Szczepanowski Stanisław Ignacy (1811–1877), uczestnik powstania listopadowego, emigrant, gitarzysta, wiolonczelista, kompozytor.

Ur. 12 VII we Wrocieryżu (pow. jędrzejowski) (podawał też błędne: datę ur. 15 XII 1814 i miejsce ur. Kraków), był synem Wincentego (ur. 1783), administratora majątku nagłowickiego, i Teofili z Odrzywolskich (ur. 1791). Miał brata, Jana Józefa Piotra Władysława (zob.).

Od dzieciństwa uczył się S. gry na skrzypcach i wiolonczeli. Wraz z bratem Janem rozpoczął w r. 1822 naukę w Gimnazjum św. Anny w Krakowie. Pozostawał wtedy pod opieką wuja, Bazylego Janowskiego, urzędnika Wydz. Dochodów Senatu Wolnego Miasta. Po zdaniu egzaminu dojrzałości studiował od r. 1828 kolejno na Wydz. Filozoficzno-Przyrodniczym i Wydz. Prawnym UJ. Z chwilą wybuchu powstania listopadowego porzucił studia i przedostał się do Warszawy, gdzie 11 XII 1830 wstąpił do Gwardii Honorowej. Krótko uczęszczał do Szkoły Aplikacyjnej Artylerii; 4 II 1831 awansował do stopnia podporucznika w 5. p. ułanów im. Zamoyskich. Pod dowództwem ppłk. Stanisława Gawrońskiego uczestniczył w bitwach pod Kobiernem (18 II) i Olszynką Grochowską (25 II). Za odwagę wykazaną 31 III w bitwie pod Dębem Wielkim otrzymał Order Virtuti Militari. Prawdopodobnie pod koniec maja przeniósł się do 9. pp liniowej, dowodzonego przez płk. Samuela Różyckiego. Dn. 3 IX awansował do stopnia porucznika, po czym zapewne uczestniczył we wrześniu w bitwie o Warszawę. Wraz z armią gen. Macieja Rybińskiego przeszedł 5 X granicę pruską i na początku r. 1832 schronił się w Trzebini, majątku krewnego, Edwarda Janowskiego.

W lipcu 1832 wyjechał S. do Francji, gdzie został skierowany do Zakładu Emigrantów w Burges. Następnie przebywał w Dijon, skąd 9 IV 1833 wyruszył z wyprawą, mającą wesprzeć powstanie we Frankfurcie nad Menem. Gdy przyszła wiadomość o stłumieniu powstania, wraz z emigrantami, którzy utworzyli Hufiec Święty, zatrzymał się w Szwajcarii. W ostatnich dniach stycznia 1834 uczestniczył z m.in. Janem Bartkowskim, Janem Alcyatą, Piotrem Jastrzębskim i Wilhelmem Tyszką w przygotowaniach do wyprawy sabaudzkiej. W trakcie przekraczania granicy szwajcarsko-sabaudzkiej na początku lutego t.r. grupa ta została aresztowana przez policję szwajcarską, a po uwolnieniu wszyscy otrzymali nakaz opuszczenia Szwajcarii. S. w maju przedostał się do Dover, a następnie do Londynu. Od 10 VI pobierał zasiłek rządowy dla polskich uchodźców. W sierpniu przeniósł się do Edynburga; dzięki pomocy kolegi ze szkoły i wojska, Teodora Webera, rozpoczął systematyczną naukę gry na gitarze u osiadłego tam wybitnego gitarzysty Feliksa Horeckiego. Uczestniczył w życiu emigracji polskiej w Edynburgu, m.in. w l. 1834 i 1835 w obchodach czwartej i piątej rocznicy wybuchu powstania listopadowego. Dn. 27 XII 1834 został w Edynburgu przyjęty do Wielkiej Loży Szkocji «Canongate Kilwinning No. 2». Z czasem zaczął dawać koncerty gitarowe dla edynburskich emigrantów oraz udzielać lekcji śpiewu i gry na gitarze.

