Krasiński Stanisław h. Ślepowron (1534–1598), sekretarz królewski, prałat kilku kapituł. Ur. w Mniszewie Murowanym na Mazowszu; syn stolnika ciechanowskiego Jana i Katarzyny z Murowanego Mniszewa, brat Franciszka (zob.) i Andrzeja (zob.). W półr. letn. 1550 r. zapisał się na Uniw. Krak. Przed r. 1562 został kanonikiem łowickim i archidiakonem łęczyckim, a 24 X 1562 r. kanonikiem gnieźnieńskim i rychło dał się poznać jako energiczny obrońca interesów kapituły zarówno na forum publicznym, jak i w wewnętrznych sporach kapituły z arcybiskupem. Na sejmach l. 1563/4 i 1565 bronił dóbr kapitulnych przed egzekucją, krytykując zarazem słabość akcji biskupów w obronie zagrożonych przywilejów gospodarczych i prawnych Kościoła. W l. 1563–7 pośredniczył między prymasem J. Uchańskim a kapitułą, broniąc jej uprawnień ograniczanych przez arcybiskupa. W połowie 1565 r. posłował K. do Rzymu jako wysłannik polskiego duchowieństwa; przed papieżem Piusem IV wygłosił zachowaną do dziś mowę; uzyskał zawieszenie dla Polski postanowień soboru trydenckiego przeciwko łączeniu beneficjów, a prócz tego 18 IX t. r. otrzymał w Rzymie godność doktora obojga praw. W Rzymie przebywał do 9 XI 1565 r. Ok. r. 1566 został K. sekretarzem królewskim dzięki poparciu brata Franciszka, a za czasów podkanclerstwa tegoż sprawował funkcję wielkiego sekretarza (regenta kancelarii mniejszej). Na tym stanowisku uczestniczył m. in. w sejmie unijnym 1569 i elekcyjnym 1573 r. Posuwał się też w karierze duchownej: w r. 1568 został scholastykiem gnieźnieńskim, w 1571 kustoszem płockim i kanonikiem krakowskim, w 1573 był kanonikiem warszawskim (prepozytem warszawskim mógł zostać najwyżej po r. 1595) i sandomierskim, a na wiosnę t. r. otrzymał godność archidiakona krakowskiego. Stale posłował w imieniu średniego kleru; i tak kapituła gnieźnieńska wysłała go na sejmy 1566 i 1574 r. (koronacyjny), a krakowska na sejmy 1572, 1573 (konwokacyjny) i 1582 r., na sejmik generalny małopolski 1576 r., na synody piotrkowskie 1577 i 1589 r. oraz na Trybunał Kor. 1590 r. Od lat siedemdziesiątych przebywał K. przeważnie w Krakowie lub w użytkowanych przez siebie podmiejskich dobrach. W sporach między bratem Franciszkiem a kapitułą stawał raczej po stronie tej ostatniej. Nie zgadzał się z bratem np. w kwestiach tolerancji (pierwszym zadaniem, które powierzyła K-emu w lipcu 1571 r. kapituła krakowska, było interweniowanie na dworze królewskim przeciw wydaniu pozwolenia kalwinom na kupno «brogu» na zbór krakowski). Dn. 8 X 1573 r. w domu K-ego zebrała się kapituła krakowska w sprawie obalenia konfederacji warszawskiej «de religione» i obrony interesów średniego kleru. K. brał też udział w pracach gospodarczych kapituły, zwłaszcza dotyczących dóbr pabianickich. Jako zaufany nuncjuszów papieskich i prymasa S. Karnkowskiego był używany do specjalnych zadań, a m. in. prowadził procesy w sprawach karności kościelnej. Jeszcze ok. r. 1580 bronił prawa kleru polskiego do posiadania wielu beneficjów. W r. 1582 napisał memoriał w kwestii wprowadzenia rytu rzymskiego w Polsce, proponując częściowe zachowanie zwyczajów polskich.

K. cieszył się poważaniem Stefana Batorego i Zygmunta III. W r. 1579 był wprowadzony w sprawę rokowań z Habsburgami, w 1580 uczestniczył w generalnej komisji granicznej polsko-węgierskiej, a w 1584 był posłem królewskim na zakłócony przez Zborowskich sejmik proszowski. Dn. 25 IX 1587 r. posiedzenie kapituły krakowskiej, odbyte częściowo w jego domu, poparło J. Zamoyskiego i Zygmunta III przeciwko zagrażającemu Krakowowi arcyksięciu Maksymilianowi. W sierpniu 1591 r. nowy włodarz diecezji krak. Jerzy Radziwiłł mianował K-ego jej zarządcą na czas swego pobytu we Włoszech oraz wikariuszem i oficjałem generalnym. Dwie ostatnie funkcje pełnił K. od 8 XI t. r. do śmierci. Zmarł w Krakowie lub okolicy 11 (lub 12) IX 1598 r. Pochowany w katedrze wawelskiej, ma epitafium tamże, a drugie późniejsze w Krasnem.

