Kiszka Stanisław h. Dąbrowa (1584–1626), biskup żmudzki, najstarszy syn Stanisława Kiszki, wojewodzica witebskiego, i Elżbiety Sapieżanki. W r. 1604 poślubił Zofię Konstancję Zenowiczównę, wojewodziankę brzeską. Wychowany w kalwinizmie, przeszedł ok. r. 1606 wraz ze swym głuchoniemym ojcem na katolicyzm, uzyskał unieważnienie małżeństwa i przyjął święcenia kapłańskie. Skłonił też ojca do zamknięcia zboru kalwińskiego w Iwiu i ufundowania na jego miejsce kościoła katolickiego. W r. 1608 ufundował w Dokszycach kościół katolicki ze szkółką. W grudniu t. r. już jako kanonik (scholastyk) wileński i sekretarz królewski wpisał się do księgi nacji polskiej w Padwie. W r. 1614 wspólnie z ojcem odnowił kościół katolicki w Muśnikach. Zbudował również drewniany kościół w swoich dobrach Hoduciszkach, które zapisał kapitule wileńskiej. Dn. 4 IV 1615 r. mianowany został referendarzem W. Ks. Lit. Był również protonotariuszem apostolskim i prepozytem (proboszczem) wileńskim i gieranońskim. W r. 1618 odbył podróż do Włoch dla starań o biskupstwo żmudzkie i odwiedził powtórnie w sierpniu t. r. Padwę. Prowizję na biskupstwo żmudzkie otrzymał 26 XI 1618 r., objął jednak rządy nad diecezją żmudzką dopiero w r. 1619. W l. 1619 i 1620, w czasie nieobecności biskupa wileńskiego E. Wołłowicza, administrował wspólnie z sufraganem wileńskim Abrahamem Wojną diecezją wileńską. W r. 1621 zapisał własne dobra Dokszyce kapitule żmudzkiej i oparł na nich fundusz dla utworzonej przez niego sufraganii żmudzkiej. Pierwszym sufraganem został jego sługa, prałat wormiański Mikołaj Pawercjusz.
W diecezji żmudzkiej odebrał K. z pomocą Jana Mleczki, sędziego ziemskiego żmudzkiego, od kalwinów kościoły w Kurtowianach, Rosieniach i Kurszanach. W swych akcjach rewindykacyjnych nie cofał się przed użyciem środków, które wzbudzały sprzeciw nawet u katolików. Dn. 21 VII 1620 r. napadł na zbór ewangelicki w Giałowie pod Ejragołą, należący do Krystyny Nonhartówny, wdowy po Sebastianie Kęsztorcie, sędzim ziemskim żmudzkim. Zbór spalił i obrabował, nie oszczędzając również szkoły i bakałarza. Proces przeciwko niemu wszczęty przez Kęsztortową znalazł poparcie nie tylko u kalwina K. Radziwiłła, hetmana polnego, lecz także u króla i senatorów katolików oraz szlachty na sejmikach, która np. na sejmiku mińskim polecała sprawę najazdu poruszyć na sejmie. Proces zakończyła jednak ugoda polubowna zawarta około 1 X t. r. K. miał przeprosić króla oraz sędzinę żmudzką osobiście w domu hetmana polnego w Wilnie, zwrócić dzwony i zapłacić 3 000 zł odszkodowania. Słudzy, uczestnicy napadu i spalenia zboru, mieli odsiedzieć wieżę.
K. nie tylko restytuował dla katolicyzmu kościoły ewangelickie, lecz także zakładał nowe parafie i kaplice. W czasie swych krótkich rządów wystawił kaplice w Lepławkach i Gorzdach, a następnie utworzył nową parafię gorzdowską Św. Jana. Zorganizował także nowe parafie w Powondeniu, Zamuszu, Nowych Żagorach, Kławanach i Ławkowie oraz osadził księży w Średniku, a w r. 1625 przy kaplicy w Lidowianach. Uposażył również dwóch jezuitów mieszkających w Wornianach i polecił im prowadzenie nauk dla ludności w katedrze worniańskiej. Ta wytężona działalność organizacyjna łączyła się z wprowadzaniem od r. 1622 w diecezji ustaw soboru trydenckiego, dotąd ściśle nie przestrzeganych. W r. 1624 oddał K. zarząd diecezji swemu oficjałowi – prałatowi Janowi Wyszomirskiemu – i wyjechał do Włoch. Dn. 20 IX t. r. był już w Rzymie. Po powrocie w r. 1625 zastał diecezję spustoszoną przez Szwedów i wyludnioną przez nieurodzaj i zarazę. Zmarł 13 II 1626 r. w Wornianach. Z okazji uroczystości związanych z przewiezieniem jego ciała do Wilna jezuita Maciej Flascius wygłosił kazanie podkreślające zasługi K-i dla Kościoła. Pogrzeb odbył się 28 VII t. r. w Wilnie. Zmarły pochowany został w katedrze wileńskiej, gdzie wystawiono mu okazały nagrobek.
Estreicher; Enc. Org.; Podr. Enc. Kośc.; Przyałgowski, Żywoty bpów wil., II 70, 81; Słow. Geogr., II 93, III 89; Boniecki; Dworzaczek, Genealogia; Kojałowicz W. W., Herbarz rycerstwa W. X. Litewskiego tak zwany Compendium, Wyd. F. Piekosiński, „Herold Pol.” 1897 s. 39; Niesiecki; Eubel K., Hierarchia catolica, medii aevi…, Münster–Regensburg 1899 IV 104; Szostakiewicz Z., Katalog biskupów obrządku łacińskiego przedrozbiorowej Polski, Rzym 1954 s. 95; Wolff, Senatorowie W. Ks. Lit; – Chodynicki K., Sprawa i spalenie zboru ewangielickiego w Giałowie na Żmudzi, „Reform. w Pol.” R. 5: 1928 s. 146–51; Czerski S., Opis żmudzkiej diecezji, Wil. 1830 s. 79; M[erczyng] H., Zbory i senatorowie protestanccy w dawnej Rzeczypospolitej, W. 1905 s. 87–8; Tyszkowski K., Wojna o Smoleńsk 1613–1615, Lw. 1932 s. 158; Wołonczewski M., Biskupstwo żmujdzkie, Kr. 1898 s. 60–5; – Archeografičeskij Sbornik Dokumentov, Wil. 1870 VIII 133–243; Bartoszewski W., Emblema cnot panów Kiszków, Wil. 1614; Cichocki K., Alloquiorum Osiecensium… libri quinque, Cracoviae 1615 liber 2 cap. 22; Księgi nacji polskiej w Padwie, Wyd. S. Windakiewicz, Arch. do Dziej. Liter., Kr. 1890 VI 35, 40; – AGAD: Arch. Radziwiłłów, dz. II teka 6 nr 730, dz. V teka 149 nr 6764, 6765.
Tadeusz Wasilewski