Dn. 20 I 1839 w Queens Concert Room w Londynie wystąpił S. z pierwszym recitalem gitarowym. Koncertując wkrótce potem na dworze królewskim, zachwycił swą grą królową Wiktorię, od której otrzymał tytuł nadwornego gitarzysty oraz wykonaną u sławnego londyńskiego lutnika Josepha Panormo gitarę (tzw. melofoniczną), większą od gitary romantycznej, wyróżniającą się głośniejszym i dłuższym dźwiękiem. W londyńskim Tow. Filharmonicznym wykonał 20 VI t.r. swe kompozycje: Grand Fantasia on a Cracovian Air oraz Fantaisie Concertante „sur les motives de Strauss”. „The Times”, „The Morning Chronicle” i „The Morning Post” ogłosiły wówczas pochlebne recenzje i nazwały S-ego «Paganinim gitary». Dn. 3 VII zwrócił się S. do francuskiego MSW o zezwolenie na pobyt we Francji; 13 VIII został skreślony z listy otrzymujących zapomogę od rządu brytyjskiego. Prawdopodobnie z tego czasu pochodzi kompozycja S-ego Introduction and variations on a theme of Ferd. Sor (wyd. nakładem R. Cocksa, London [b.r.w.]). Ok. r. 1840 skomponował na gitarę Souvenir de Varsovie, Fantazję na tematy narodowe oraz Fantazję na temat opery „La Fiancée” D. F. Aubera. Od r. 1840, nazywany królem gitary, występował w całej Europie, koncertując przemiennie na wiolonczeli i gitarze, a niekiedy w czasie jednego koncertu na obu instrumentach. W marcu wystąpił w Tuluzie, a 30 III dał koncert w paryskim salonie hrabiny d’Anquetil, razem ze śpiewaczką E. Albertazzi, pianistą Antonim Kątskim oraz śpiewakiem G. B. Rubinim, który towarzyszył mu później w wielu występach. Następnie wyjechał do Szwajcarii i w sierpniu koncertował w Genewie. Dn. 24 XII uczestniczył w Paryżu w wydanej na cześć Adama Mickiewicza uczcie literackiej u Eustachego Januszkiewicza. Wykonał wtedy Wariacje na temat „Mazurka Dąbrowskiego” (Introduction et Variations Brillante sur un Air National – Jeszcze Polska nie zginęła, Columbus, 2001).

Od początku r. 1841 był S. w Paryżu zapraszany przez Adama Jerzego Czartoryskiego do Hotelu Lambert, a także przez Mickiewicza do jego mieszkania przy rue d’Amsterdam 1, gdzie grywał na wieczorkach sobotnich, zyskując uznanie i sympatię gospodarza. Wiosną t.r. dawał koncerty w paryskiej Sali Herza, występował też na dworze króla Ludwika Filipa. Cieszył się uznaniem Fryderyka Chopina, F. Liszta, niemieckiego pianisty F. W. Kalkbrennera i francuskiego skrzypka F. A. Habenecka; w paryskim „Revue et Gazette Musicale” (1841 nr 25) krytyk H. L. Blanchard uznał go za najwybitniejszego gitarzystę współczesnego. W Lozannie S. wpisał się 21 VII 1841 do sztambucha Marii Szymanowskiej, znajdującego się w rękach jej córki, Celiny, i zamieścił w nim swój utwór Mazur („Album Musical de Maria Szymanowska”, Oprac. R. Suchowiejko, Kr.–Paris 1999, oraz „Polska muzyka gitarowa XIX wieku”, Red. J. Oberbek, Gdynia 2010).

