Ogiński Stanisław Jerzy h. własnego (1710–1748), kasztelan mścisławski, następnie witebski. Był synem Marcjana Michała (zob.) i Teresy z Brzostowskich, córki referendarza w. lit. Jana Władysława (zob.), bratem Ignacego (zob.) i Tadeusza (zob.). Wg Uruskiego był w r. 1730 starostą wierzbowskim. Na sejmie konwokacyjnym 1733 r., jako poseł witebski, podpisał uchwały sejmowe, zastrzegając wyłączenie od tronu cudzoziemców. Po wyborze Stanisława Leszczyńskiego wziął udział w poczynaniach broniących «Piasta» konfederatów litewskich. Gdy w Bieszenkowiczach skonfederowalo się woj. połockie, O. został rotmistrzem chorągwi uformowanej przez województwo. Pod koniec kampanii, wraz z bratem Tadeuszem, żegnał wojsko w Lubiniczach pod Bobrujskiem, udając się następnie do Borysowa. Był obecny na sejmie pacyfikacyjnym (czerwiec–lipiec 1736) i jako poseł pow. bracławskiego (?) podpisał dyplom elekcji Augusta III. W maju 1737 wspierany przez ojca, podejmował intensywne, acz bezskuteczne starania o kasztelanię żmudzką. Marcjan Ogiński stwierdzał wtedy, iż syn «lubo młody, chce prędko dojść do krzesła senatorskiego». Dn. 30 V 1738 otrzymał kasztelanię mścisławską, zaś 10 VI 1740 został kasztelanem witebskim. Był związany z Michałem Kazimierzem i Hieronimem Florianem Radziwiłłami. Nie prowadził wszakże żywszej działalności publicznej i pozostawał wyraźnie w cieniu ojca. Zapewne w grudniu 1740, przed swoim wyjazdem do Drezna, próbował O. (protegowany znów energicznie przez ojca) uzyskać godność marszałka Trybunału Lit. Starania te prawdopodobnie nie zostały uwieńczone powodzeniem. W r. 1742 otrzymał Order Orła Białego. W kwietniu 1743 był obecny na sesji Trybunału W. Ks. Lit., wysłany przez chorego ojca. We wrześniu t.r. uczestniczył w zorganizowanych przez swego brata Tadeusza uroczystościach poświęcenia ufundowanej w Tadulinie (pow. witebski) cerkwi i klasztoru Bazylianów. O. wziął udział w obradach sejmu warszawskiego 1746 r. W swym wotum z 20 X dziękował królowi za starania podejmowane w celu odsunięcia od Rzpltej groźby wojny. Wyrażał radość ze skoligacenia się domu saskiego z Wittelsbachami. Zgadzał się na aukcję wojska, która powinna być jednakże poprzedzona… «lustracjami, weryfikacjami, instruktażów melioracjami». Uczestniczył w sesji prowincjonalnej litewskiej. W r. 1744 miał (nie wiadomo, czy przekazaną przez ojca) chorągiew petyhorską w partii białoruskiej komputu litewskiego. Zapewne ok. r. 1738, choć nie wykluczone, że faktycznie dopiero w r. 1748 (skoro jej zatwierdzenie było przewidziane na sejmie t.r.) otrzymał od ojca wójtostwo witebskie. Marcjan Ogiński stwierdzał, że przekazując je synowi chciał mu stworzyć w przyszłości możliwość osiągnięcia woj. witebskiego.
