Łętowski Stanisław h. Ogończyk (zm. 1776), podstoli, później podkomorzy krakowski, poseł na sejmy. Pochodził z małopolskiej linii Łętowskich. Był czwartym synem Stanisława, chorążego krakowskiego, i jego pierwszej żony, Heleny Zborowskiej z Rytwian. Miał liczne rodzeństwo (7 braci i siostrę). Odziedziczył po ojcu część miasta Gorlic, Koszyce i Koszyczki pod Tarnowem, Bączalę, Walowice i Wolicę w pow. jasielskim, Stroniawę Modlnicę w pow. krakowskim oraz Iwnicę na Wołyniu, gdzie ufundował kościół i parafię. Później nabył Bobowę w pow. grybowskim, a sprzedał Iwnicę. Działalność publiczną Ł. rozpoczął jako sędzia grodzki biecki i porucznik pow. bieckiego, biorąc udział w r. 1733 w elekcji Leszczyńskiego. W początkach panowania Augusta III otrzymał urząd podstolego krakowskiego w r. 1735 i podstarościego bieckiego w r. 1736. Znajdował się zawsze w obozie przeciwników «familii» Czartoryskich. Był stronnikiem hetmana w. kor. Józefa Potockiego, a po jego śmierci w r. 1751 – Jana Klemensa Branickiego. W r. 1739 Ł. został deputatem na Trybunał Kor. i funkcję tę sprawował również w l. 1740, 1754, 1756 i 1757. Był też komisarzem Trybunału Skarbowego w Radomiu. Od r. 1744 zajmował stanowisko sędziego generalnego wojskowego. Ł. posiadał dużą popularność wśród szlachty, «wodził rej w województwie, podnosił laski na sejmikach» (L. Łętowski).
Sejmik w Proszowicach często wybierał Ł-ego posłem na sejmy z woj. krakowskiego. W r. 1744 udał się Ł. na sejm grodzieński z instrukcją zalecającą popieranie aukcji wojska i reformy sądownictwa. Następnie uczestniczył w sejmie nadzwycz. w Warszawie w r. 1750, który został zerwany z inspiracji Potockich, głównie hetmana. Ł. był jednym z posłów, którzy się do tego przyczynili przez utrudnianie elekcji marszałka i poparcie posła bełskiego Antoniego Wydżgi, tamującego activitas izby poselskiej. W r. 1751 Ł. został regimentarzem wojsk kor. partii małopolskiej, kiedy Branicki, otrzymując buławę, zmuszony był oddalić Adama Małachowskiego. Ze stanowiska tego Ł. zrezygnował w r. 1753. Był także pułkownikiem chorągwi husarskiej bpa krakowskiego Andrzeja S. Załuskiego. Gdy w r. 1754 Potoccy i Branicki zabiegali o utrzymanie ordynacji ostrogskiej, Ł. na sejmie warszawskim zachęcał do zgodnej elekcji marszałka i wyrażał życzenie, aby król powołał komisję do spraw ordynacji. Na prośbę 32 senatorów król istotnie powierzył osobnej komisji przeprowadzenie lustracji i spisanie inwentarza dóbr ordynacji ostrogskiej. Do komisji tej, działającej w l. 1754–6 wszedł również Ł., obok bpa Załuskiego, hetmanów Branickiego, Michała Radziwiłła i innych. W marcu 1759 został mianowany podkomorzym krakowskim, w r. 1762 wiceadministratorem żup wielickich, a następnie wielkorządcą krakowskim. Posiadał także starostwo bocheńskie i wielickie. W l. 1760 i 1762 był posłem na sejmy również z woj. krakowskiego. Kiedy podczas sejmu 1762 r. Czartoryscy zakwestionowali szlachectwo H. Brühla, a po zerwaniu obrad ogłosili skierowany przeciw niemu manifest, Ł. znalazł się w liczbie 49 posłów, którzy podpisali remanifest w obronie Brühla.