Na początku r. 1842 odbył S. tournée w Hiszpanii. W Madrycie dał jedenaście recitali, m.in. w towarzystwie Liszta i trzynastoletniego wówczas amerykańskiego pianisty L. M. Gottschalka. Kilkakrotnie występował przed królową Izabelą II, od której otrzymał brylantowy pierścień z literami «I.R.», gitarę inkrustowaną złotem i perłami oraz tytuł nadwornego solisty. Konkurował z powodzeniem ze światowej sławy hiszpańskim gitarzystą Trinitario Huertą („La Iberia Musica” 1842 nr z 20 II). Przyjechał następnie do Wielkiej Brytanii; w czasie pobytu w Londonderry poeta Seweryn Dziewicki zadedykował mu wiersz „Gitara”. W r. 1843 koncertował S. z sukcesami w Prusach (Berlinie i Wielkopolsce) oraz w Saksonii, w Dreźnie; tam zaprzyjaźnił się ze skrzypkiem Karolem Lipińskim. Wystąpił też w Wolnym Mieście Krakowie, wykonując obok własnych kompozycji, opartych na motywach narodowych, także pieśń „Święty Boże”. W r. 1844 był ponownie w Paryżu; grał na porankach muzycznych organizowanych w Hotelu Lambert przez Annę Czartoryską. Grę S-ego cechowała wielka biegłość i rozmaitość efektów, zapożyczonych m.in. z andaluzyjskiego stylu flamenco (ostre wystukiwanie rytmu na specjalnie wzmocnionym pudle rezonansowym). S. stosował m.in. vibrato, flażolety, glissando, przestrajanie strun i staccato, nie stronił też od efektów dźwiękonaśladowczych imitujących trąbkę, echo, efekt kilku gitar grających w odległości, a nawet głosy ludzkie. W stosowanej przez niego technice «paznokciowej» szczególną rolę «odgrywały trzy palce prawej dłoni, z wystającymi paznokciami» („Ruch Muzycz.” 1860 nr 37). Dn. 9 VIII 1845 ożenił się S. w Londynie ze swą uczennicą, Angielką Julianą Scott, późniejszą pianistką, po czym 24 I 1846 otrzymał obywatelstwo brytyjskie. Odtąd rzadziej koncertował; 6 VI t.r. wystąpił w Brukseli na dworze królowej Belgów, Ludwiki Marii Orleańskiej. Od r. 1847 mieszkał z żoną w Londynie i utrzymywał się z lekcji gry na gitarze i wiolonczeli.

Na wieść o wybuchu powstania wielkopolskiego przybył S., prawdopodobnie w kwietniu 1848, do brata Jana do Kościana. Na polecenie gen. Dezyderego Chłapowskiego objął w stopniu kapitana dowództwo formującego się pułku kawalerii pow. kościańskiego. Po upadku powstania uzyskał zezwolenie władz rosyjskich i w maju t.r. przybył do Król. Pol. Powrócił do koncertowania i latem wystąpił w Warszawie, a następnie w Wilnie, gdzie Władysław Syrokomla napisał na jego cześć wiersz „Wiatr, co wieje po obszarze”. Wkrótce potem koncertował S. w Teatrze Michajłowskim w Petersburgu; być może spotkał się wtedy z gitarzystą Markiem Sokołowskim. Prawdopodobnie we wrześniu zamieszkał z rodziną w Krakowie przy ul. św. Jana 46 (obecnie 1/8). Koncertował w tym mieście 14, 27 i 29 IX, 11 i 25 X 1848 oraz 15 I i 19 IV 1849, także w towarzystwie żony jako akompaniatorki. Występował tu też w celach charytatywnych, m.in. na rzecz ubogiej młodzieży (w Gimnazjum św. Anny, 26 XI 1848) oraz «zaniedbanych chłopców» (wspólnie z pianistą Ignacym Krzyżanowskim i skrzypkiem Juliuszem Hellerem, 30 XII t.r.). W dalszym ciągu udzielał lekcji gry na gitarze i wiolonczeli oraz śpiewu. Drukiem ukazał się jego utwór Grand duo concertant op. 1 (Leipzig 1848). Nawiązał romans z żoną miejscowego adwokata, Starzyckiego; oskarżony o jego pobicie, musiał opuścić Kraków.

