Lipski (z Lipia) Stanisław h. Rogala (zm. ok. 1510), kanonik płocki i warszawski, prepozyt płocki, podkanclerzy książąt mazowieckich. Syn Stanisława z Lipia w pow. grójeckim, miał braci: Mikołaja, Macieja, Pawła i Michała. W r. 1468 L., «notarius de Lipie» otrzymał wraz z braćmi od synów Bolesława IV, książąt mazowieckich, za zasługi przywilej zmniejszający czynsz z dóbr dziedzicznych Lipie i Machnatka w pow. grójeckim. W r. 1473 był pisarzem ziemskim ciechanowskim. Obrał drogę duchowną. W r. 1476 zrezygnował z godności kanonika pułtuskiego na rzecz Mikołaja z Mniszewa, kanclerza biskupa płockiego. Od t. r. był podkanclerzym książąt mazowieckich Bolesława V i Janusza II, którzy prowadzili wspólną kancelarię i księgi Metryki. Kanonik płocki i warszawski w r. 1479, pleban kościoła parafialnego w Makowie w r. 1483, w r. n. zrezygnował z altarii św. Katarzyny w kościele katedralnym płockim. W r. 1487 deputowany był od kapituły do księcia w sprawie posiadanych przez osoby świeckie dóbr kapituły płockiej, której był prepozytem w l. 1491–1501. Jako podkanclerzy prowadził L. od r. 1481 (po objęciu przez kanclerza ks. Piotra Chotkowskiego biskupstwa płockiego) księgę skarbową, obejmującą rachunki dworu książąt Janusza i Bolesława od końca 1477 r. do 27 IV 1490. Księga ta zachowała się jako jedyna ze wszystkich tego typu prowadzonych na Mazowszu w okresie przedinkorporacyjnym (AGAD: Metryka Kor. 7). Kierowanie zarządem skarbowym przez kanclerzy i podkanclerzych było specyfiką Mazowsza; kompetencje kanclerza w tym zakresie odpowiadały kompetencjom podskarbiego w Koronie. Rachunki notują wypłaty pensji dworowi oraz wydatki z pieniędzy czynszowych dostarczanych przez pisarzy ziemskich. Za panowania księcia Janusza L. czynny był w otoczeniu i radzie książęcej. Do Metryki wpisał własnoręcznie tekst postanowień sejmu płockiego z 8 XI 1490. Po śmierci Janusza II w r. 1495 L. nie wszedł do kancelarii księcia Konrada Rudego. Karierę związał nie z Konradem, w którego księstwie leżała jego ojcowizna, lecz z księciem Januszem.
Urzędowy charakter księgi skarbowej nie przeszkodził L-emu wnieść do niej po śmierci księcia Janusza zapisów dotyczących jego osobistych interesów, odnoszących się do dóbr nadanych mu przez księcia. Dobra gromadził L. zapobiegliwie, wykazując na tym polu znaczną ruchliwość. W r. 1481 otrzymał od ks. Janusza wieś Gromadzyn Wielki w pow. ciechanowskim, w 1482 nabył wieś Luszewo w pow. szreńskim, w 1486 uzyskał zmniejszenie czynszu z wsi Mały Gromadzyn, w t. r. otrzymał w Płocku spichlerz wraz z placem, ogrodem i winnicą, zwolniony od świadczeń. W r. 1487 przyjął w zastaw od Jana z Oczesat, podskarbiego ks. Bolesława, siedlisko zwane Rogalińska, położone w Warszawie, w obrębie dworu książęcego. W r. 1489 kupił od siostrzeńców ich dobra dziedziczne Zalesie, leżące przy wsi Machnatka. W r. 1494 otrzymał od Janusza II dom z ogrodami i zabudowaniami w Rożanie. Miał też u brata Mikołaja 200 kop groszy sumy dłużnej pod zastawem. Dzierżone przez L-ego wsie królewskie Maszewo i Wykowo w woj. płockim objęte były listą dóbr podlegających w 1497 r. konfiskacie za niestawiennictwo na wyprawę wołoską (konfiskata nie została egzekwowana). L. występował w drobnych sprawach w l. 1498–1509. Zmarł ok. r. 1510.
Boniecki; – Nowowiejski A. J., Płock, monografia historyczna, Wyd. 2., Płock 1930; Senkowski J., Skarbowość Mazowsza od końca XIV wieku do 1526 roku, W. 1965 s. 226–8; Sobol B., Sejm i sejmiki ziemskie na Mazowszu książęcym, W. 1968 s. 167, 171; Wolff A., Metryka Mazowiecka, W. 1929 s. 56; tenże, Studia nad urzędnikami mazowieckimi 1370–1526, Wr.–W.–Kr. 1962; – Acta capitulorum Crac.; Kod. maz. (Lubomirskiego), nr CCL, CCLXVII; Księga skarbowa Janusza II księcia mazowieckiego z lat 1477–1490, Wyd. J. Senkowski, „Kwart. Hist. Kult. Mater.” R. 7: 1959 nr 3 z. dod.; Lustracje województwa płockiego 1565–1789, Wyd. A. Sucheni-Grabowska, S. M. Szacherska, W. 1965; – AGAD: Metryka Kor. nr 5, 88, 106, nr 6, 252v.–254, 316, nr 7, nr 18, 36, 114–114v., 227–227v., nr 32 70v.–71v.; Arch. Diec. w Płocku: Dokumenty perg., 372, Episcopalia nr 6, 18, nr 10, 151.
Maria Woźniakowa