K. był uważany za dobrego mówcę i kaznodzieję, ale wiadomości o jego pracach drukowanych nie potwierdzają się (w każdym razie nie był autorem „Compendium dyaryuszu… peregrynacyi…”, które napisał Stanisław Bonifacy Krasiński, ani rozprawy „De periodis…”). Miał stosunki z profesorami krakowskimi, o czym świadczą poświęcone mu książki (m. in. przez Adama Romera, Andrzeja Schoneusa i in.). Największym czynem K-ego jako mecenasa był patronat nad Akad. Krak. W l. 1573–84 troszczył się on z ramienia kapituły płockiej o realizację fundacji bpa A. Noskowskiego, w r. 1577 był jednym z «reformatórów» uniwersytetu, a w r. 1589 podarował mu 300 złp. Testament K-ego obdarzył też głównie instytucje akademickie: z zakupionego za 7 000 złp. czynszu 312 złp. rocznie miało iść, wg dyspozycji egzekutorów z r. 1600, na «contubernium» Krasińskich (tj. na 12 studentów ze szlachty mazowieckiej i na seniora Bursy Jerozolimskiej, który winien był ich prywatnie uczyć), zaś 34 złp. na inne cele uniwersyteckie.

Estreicher; Jocher; Podr. Enc. Kośc.; Juszyński, Dykcjonarz, I ; Słow. Geogr., IV 623; Boniecki; Dworzaczek, Genealogia; Paprocki; Korytkowski, Prałaci gnieźn., II; Łętowski, Katalog bpów krak., III; Wiśniewski J., Katalog prałatów i kanoników sandomierskich…, Radom 1926 s. 163–4, dod. źródłowy s. 3, 25; – Barycz, Historia UJ; tenże, Polacy na studiach w Rzymie; Cerchowie M. i S., Pomniki Krakowa, Wyd. F. Kopera, Kr.–W. 1904 II; Glemma T., Piotr Kostka, „Roczniki Tow. Nauk. w Tor.” R. 61: 1959; Gostyński T., Franciszek Krasiński, polityk złotego wieku, W. 1938; Kaniewska I., Żelewski R., Urban W., Studia z dziejów młodzieży Uniwersytetu Krakowskiego w dobie Renesansu, Pod. red. K. Lepszego, Kr. 1964 s. 172–3; Nowowiejski A. J., Płock, Płock 1930; Radziszewska J., Komisje graniczne polsko-węgierskie od strony Spisza w XVI wieku, w: Mediaevalia. W 50 rocznicę pracy naukowej Jana Dąbrowskiego, W. 1960 s. 386; Teka Grona Konserwatorów Galicji Zachodniej, Kr. 1900 I; – Akta podkancl. Krasińskiego, II–III; Akta sejmikowe woj. krak., I; Akta Unii; Album stud. Univ. Crac., II 341; Arch. do Dziej. Liter., XV cz. 1; Conclusiones Univ. Crac., 345, 416, 424 i in.; Mater. do dziej. piśmiennictwa pol., I; Matricularum summ., V cz. 1 nr 4342, cz. 2 nr 10215; Mon. Pol. Vat., IV–VI; Statuta capitularia ecclesiae cathedralis Cracoviensis, Ed. I. Polkowski, Kr. 1884 s. 127–8, 161–2; Uchańsciana; Vincent Laureo… et ses dépêches…, Wyd. T. Wierzbowski, W. 1887; Wielewicki, Dziennik, I; – Arch. Kapit. w Gnieźnie: Kilkadziesiąt oryginalnych listów K-ego (nie wykorzystane); Arch. Kapit. w Kr.: Acta act. VI, VIII; Arch. Kurii Metrop. w Kr.: Episcopalia t. 30, 33, Officialia t. III; Arch. Państw. w Kr.: Castrensia Crac., t. 133 s. 954–6, t. 134 s. 123–7; B. Czart.: rkp. 1288 s. 54–84, 125–136, nr 1610 s. 291–5, nr 2095, s. 98–108, 127–8, 161–3, 258–64, 284 i in.

Wacław Urban