W kwietniu 1850 wystąpił S. w Londynie w Beethoven Rooms, a 17 VII t.r. z udziałem Kątskiego w Madrycie. Dn. 15 XI koncertował w Warszawie. Z tego czasu pochodzą jego Fantazje na tematy z oper V. Belliniego „Pirat” i „Lunatyczka”. Prawdopodobnie wtedy wydał w Warszawie własnym nakładem dwie kompozycje fortepianowe: Dawne czasy – polonez na fortepian (pt. Polonaise „Days of Old”, w transkrypcji na kwartet gitarowy, nagrany przez Cracow Guitar Quartet, CM Records 2010) oraz Hymn do Boga. W lutym 1851, przy akompaniamencie żony, grał na gitarze i wiolonczeli w Poznaniu, w tamtejszym Bazarze. W r. 1852 wystąpił ponownie w Londynie, w Beethoven Rooms, a w maju w Lipsku; tamtejsza „Illustrierte Zeitung” (1852 nr 465) zamieściła jego życiorys z portretem oraz transkrypcję utworu na fortepian Une larme. Morceau expressif pour le violoncelle de Stanislas Szczepanowski transcrit pour le piano (wyd. w transkrypcji na gitarę, Editions Orphée 2001). Latem t.r. koncertował S. przed wielkim księciem Sachsen-Weimar-Eisenach Karolem Fryderykiem w Karlsbadzie (obecnie Karlowe Wary). W sierpniu odwiedził z żoną swe rodzinne strony w Król. Pol.; przy tej okazji 28 VIII koncertował w Miechowie. Wkrótce potem małżeństwo S-ego uległo rozpadowi i żona wróciła do Wielkiej Brytanii. S. rozpoczął wtedy jedną z najdłuższych podróży koncertowych. Dn. 18 XI dał recital wiolonczelowy w Krakowie, a w grudniu wystąpił we Lwowie, grając na gitarze Une nuit d’été Élégie, Souvenir d’Andalousie oraz Introdukcję i wariacje. Na początku r. 1853 koncertował na kontraktach w Kijowie, a następnie w Brahiłowie na Podolu. W następnych miesiącach występował m.in. w Bukareszcie, Warnie, Stambule, Smyrnie, Aleksandrii i Kairze, potem także na Sardynii, we Włoszech, Szwajcarii, Niemczech i Belgii (w Brukseli 24 IV 1855). Prawdopodobnie z tego czasu pochodzi jego Rêverie d’Ecosse na wiolonczelę i fortepian oraz kompozycje gitarowe: dumki ruskie, Pamiątka z podróży do Smyrny, Ma Normadie i Mazurek sielankowy. W maju 1855 zgłosił się S. w Paryżu do pułków kozackich i 30 VI t.r. wypłynął z Tulonu w oddziale kpt. Michała Kotowicza. Dn. 26 VII dotarł do Stambułu i zaciągnął się do 2. Dyw. Kozaków Sułtańskich Władysława Zamoyskiego; ostatecznie jednak w działaniach wojny krymskiej nie uczestniczył.

W r. 1856 przyjechał S. ponownie do Król. Pol.; występował w Warszawie i wielu miastach na prowincji. W czerwcu 1857, obok skrzypków Henryka Wieniawskiego i Nikodema Biernackiego, grał w Poznaniu podczas jarmarku świętojańskiego, po czym dał kilka koncertów u wielkopolskich ziemian, m.in. w Czeszewie (pow. wrzesiński) u Karola Libelta. Jako wiolonczelista wystąpił t.r. w Brukseli, a 26 XI ponownie w Warszawie (Stanisław Moniuszko określił wówczas jego grę jako «fuszerstwo»); S. po raz kolejny grał 27 XII w Warszawie. Po nieudanym koncercie w Wiedniu („Dzien. Liter.” 1858 nr 30) wystąpił 12 VII 1858 na Śląsku pruskim w Salzbrunn (obecnie Szczawno Zdrój), po czym zamieszkał na kilka miesięcy w Warszawie, skąd wyjeżdżał do różnych miast Król. Pol. (Lublina, Puław, Płocka, Radomia, Kielc, Łomży, Suwałk, Sandomierza, Częstochowy, Kalisza, Łęczycy, Łodzi i Piotrkowa). Na początku r. 1860 grał na gitarze i wiolonczeli w Mariampolu, a następnie wyjechał na Litwę i występował (również jako gitarzysta i wiolonczelista) w Mińsku (w czerwcu t.r.) oraz Birsztanach (w lipcu). Już bez aplauzu publiczności grał w lutym 1861 na kontraktach w Kijowie, a w marcu t.r. w Żytomierzu. Ogółem w l. 1850–62 dał 69 recitali w różnych miejscowościach Król. Pol. i Ziem Zabranych.

