaszt. sandomierskiej (wsie: Wiercany, Witkowice, Zagórzyce, Gnojnica i Iwierzyce zwane Zabroną), za które urzędujący wówczas kaszt. sandomierski Wilczek z Birkowa otrzymał w r. 1348 dożywotnio zamek w Kazimierzu nad Wisłą. List został napisany w związku ze śmiercią Wilczka i objęciem kasztelanii przez Jana Tarnowskiego. Fakt, że S. wraz z trzema przedstawicielami Nagodziców znalazł się w gronie nadawców prośby, świadczy, że wraz z całym rodem popierał ówczesną linię polityczną panów krakowskich i nie związał się z opozycją wobec rządów andegaweńskich. Ponownie wystąpił S. w Krakowie 25 V 1380, w gronie świadków dokumentu star. krakowskiego Sędziwoja z Szubina. Dn. 9 V r.n. brał udział w wiecu sądowym w Krakowie. Trzy ostatnie wzmianki o żyjącym S-ie pochodzą już z czasów panowania królowej Jadwigi i Władysława Jagiełły. Na jego istotną pozycję w grupie panów krakowskich wskazuje dokument z 12 XII 1384, kiedy to specjalny trybunał, w którym oprócz S-a zasiadali także dwaj jego rodowcy, kaszt. radomski Klemens i kaszt. małogojski Piotr, wydał wyrok uniewinniający arcybp. gnieźnieńskiego Bodzętę od zarzutu zdrady w związku z jego poparciem dla kandydatury ks. mazowieckiego Siemowita IV na króla Polski. S. był wśród dostojników małopolskich, którzy towarzyszyli 28 XII t.r. królowej Jadwidze w akcie potwierdzenia czynszu w wysokości 12 grzywien, zapisanego na żupach solnych altaryście przy ołtarzu Wniebowzięcia NMP w katedrze wawelskiej. Dn. 8 VI 1386 w Bieczu został S. ostatni raz potwierdzony na urzędzie kaszt. wiślickiego; znalazł się wtedy wśród świadków nadania uczynionego przez Władysława Jagiełłę na rzecz Jana Tarnowskiego. Nie wiadomo, czy S. zmarł niedługo po tej dacie, czy zrezygnował z urzędu; jego następca Mikołaj z Bogorii wystąpił już w sierpniu 1386. W r. 1389 zapisano w rachunkach dworu Jadwigi i Jagiełły wypłatę 5 gr «familie domini Kielczoni et Stanislai condam Wislicensis castelani», ale brak informacji, czy wówczas jeszcze S. żył.
Piekosiński F., Pieczęcie polskie wieków średnich, Kr. 1903; Urzędnicy, IV/1; – Gzella J., Małopolska elita władzy w okresie rządów Ludwika Węgierskiego w Polsce w latach 1370–1382, Tor. 1994 s. 32, 57; Kurtyka J., Tęczyńscy. Studium z dziejów polskiej elity możnowładczej w średniowieczu, Kr. 1997; Sperka J., Szafrańcowie herbu Stary Koń. Z dziejów kariery i awansu w późnośredniowiecznej Polsce, Kat. 2001; – Arch. Sanguszków, II nr 51, 59; Dok. sądu ziem. krak.; Kod. katedry krak., II; Kod. Mpol., III; Kod. Wpol., III nr 1825; Rachunki dworu Władysława Jagiełły; Zbiór dok. mpol. IV 1055.
Andrzej Marzec