INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Stanisław Kiszka h. Dąbrowa     

Stanisław Kiszka h. Dąbrowa  

 
 
Biogram został opublikowany w latach 1966-1967 w XII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Kiszka Stanisław h. Dąbrowa (1584–1626), biskup żmudzki, najstarszy syn Stanisława Kiszki, wojewodzica witebskiego, i Elżbiety Sapieżanki. W r. 1604 poślubił Zofię Konstancję Zenowiczównę, wojewodziankę brzeską. Wychowany w kalwinizmie, przeszedł ok. r. 1606 wraz ze swym głuchoniemym ojcem na katolicyzm, uzyskał unieważnienie małżeństwa i przyjął święcenia kapłańskie. Skłonił też ojca do zamknięcia zboru kalwińskiego w Iwiu i ufundowania na jego miejsce kościoła katolickiego. W r. 1608 ufundował w Dokszycach kościół katolicki ze szkółką. W grudniu t. r. już jako kanonik (scholastyk) wileński i sekretarz królewski wpisał się do księgi nacji polskiej w Padwie. W r. 1614 wspólnie z ojcem odnowił kościół katolicki w Muśnikach. Zbudował również drewniany kościół w swoich dobrach Hoduciszkach, które zapisał kapitule wileńskiej. Dn. 4 IV 1615 r. mianowany został referendarzem W. Ks. Lit. Był również protonotariuszem apostolskim i prepozytem (proboszczem) wileńskim i gieranońskim. W r. 1618 odbył podróż do Włoch dla starań o biskupstwo żmudzkie i odwiedził powtórnie w sierpniu t. r. Padwę. Prowizję na biskupstwo żmudzkie otrzymał 26 XI 1618 r., objął jednak rządy nad diecezją żmudzką dopiero w r. 1619. W l. 1619 i 1620, w czasie nieobecności biskupa wileńskiego E. Wołłowicza, administrował wspólnie z sufraganem wileńskim Abrahamem Wojną diecezją wileńską. W r. 1621 zapisał własne dobra Dokszyce kapitule żmudzkiej i oparł na nich fundusz dla utworzonej przez niego sufraganii żmudzkiej. Pierwszym sufraganem został jego sługa, prałat wormiański Mikołaj Pawercjusz.

W diecezji żmudzkiej odebrał K. z pomocą Jana Mleczki, sędziego ziemskiego żmudzkiego, od kalwinów kościoły w Kurtowianach, Rosieniach i Kurszanach. W swych akcjach rewindykacyjnych nie cofał się przed użyciem środków, które wzbudzały sprzeciw nawet u katolików. Dn. 21 VII 1620 r. napadł na zbór ewangelicki w Giałowie pod Ejragołą, należący do Krystyny Nonhartówny, wdowy po Sebastianie Kęsztorcie, sędzim ziemskim żmudzkim. Zbór spalił i obrabował, nie oszczędzając również szkoły i bakałarza. Proces przeciwko niemu wszczęty przez Kęsztortową znalazł poparcie nie tylko u kalwina K. Radziwiłła, hetmana polnego, lecz także u króla i senatorów katolików oraz szlachty na sejmikach, która np. na sejmiku mińskim polecała sprawę najazdu poruszyć na sejmie. Proces zakończyła jednak ugoda polubowna zawarta około 1 X t. r. K. miał przeprosić króla oraz sędzinę żmudzką osobiście w domu hetmana polnego w Wilnie, zwrócić dzwony i zapłacić 3 000 zł odszkodowania. Słudzy, uczestnicy napadu i spalenia zboru, mieli odsiedzieć wieżę.

K. nie tylko restytuował dla katolicyzmu kościoły ewangelickie, lecz także zakładał nowe parafie i kaplice. W czasie swych krótkich rządów wystawił kaplice w Lepławkach i Gorzdach, a następnie utworzył nową parafię gorzdowską Św. Jana. Zorganizował także nowe parafie w Powondeniu, Zamuszu, Nowych Żagorach, Kławanach i Ławkowie oraz osadził księży w Średniku, a w r. 1625 przy kaplicy w Lidowianach. Uposażył również dwóch jezuitów mieszkających w Wornianach i polecił im prowadzenie nauk dla ludności w katedrze worniańskiej. Ta wytężona działalność organizacyjna łączyła się z wprowadzaniem od r. 1622 w diecezji ustaw soboru trydenckiego, dotąd ściśle nie przestrzeganych. W r. 1624 oddał K. zarząd diecezji swemu oficjałowi – prałatowi Janowi Wyszomirskiemu – i wyjechał do Włoch. Dn. 20 IX t. r. był już w Rzymie. Po powrocie w r. 1625 zastał diecezję spustoszoną przez Szwedów i wyludnioną przez nieurodzaj i zarazę. Zmarł 13 II 1626 r. w Wornianach. Z okazji uroczystości związanych z przewiezieniem jego ciała do Wilna jezuita Maciej Flascius wygłosił kazanie podkreślające zasługi K-i dla Kościoła. Pogrzeb odbył się 28 VII t. r. w Wilnie. Zmarły pochowany został w katedrze wileńskiej, gdzie wystawiono mu okazały nagrobek.

 

Estreicher; Enc. Org.; Podr. Enc. Kośc.; Przyałgowski, Żywoty bpów wil., II 70, 81; Słow. Geogr., II 93, III 89; Boniecki; Dworzaczek, Genealogia; Kojałowicz W. W., Herbarz rycerstwa W. X. Litewskiego tak zwany Compendium, Wyd. F. Piekosiński, „Herold Pol.” 1897 s. 39; Niesiecki; Eubel K., Hierarchia catolica, medii aevi…, Münster–Regensburg 1899 IV 104; Szostakiewicz Z., Katalog biskupów obrządku łacińskiego przedrozbiorowej Polski, Rzym 1954 s. 95; Wolff, Senatorowie W. Ks. Lit; – Chodynicki K., Sprawa i spalenie zboru ewangielickiego w Giałowie na Żmudzi, „Reform. w Pol.” R. 5: 1928 s. 146–51; Czerski S., Opis żmudzkiej diecezji, Wil. 1830 s. 79; M[erczyng] H., Zbory i senatorowie protestanccy w dawnej Rzeczypospolitej, W. 1905 s. 87–8; Tyszkowski K., Wojna o Smoleńsk 1613–1615, Lw. 1932 s. 158; Wołonczewski M., Biskupstwo żmujdzkie, Kr. 1898 s. 60–5; – Archeografičeskij Sbornik Dokumentov, Wil. 1870 VIII 133–243; Bartoszewski W., Emblema cnot panów Kiszków, Wil. 1614; Cichocki K., Alloquiorum Osiecensium… libri quinque, Cracoviae 1615 liber 2 cap. 22; Księgi nacji polskiej w Padwie, Wyd. S. Windakiewicz, Arch. do Dziej. Liter., Kr. 1890 VI 35, 40; – AGAD: Arch. Radziwiłłów, dz. II teka 6 nr 730, dz. V teka 149 nr 6764, 6765.

Tadeusz Wasilewski

 
 

Powiązane zdjęcia

   

Chmura tagów

TAGI

Za pomocą tagów oznaczamy powiązania tematyczne postaci. Pozwalają one eksplorować serwis wg wybranych przez redakcję najważniejszych tematów dla danej postaci.

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.