W czasie powstania styczniowego S. grał dwukrotnie w Krakowie (2 IX 1863 i 3 III 1864); włączył wtedy do swego programu pieśń „Pomoc dajcie mi rodacy”. W styczniu 1865 wystąpił w Sali Ratuszowej we Lwowie; na jego cześć Kornel Ujejski ułożył i wyrecytował wiersz, zaczynający się od słów „Miał smyk dzielny szablę starą. Grał nią na moskiewskiej skórze...”. W lipcu t.r. występował S. w Krynicy; w tym czasie przebywał w towarzystwie malarzy Artura Grottgera i Parysa Filippiego. Wyjechał następnie na Węgry; po wykonaniu w Bardiowie (obecnie Bardejov na Słowacji) „Marsza Rakoczego” (prawdopodobnie z „XV Rapsodii węgierskiej” Liszta) urządzono mu owację. W dn. 25 XI i 15 XII dał dwa recitale w Krakowie. Po nieudanym koncercie wiolonczelowym w marcu 1866 w Wiedniu, osiadł we Lwowie. Występował coraz rzadziej, a grał zwykle na wiolonczeli (m.in. 6 i 18 XII 1869 w Krakowie, oraz 29 I 1870 w auli uniw. we Wrocławiu, gdzie wykonał Fantazję opartą na motywach „Wesela krakowskiego” Karola Kurpińskiego). Od 28 VII do 4 VIII 1870 grał w zakładzie zdrojowym w Truskawcu. Zaproszony przez Kółko Towarzyskie Polaków w Toruniu, wykonał 21 X 1871 Fantazję z oper Moniuszki „Halka” i „Hrabina” oraz Pobudkę i marsz wojskowy na gitarę, a także Modlitwę i polowanie w kniejach naszych, Wspomnienie Krakowa i Śpiewy narodowe na wiolonczelę. Koncertował następnie na Kujawach (w Inowrocławiu) i Wielkopolsce oraz w Galicji. «Z dobrze szpakowatą, lecz gęstą czupryną i sumiastym wąsem na rumianej, pełnej twarzy górował ponad wszystkimi żywością temperamentu i elastycznością ruchów. Gdy mówił, pałały mu oczy życiem a słowom towarzyszyła wymowna i krewka gestykulacja rąk» („Echo Muzycz., Teatr. i Artyst.” 1900 nr 42). «Nie lubił zadawać gwałtu swej naturze i lubił żyć sobie wesoło» (Motty). «Jakby z nałogu zawsze roztargniony [...] Jeździł zawsze karetą, pocztą. Żył z pańska» (Girtler). Załamany słabnącą popularnością, popadł w alkoholizm; wspierał go materialnie brat Jan.

Obok Horeckiego, Sokołowskiego i Jana Nepomucena Bobrowicza był S. jednym z najwybitniejszych gitarzystów polskich XIX w. Skomponował ok. 30 utworów na gitarę, ponad 10 na wiolonczelę z towarzyszeniem fortepianu, 10 na fortepian solo oraz 1 na klarnet i fortepian. Na koncertach wykonywał swoje wariacje (Variations sur un thème polonais), miniatury związane z miejscowościami, w których koncertował (Souvenir de Cadix, Pozdrowienie z Petersburga, Le Carneval de Venise), fantazje, najczęściej na tematy polskich pieśni narodowych, oraz opracowania tematów operowych. S. zmarł w wyniku apopleksji 15 lub 16 IX 1877 we Lwowie, został pochowany 18 IX na cmentarzu Łyczakowskim.

S. był dwukrotnie żonaty. Jego pierwszą żoną była nieznana z imienia i nazwiska Francuzka, której udzielał lekcji gry na gitarze. W zawartym po jej śmierci małżeństwie z Julianą (1825–1906), córką kupca londyńskiego Wiliama Scotta, miał czworo dzieci: Emilię (ur. 1846), Władysława Ignacego (1847–1936), skrzypka i profesora w College of Music w Londynie (jego potomkowie używali nazwiska Stephen), Wandę Emily (1850–1941), zakonnicę w zgromadzeniu sercanek, i Wincentego (1852–1892), który zginął w służbie Brytyjskiej Marynarki Handlowej. Żona S-ego wyszła powtórnie za mąż za muzyka Giulio Cesare de Ferrantiego (1831–1903).