W okresie bezkrólewia po śmierci Augusta III Ł. należał do stronnictwa hetmańskiego (J. K. Branickiego) i podczas sejmu konwokacyjnego w maju 1764 podpisał się pod manifestem, protestującym przeciw poczynaniom Czartoryskich i obecności w kraju wojsk rosyjskich. We wrześniu t. r. wziął jednak udział w elekcji Stanisława Poniatowskiego. Sejmik proszowski wysunął wtedy Ł-ego jako kandydata do pieczęci kanclerskiej, ale bezskutecznie. Otrzymał on natomiast w r. 1765 list przypowiedni na chorągiew pancerną po Bielińskim oraz w r. 1766 Order Św. Stanisława. Gdy ruch konfederacji barskiej w r. 1768 ogarnął Krakowskie, Ł. trzymał się na uboczu, nie idąc za przykładem brata Aleksandra i syna Michała.
Po zajęciu części ziem polskich przez Rosję, Austrię i Prusy w r. 1772 był posłem na sejm tzw. delegacyjny, obradujący w Warszawie w l. 1773–5. Dn. 19 IV 1773 Ł. jako pierwszy poseł krakowski dokonał otwarcia tego sejmu za zezwoleniem królewskim, ponieważ marszałek sejmu poprzedniego był nieobecny. Zawiadomił zebranych o zawiązaniu konfederacji 16 IV i oznajmił, że sejm ma również obradować pod jej węzłem, a Adam Poniński, wybrany marszałkiem konfederacji dla Korony, powinien zostać także marszałkiem sejmowym. W ten sposób Ł. popierał zamiary twórców konfederacji, którym chodziło o możliwość zastosowania zasady większości głosów, gdyż obawiali się oporu przeciw podziałowi kraju i zerwania sejmu. Propozycja Ł-ego spotkała się ze sprzeciwem posłów litewskich, zwłaszcza nowogrodzkich, T. Rejtana i S. Korsaka, oraz łęczyckich z Korony, R. Dunina i S. Kożuchowskiego. Protestowali oni przeciw konfederacji, gdyż zostali wezwani uniwersałami na sejm walny. Ł. jednak nie zważając na to, przekazał laskę izby poselskiej Ponińskiemu. Nazajutrz, przed przybyciem do izby Ponińskiego, posłowie litewscy i wielu koronnych prosiło Ł-ego o zagajenie sejmu i przystąpienie do wyboru marszałka. Podkomorzy odpowiedział, że nie może już tego zrobić, gdyż poprzedniego dnia oddał laskę Ponińskiemu. Nie ustąpił też wobec dalszych usilnych nalegań i wyszedł z izby, nie zważając na ostre zarzuty, że jest zdrajcą ojczyzny i złym obywatelem. Trzeciego dnia, 21 IV, gdy król wyraził poparcie dla konfederacji, a poseł sandomierski Marcin Lubomirski zalimitował sesję imieniem Ponińskiego, Ł., opuszczając izbę, groził aresztem posłom litewskim pozostającym w niej na znak protestu. Kiedy z sejmu wyłoniono delegację do układów z trzema mocarstwami w sprawie zabranych przez nie ziem Rzplitej i formy jej ustroju, Ł. wszedł w jej skład i wraz z przyrodnim bratem Aleksandrem, podczaszym krak., podpisał 18 IX 1773 traktat pierwszego rozbioru Polski za woj. krakowskie. Bracia otrzymali za to pozwolenie na wybranie hiberny od szlachty. Swoim zachowaniem na sejmie 1773 r. Ł. naraził się bardzo opinii współczesnych. W r. 1774 został powołany do Komisji Rozdawniczej Kor., która po kasacie zakonu jezuitów zyskała prawo rozporządzania jego majątkiem. Z dóbr jezuickich Ł. otrzymał wtedy Zagórzany.
Z reformatami bieckimi utrzymywał Ł. bliskie kontakty, sprawując urząd syndyka apostolskiego ich klasztoru. Majątku nie przysporzył, wiele wydatków pochłonęła jego aktywność w życiu publicznym. Będąc już w podeszłym wieku, zmarł 25 I 1776 we wsi Wysocice w pow. miechowskim i został pochowany w grobie rodzinnym w klasztorze reformatów w Bieczu 3 II t. r.