O. posiadał starostwa: wierzbowskie i żukowskie (dobra żukowskie w woj. mścisławskim cedowała mu 20 IX 1736 macocha, Krystyna z Abramowiczów Ogińska). Dzięki małżeństwu (zawartemu przed 8 IV 1734) z Marianną, córką Kazimierza Dominika Ogińskiego (zob.), otrzymał w l. 1737–9, podobnie jak brat Ignacy, znaczną część dóbr należących do teścia jego żony Eleonory i ich spadkobierców – a więc córek oraz wnuka Michała Kazimierza Ogińskiego (zob.). Majątki te znalazły się w ręku ojca O-ego działającego w charakterze opiekuna małoletniego Michała Kazimierza Ogińskiego. W r. 1739 ojciec starał się dla O-ego o starostwo niemonojskie, a sam O., zapewne bezskutecznie, prosił w r. 1743 o wakujące starostwo krasnosielskie. W grudniu 1747 domagał się oddania folwarku Łukiszki należącego do wójtostwa witebskiego, a pozostającego zapewne w rękach Radziwiłłów. Wg Michała Skibińskiego O., tłumiąc rozruchy chłopskie, nie wahał się przywoływać na pomoc Prusaków. Dn. 10 VI 1748 otrzymał od Michała Sapiehy, woj. podlaskiego, starostwo mereckie. Zmarł w Warszawie 14 VI 1748.
Z małżeństwa z Marianną z Ogińskich pozostawił O. dwóch synów: Mateusza (ur. zapewne przed 15 VIII 1738, zm. 1786), starostę mereckiego, Alojzego (zm. po r. 1769), starostę wierzbowskiego, i córkę Eleonorę (wg Żychlińskiego ur. w r. 1743, zm. 12 XII 1750).
Marianna Ogińska po śmierci męża cedowała starostwa żukowskie i mereckie, wraz z dzierżawą Wierzby na Wileńszczyźnie, jednemu z synów, zrzekając się ponadto w październiku 1750 na rzecz swego bratanka Michała Kazimierza Ogińskiego, wówczas już pisarza polnego lit., praw do spornych dóbr, m. in. Bieszenkowicz, wójtostwa krzywińskiego w woj. połockim, Bulkowa w woj. brzeskim lit., Świsłoczy i Ciecierzyna w Orszańskiem, dworów i pałaców w Wilnie i Grodnie oraz dóbr kurlandzkich za 210 000 złp. Transakcja ta jednak nie zakończyła rodzinnego sporu, gdyż w marcu 1751 brat O-ego Ignacy, występujący jako opiekun jego dzieci, oskarżał Mariannę, że nie oglądając się na niego zawarła «prywatną konwencję» z Michałem Kazimierzem Ogińskim, przywłaszczając sobie ponadto po śmierci Marcjana Michała Ogińskiego Mikulin w pow. orszańskim, z którego usunęła siłą szwagrów, przybyłych w celu ostatecznego uregulowania spraw majątkowych i spadkowych. Spór powyższy ciągnął się jeszcze w l.n.
Estreicher; Słown. Geogr., (Bieszenkowicze, Ciecierzyn?); Dworzaczek; Gawroński F., Herbarz szlachty prowincji witebskiej, Kr. 1899; Niesiecki; Uruski; Żychliński, V 192; Wolff, Senatorowie W. Ks. Lit.; – Bartoszewicz K., Tadeusz Ogiński i jego pamiętnik, „Przegl. Hist.” T. 18: 1914; Łoza, Hist. Orderu Orła Białego; Sapiehowie, III; Skibiński M., Europa a Polska w dobie wojny o sukcesję austriacką, Kr. 1913 I; Święcki T., Historyczne pamiątki, W. 1858 I 385; – Akty Vil. Archeogr. Kom., XI; Diariusze sejmowe z w. XVIII, II; Korespondencja Józefa Andrzeja Załuskiego, W. 1967; Muzyka w czasopismach polskich XVIII w. Okres saski 1730–1764, Oprac. J. Szwedowska, Kr. 1975; Vol. leg., VI 612, 652; – AGAD: Arch. Radziwiłłów, Dz. V nr 10717 (korespondencja Marcjana Ogińskiego), nr 10723 (listy O-ego); B. PAN w Kr.: rkp. 3216, 3584, 4464, 4468, 5875, 5998, 6000, 6177.
Andrzej Link-Lenczowski