Po śmierci S-ego ukazały się drukiem jego kompozycje: Melody and Novelette (1899, na klarnet i fortepian), Barcarolle (1899), L’insouciant caprice (1901) i Menuet (na fortepian) oraz La Désirée. Morceau de salon (ok. 1905, na wiolonczelę i fortepian). Londyński wydawca R. Cocks opublikował w nieznanych latach: Fantasia on English airs, Jota Aragonesa, Les dijficultés de la guitare…, Souvenir of Warsaw, Military potpourri, Duo Comic on the Carnival of Venice, Four Mazurkas, and also Variations on a Polish Air. Większość kompozycji S-ego zaginęła, a ich tytuły znane są głównie z programów i anonsów prasowych.

Dn. 28 VI 2009 Gminna Biblioteka Publiczna w Michałowie zorganizowała we Wrocieryżu koncert „Wspomnienie o Stanisławie Szczepanowskim – wielkim gitarzyście z Wrocieryża”.

Litogr. z r. 1875 w B. Nauk. PAU i PAN w Kr., rkp. 6799 t. 9 k. 48; Reprod. portretu z 28 I 1866, w: Król A., Artur Grottger, Szczecin 2001; – Enc. Muzycz., X (bibliogr., spis kompozycji); Enc. Org., XI 231; Hass, Wolnomularze; Kunaszowski H., Życiorysy uczestników powstania listopadowego, Lw. 1880 s. 75, 77; Łątka J., Słownik Polaków w Imperium Osmańskim i Republice Turcji, Kr. 2005; Mała Enc. Muzyki, (bibliogr.); Mater. biogr., geneal. i herald. pol., II, V, VII/VIII; The New Grove Dictionary of Music and Musicians, New York 2001 XXIV; PSB (Horecki Feliks); Powroźniak J., Gitara od a do z, Kr. 1989; Suchecki R., Wiolonczela od a do z, Kr. 1982; Wurzbach, Biogr. Lexikon, XLI 213; – Bielecki R., Zarys rozproszenia Wielkiej Emigracji we Francji 1831–1837, W.–Ł. 1996; Konarska B., Polskie drogi emigracyjne, W. 1986; Marchlewicz K., Wielka Emigracja na wyspach brytyjskich (1831–1863), P. 2008; Opałek M., Gitara i gitarzyści polscy, „Lwow. Wiad. Muzycz. i Liter.” 1927 nr 9; Reiss J., Gitara i jej mistrz Marek Konrad Sokołowski, „Muzyka” 1955 nr 11/12; tenże, Najpiękniejsza ze wszystkich jest muzyka polska, Kr. 1958; Schnür-Pepłowski S., Obrazy z przeszłości Galicji i Krakowa, Lw. 1896 I 216–19; Stankiewicz A., Gitara wczoraj i dziś, W. 1974 s. 48; Straszewska M., Życie literackie Wielkiej Emigracji we Francji 1831–1840, W. 1970; Trybulec I., Gitara Stanisława Szczepanowskiego, „Ruch Muzycz.” 2012 nr 19; Zduniak M., Muzyka i muzycy polscy w dziewiętnastowiecznym Wrocławiu, Wr. 1984; – Bartkowski J., Wspomnienie z powstania 1831 i pierwszych lat emigracji, Oprac. E. Sawrymowicz, Kr. 1966; Dropsy J., Wspomnienia z czasów Rzeczypospolitej Krakowskiej, W. 1914 s. 43, 46; Estreicherówna M., Życie towarzyskie i obyczajowe Krakowa w latach 1848–1863, Kr. 1968; Girtler K., Opowiadania. Pamiętniki z lat 1832–1857, Oprac. Z. Jabłoński, J. Staszel, Kr. 1971 II; Hiszpania malowniczo-historyczna, Oprac. P. Sawicki, Wr. 1996; Jaworski J., Kalendarz polski