Dembiński Stanisław Kostka, h. Nieczuja (1708–1781), wojewoda krakowski, syn Piotra, starosty czchowskiego, później kolejno kasztelana oświęcimskiego i bieckiego, oraz Anny z Lipińskich, dziedzic Baryczy pod Wieliczką i 7 innych majątków, urodził się 20 XII w Kossocicach. W r. 1733 przy boku ojca głosował za Leszczyńskim; w r. 1738 był porucznikiem chor. pancer. Rzewuskiego (w r. 1742 Załuskiego). W r. 1750 pierwszy raz wybrany posłem na sejm ekstraordynaryjny, nie okazał ambicji parlamentarzysty. Od r. 1752 posiadał starostwo wolbromskie, które odstąpił Franciszkowi D. h. Rawicz. Od czerwca 1757 tytułował się podczaszym krakowskim (po bracie Arnolfie); od 1757 miał chorągiew husarską i pułkownikowską. Umiarkowany stronnik Familii, posłował na konwokację, a potem jako delegat województwa krakowskiego wraz z paru innymi Dembińskimi, po części h. Rawicz, uczestniczył w elekcji Stanisława Augusta. Widocznie cenił go i potrzebował nowy król w dzielnicy mocno przesiąkniętej wpływami opozycji, skoro go kreował 15 XII 1764 kasztelanem wojnickim i udekorował 8 V 1765 świeżym orderem św. Stanisława. W burzliwej dobie przed pierwszym rozbiorem, kiedy inni Dembińscy narażali swe dobra lub reputację (ów Franciszek h. Rawicz, wychowanek Lunewilu, chorąży bracławski, był konsyliarzem Generalności radomskiej, posłem na sejm 1767–8, zaś Jerzy posłem na zbojkotowany sejm 1768 r.), nasz kasztelan-regalista, choć sprzyjał ruchowi narodowemu, nie dał się użyć na narzędzie partii saskiej. On w województwie agitował za reformą skarbową (1766) i on zapewne namówił Franciszka, starostę pieczonoskiego, do nagłego cofnięcia się od marszałkowania w konfed. krakowskiej 20 VI 1768. Umiał jednak współdziałać z obozem barskim, skoro 18 XII 1771 pokierował obiorem M. Walewskiego na marszałka konf. krakowskiej. Sejmik proszowski 22 III 1773 polecił go królowi na wojewodę, ale to była rekomendacja przedwczesna. D. pocieszał się (od 2 VII 1774) orderem orła białego. W sejmie rozbiorowym, jako senator z dzielnicy odciętej, udziału nie brał (zasiadający tam poseł D., starosta pieczonowski, należał do mniejszości przeciwnej Ponińskiemu), nie stawił się też kasztelan na sejm skonfederowany pod laską Andrzeja Mokronowskiego w r. 1776. »Wyszarzały i wypracowany obywatel«, jak sam siebie nazywa, uchodził jednak w oczach króla na równi z kasztelanem bieckim Ankwiczem za »gospodarza« województwa krakowskiego i był z góry upatrzony na kierownika Komisji Boni Ordinis. Zagaił tę komisję w Krakowie 20 X 1779 i wkrótce otrzymał godność wojewody, niedługo się nią jednak cieszył i niewiele zdziałał dla miasta, bo 11 XII 1781 zmarł nagle w Kotlicach, zostawiając testament ze znacznymi zapisami na cele pobożne. Mieszkał przeważnie w Małoszowie. Starościna wolbromska, Urszula z Morsztynów D-a, wdowa po Franciszku, przedsiębiorcza pionierka przemysłu, zasłynie w r. 1794 jako »jedna z najbardziej poważanych i cenionych tak dla swej zacności jak i rozumu niewiast, o niejednej dla powstania zasłudze«.
Bartoszewicz w Enc. Org.; Krasicka J., Kraków i ziemia krak. w konf. barskiej, »Bibl. Krak.« nr 43; Vol. leg. VII; Diariusz s. 1750, wyd. Konopczyński; Diariusz s. konwok.; Matuszewicz, Pamiętniki; Korzon, Wewn. dzieje, II, III; Kupczyński T., Kraków w powstaniu kościuszkowskim, Kr. 1912, 106; Listy D-go do St. Augusta w rkp. B. Czart. 660–1.
Władysław Konopczyński