Kostka Stanisław h. Dąbrowa (ok. 1534–1587), podkomorzy chełmiński. Był synem Macieja i Barbary Komorowskiej h. Korczak, bratem bpa chełmińskiego Piotra. W młodych latach miał uzyskać wykształcenie wojskowe w Niderlandach, Niemczech i na Węgrzech. Po wyprawie radoszkowickiej walczył w okolicach Połocka, zdobywając w r. 1568 zamek Lepal. Otrzymał za to od króla dożywocie na z dawna Kostkom zastawionych dobrach: Szynwałdzie, Jankowicach, Błonowie i Wydrznie w woj. chełmińskim. W r. 1569 znalazł się w orszaku posła polskiego Piotra Barzi w Hiszpanii, skąd wrócił w r. 157l. Nie ma jednak śladów, żeby, jak chciała tego tradycja rodzinna, K. był po śmierci posła uprawomocniony do rokowań z Filipem II. Henryk Walezy miał wysyłać K-ę do Brunświku z listami do Zofii Jagiellonki. Podczas drugiego bezkrólewia K. stał się w Prusach rzecznikiem bliskiego współdziałania z Koroną i gorącym zwolennikiem Batorego. Dał temu wyraz na sejmiku malborskim 25 IV 1575 r., domagając się wysłania posłów do Stężycy, i na sejmiku grudziądzkim w marcu 1576 r. On też razem z bratem bpem Piotrem witał pod Toruniem przybywającego do Prus Batorego. Król już w czerwcu t. r. mianował go podkomorzym chełmińskim. Nie K., jak mylnie informuje „Encyklopedia Wojskowa”, dowodził oddziałem obserwującym flotę gdańską podczas bitwy lubiszewskiej, ale inny Stanisław Kostka, wojewodzic sandomierski. K. był jednak przy królu podczas działań pod Latarnią w sierpniu 1576 r. Wziął udział we wszystkich trzech wyprawach Batorego przeciw Iwanowi Groźnemu. W r. 1580 dowodził transportem dział i sprzętu wojennego, prowadził roboty oblężnicze pod Wieliżem, Wielkimi Łukami i Zawołocią, miał również uczestniczyć w wyprawie pod Toropiec. W grudniu 1581 r. pod Pskowem posługiwał się nim Jan Zamoyski, zachęcając żołnierzy do wytrwania.

K. służył Batoremu nie tylko na polu walki. Już w r. 1576 wysyłał go król do Królewca. W r. 1583, po śmierci Magnusa, jeździł do Kurlandii i do Inflant. W r. 1584 brał udział w komisji rozpatrującej sprawę handlu angielskiego w Elblągu. Wielokrotnie posłował od króla na sejmiki pruskie (30 XII 1577, 28 II 1582, 2 V t. r.) i od sejmiku do króla (1580). Brał udział w sejmach w l. 1578, 1581, 1582, 1585, jako reprezentant szlachty chełmińskiej. Zwolennik ściślejszego zespolenia Prus z Koroną, w r. 1584 na zjeździe malborskim przemawiał za uznaniem przez szlachtę pruską Trybunału Piotrkowskiego, a jego wypowiedź w tym duchu na sejmie 28 II 1585 r. miała przesądzić takie rozstrzygnięcie sprawy. Posądzano K-ę, że nie był tu bezinteresowny, bowiem przegraną sprawę o Sztemberg chciał wygrać przed trybunałem. Ostatnim przejawem działalności publicznej K-i był udział w konwokacji po śmierci Batorego. Dn. 6 II 1587 r. razem z innymi Prusakami składał kondolencje królowej Annie.

Batory wierną służbę wynagrodził nadaniem K-ce starostwa lemburgskiego w Inflantach oraz 23 I 1581 r. Janiszewa w woj. pomorskim. Natury niespokojnej, miewał K. zatargi m. in. z Jerzym Kosputem zamieszkałym w Księstwie Pruskim, którego najechał na obszarze spornym. K. ożenił się z Zofią Kizinkówną przed 12 VIII 1577 r., kiedy to Stefan Batory dożywocie na Szynwałdzie przeniósł i na jej osobę. Zmarł K. bezpotomnie w r. 1587, opłakiwany wierszami przez Krzysztofa Warszewickiego i Andrzeja Schoneusa.

Enc. Org.; Enc. Wojsk.; W. Enc. Ilustr.; Boniecki; Dworzaczek, Genealogia; Niesiecki; Paprocki; Uruski; Żychliński; Czaplewski, Senatorowie Prus Król.; – Glemma T., Piotr Kostka, „Roczniki Tow. Nauk. w Tor.” R. 61: 1959 z. 2; Lengnich, Gesch. d. preuss. Lande, III–IV; Lepszy K., Prusy Książęce a Polska, w latach 1576–1578, w: Księga pamiątkowa ku czci W. Sobieskiego, Kr. 1932 s. 163; – Akta podkancl. Krasińskiego, I–III; Arch. Zamoyskiego, II, III; Diariusze sejmowe 1585 r., Wyd. A. Czuczyński, Kr. 1901, Script. Rer. Pol., XVIII; Heidenstein R., Pamiętnik wojny moskiewskiej, Wyd. J. Czubek, Lw. 1894; Lustracja województw Prus Królewskich, Wyd. S. Hoszowski, Gd. 1967; Sprawy wojenne króla Stefana Batorego z l. 1576–1586, Wyd. I. Polkowski, Kr. 1887, Acta Hist., XI; – AGAD: Metryka Kor. 123 k. 471; Arch. Tor.: V 10 k. 9; B. Czart.: rkp. 1322.

Andrzej Tomczak