ilustrowany na rok zwyczajny 1867, W. 1866 s. 145; Kamiński M., Z moich wędrówek po świecie. Dwóch gitarzystów Polaków, „Wędrowiec” 1887 nr 41 s. 487–8; Kronika życia i twórczości Mickiewicza: Dernałowicz M., Paryż, Lozanna. Czerwiec 1834 – październik 1840, W. 1996; toż: Makowiecka Z., Mickiewicz w Collège de France. Październik 1840 – maj 1844, W. 1968; Listy ze śląskich wód, Wyd. A. Zieliński, Wr. 1983; Mickiewicz W., Żywot A. Mickiewicza, P. 1892 II 465, III 184, 497, IV 43; Moniuszko S., Listy zebrane, Oprac. W. Rudziński, Kr. 1967; Motty M., Przechadzki po mieście, P. 1999 I; Pamiętniki krakowskiej rodziny Louisów (1831–1869), Oprac. J. Zathey, Kr. 1962; Potrykowski J. A., Tułactwo Polaków we Francji, Oprac A. Owsińska, Kr. 1974 II; Reiss J., Almanach muzyczny Krakowa 1780–1914, Kr. 1939; Staszel J., „Dzienniki” Kazimierza Girtlera z 1860 roku, „Roczn. B. Nauk. PAU i PAN w Kr.” R. 52: 2007; – „Bibl. Warsz.” 1913 t. 4; „Dzien. Liter.” 1852 nr 52, 1853 nr 1, 2, 1858 nr 30, 1864 nr 51, 1865 nr 2; „Echo Muzycz., Teatr. i Artyst.” 1900 nr 42 (Ze wspomnień włóczęgi. Krynica–Bardyów. Filippi–Grabowski– Grottger–Szczepanowski); „Gaz. Narod.” (Lw.) 1877 nr 213 (wspomnienie o S-m); „Gaz. Warsz.” 1850 nr z 28 XI; „Goniec Pol.” (P.) 1851 nr 47 s. 185–6 (cytaty z prasy francuskiej i angielskiej na temat koncertów na wiolonczeli); „Kur. Warsz.” 1859 nr 98; „La Iberia Musical” 1842 nr 8 s. 32; „Młoda Polska” 1840 nr 10 (dod.); „Orędownik Nauk.” (Paryż) 1841 nr 13, 14, 21, 1842 nr 21; „Rozmaitości” 1844 nr 16, 1866 nr 204; „Ruch Muzycz.” 1857 nr 14, 26, 1859 nr 27, 1860 nr 34, 37, 40, 1861 nr 10, 15, 1863 nr 32; „Sobótka” 1879 nr 10; „Świat Gitary” 2004 nr 2; „Trzeci Maj” 1840 nr z 15 IV, 1843 nr 11/12; „Tydzień Pol.” (Londyn) 1959 nr z 17 X i 21 XI; „Tyg. Wpol.” 1871 nr 44; „Zdroje” 1872 nr 10; – Nekrologi z r. 1877: „Dzien. Pol.” nr 214, „Gaz. Lwow.” nr z 18 IX, „Tydzień” nr 4, „Tyg. Ilustr.” 1878 nr 120 s. 236 (tabl. 12, wykaz koncertów S-ego z l. 1850–62 w Król. Pol.); – AP w Jędrzejowie: USC (Wrocieryż) nr 35/1811; Arch. UJ: sygn. WF I 68, S–I–422; B. Czart.: rkp. 5637 IV s. 77–8 (list S-ego do A. J. Czartoryskiego z «rysem biograficznym»); B. Jag.: rkp. Przyb. 36/62 (A. Plutyński, Szczepanowscy, Wolscy, Odrzywolscy), rkp. Przyb. 93/97, 111/97 (geneal. Szczepanowskich), rkp. 6828 k. 165; B. Narod.: rkp. 7005 k. 34 (autograf muzycz., 1854), rkp. III. 10020 (S. Dziewicki, „Gitara. Do [Stanisława] Szczepanowskiego”); B. Ossol.: rkp. 5963 II (K. Ujejski, Listy i wiersze 1846–94), rkp. 9916 III (Hymn do Boga, 1866), rkp. 14286 I k. 15 (Mazurek sielankowy, 1860); B. Pol. w Paryżu: rkp. 387 k. 84–5v.; – Mater. Red. PSB: Kserokopia z www.laguitarra.pl (Trybulec I., Wspomnienie o Stanisławie Szczepanowskim).

Jan Oberbek