Ł. żonaty był dwukrotnie. Pierwszą żoną była Konstancja Jordanówna, córka wojewody bracławskiego Michała Stefana (zob.), drugą, od r. 1765, Krystyna Dembińska, kasztelanicówna wojnicka, wdowa po Aleksandrze Romerze. Po Konstancji pozostało sześcioro dzieci; synowie: Michał, Stanisław, Adam i Franciszek, oraz córki: Katarzyna i Helena; po Krystynie dwoje: Andrzej i Marianna. Wnukiem Ł-ego był Ludwik (zob.).
Estreicher; Boniecki; Niesiecki; Uruski; – Konopczyński W., Geneza i ustanowienie Rady Nieustającej, Kr. 1917; tenże, Konfederacja barska, W. 1936–8 I–II; tenże, Polska w dobie wojny siedmioletniej, Kr.–W. 1909–11 I–II; tenże, Sejm grodzieński 1752 r., w: Mrok i świt, W. 1911; Skibiński M., Europa a Polska w dobie wojny o sukcesję austriacką w latach 1740–1745, Kr. 1913 I–II; Szujski J., Dzieje Polski, Lw. 1866 IV 385, 497, 498, 511; Załęski S., Jezuici w Polsce porozbiorowej, Kr. 1907 I 41 i n.; – Diariusz czterech pierwszych dni Sejmu Extraordynaryjnego warszawskiego w r. 1773, Wyd. J. K. Z., „Przew. Nauk. i Liter.” (Lw.) R. 14: 1886; Diariusz sejmu convocationis siedmioniedzielnego warszawskiego, W. 1764; Diariusz sejmu electionis między wsią Wolą i miastem Warszawą odprawionego, W. 1764; Diariusz sejmu ordynaryjnego warszawskiego w r. 1762, [b. m.] 1762; Diariusze sejmów z lat 1750, 1752, 1754, i 1758, Wyd. W. Konopczyński, W. 1937; Epitafium inskrypcyjne S. Łętowskiego w kościele OO. Reformatów w Bieczu; [Gurowski A.], Protokół albo opisanie zaszłych czynności na delegacji od stanów Rzeczypospolitej na sejmie ekstraordynaryjnym… d. 19 V 1773 wyznaczonej, a d. 19 III 1775 zakończonej…, W. 1775; Łętowski L., Wspomnienia pamiętnikarskie, Wyd. H. Barycz, Wr. 1956; Matuszewicz M., Pamiętniki, Wyd. A. Pawiński, W. 1876 II, IV; Mémoires du roi Stanislas-Auguste Poniatowski, S. Pet.–Leningrad 1914–24 I–II; Trzecieski S. F., Kazanie na pogrzebie Stanisława Łętowskiego… miane, Kr. 1777; Vol. leg., VII 108, VIII 5, 6, 8, 14, 20, 22, 29, 30,38,82, 153; – „Kur. Pol.” 1744 nr 404, 1746 nr 515, 1749 nr 662, 1750 nr 720, 1753 nr 864, 865, 875, 876, 1754 nr 58, 1757 nr 27, 39, 43 i „Addytament do gazet” nr 26, 1759 nr 9, 12; „Kur. Warsz.” 1761 nr 46; „Suplement do Wiad. Warsz.” 1762 nr 82, 1765 nr 45, 1773 nr 32; – AGAD Arch. Roskie XII/49 (53 listy z l. 1751–67 do J. K. Branickiego), XXIX/5, LXIV/100 (11 listów z l. 1771–80 do Izabeli Branickiej), LXIX/78, LXXI/73, LXXIII/76 (23 listy z l. 1772–3 do Piotra Piramowicza); Arch. klaszt. Reformatów w Bieczu: Kronika Klasztoru OO. Reformatów w Bieczu z l. 1624–1944, k. 277, 280 (informacja O. Jana Pasiecznika); Arch. Państw. w Kr.; B. Jag.: rkp. 3729; B. Ossol.: rkp. 273, 274, 298, 571, 573, 575, 589, 717, 718, 11620, 11829 (18 listów Ł-ego do A. Małachowskiego); B. Uniw. Warsz.: rkp. 99, 125, 131.
Hanna Dymnicka