Podlodowski (Lupa Podlodowski) Stanisław, h. Janina (zm. 1550), poseł sejmowy, stolnik sandomierski. Był wnukiem Jana (zob.), czwartym synem Pawła i Katarzyny, bratem stryjecznym Jerzego (zob.), co najmniej od r. 1536 używał przydomka Lupa. Okres młodości spędził na którymś z dworów magnackich, najprawdopodobniej na dworze bpa krakowskiego i podkanclerzego kor. Piotra Tomickiego. Później związał się z krewniakiem Podlodowskich Samuelem Maciejowskim. Cieszył się opieką i protekcją nie tylko Tomickiego, lecz także i innych wpływowych prałatów, jak Andrzej Krzycki oraz Jan Chojeński. W r. 1528, chyba za sprawą Tomickiego, w nie znanych bliżej okolicznościach odbył podróż do Włoch. W trzy lata później wziął udział w kampanii obertyńskiej. Służył wówczas z czterokonnym pocztem w chorągw hetmańskiej. W r. 1541 po objęciu przez S. Maciejowskiego biskupstwa płockiego został marszałkiem jego dworu, a równocześnie starostą pułtuskim. T. r. złożył przysięgę wierności biskupowi i kapitule płockiej. W r. 1542, jako dworzanin Zygmunta I, wziął udział (wspólnie z Wojciechem Starzechowskim, star. drohobyckim i podkomorzym lwowskim) w komisji, która miała nagrodzić Turkom – szczególnie mieszkańcom Oczakowa – szkody spowodowane samowolnym najazdem ze strony polskiej. Oprócz oficjalnej instrukcji otrzymał P. specjalne ustne pouczenie od króla, co do zachowania się komisarzy polskich podczas negocjacji ze stroną turecką. W Winnicy, gdzie nastąpiło spotkanie obu stron, komisarze pomyślnie załatwili pretensje strony tureckiej. Jest prawdopodobne, że ok. r. 1544 P. był starostą czerskim. Po przeniesieniu Maciejowskiego na biskupstwo krakowskie (15 X 1545) P. i tutaj objął stanowisko marszałka jego dworu. Otrzymał nadto urząd starosty księstwa siewierskiego, będącego władztwem biskupów krakowskich.

Ok. r. 1546 P. został stolnikiem sandomierskim i z tego tytułu użytkował wieś Brzezinki. Wybrany w r. 1547 na posła z województwa sandomierskiego wziął udział w sejmie piotrkowskim (15 XII – 5 II 1548), na którym wybrano go na marszałka izby poselskiej. Wystąpił wówczas z propozycją, aby Zygmunt Stary przekazał władzę synowi. W objęciu rządów przez Zygmunta Augusta widział, zgodnie z ówczesnymi poglądami szlachty, możliwość zaradzenia wewnętrznym i zewnętrznym potrzebom państwa. Posłował z województwa sandomierskiego i na następny sejm w Piotrkowie (31 X – 12 XII 1548), który zebrał się już za rządów Zygmunta Augusta. Należał wtedy do senatorsko-szlacheckiej opozycji występującej przeciwko małżeństwu króla z Barbarą Radziwiłłówną. Nie podzielił poglądów swego patrona Maciejowskiego, popierającego młodego władcę, natomiast w kwestii królewskiego małżeństwa wystąpił podczas obrad aż pięciokrotnie. Żądał, powołując się na przedsejmowe obietnice senatorów, by doprowadzili do dyskusji nad małżeństwem króla w połączonych izbach, a gdyby to nie nastąpiło, groził rokoszem. Dziękował kaszt. poznańskiemu Andrzejowi Górce za jego wystąpienie przeciw królewskiemu małżeństwu. Pod koniec sejmu, gdy opozycja nie osiągnęła swego celu, zawiadomił senat o decyzji izby poselskiej niepodejmowania debat w sprawach państwa. Był P. w Piotrkowie podczas sejmu w r. 1550 (15 V – 26 VII), chociaż nie wiadomo, czy jako poseł. Przeprowadził wtedy bardzo korzystną, a pozostającą w sprzeczności z prawem, zamianę dóbr, co zapewne – jak sugerował współczesny pamflecista – ułagodziło jego opozycyjne stanowisko wobec króla. P. był mianowicie posiadaczem wójtostwa radomskiego, które wykupił od wójta radomskiego Mikołaja Kunata 25 III 1545. Następnie 4 VI 1548 uzyskał przywilej donacyjny na wsie: Dzierzków, Gołębiów i Wolę Gołębiowską, rzekomo należące do urzędu wójta (które król odłączył od wójtostwa radomskiego), a w rzeczywistości do miasta Radomia. Nie mogąc użytkować nieprawnie nabytych wsi, 29 I 1550 doprowadził do ich zamiany na wsie królewskie: Blizocin, Wolę Blizocką, Mleczków i Mazowszany. Frymark ów jako nierówny (wsie królewskie kilkakrotnie przewyższały wartość otrzymanych od P-ego) został unieważniony na sejmie 1564 r., z czym nie pogodzili się synowie P-ego.

P. był dziedzicem działu w Przytyku i części Zakrzowa, miał też dobra Brzegi oraz Górę w pow. radomskim. W posiadanych wsiach prowadził P. gospodarkę folwarczną i spławiał zboże do Gdańska. Jego dochody zwiększało uposażenie otrzymywane z tytułu funkcji pełnionych w służbie Maciejowskiego. Przeprowadzał liczne transakcje majątkowe, pożyczki, zastawy dóbr. P. należał do ludzi znanych i popularnych. Interesował się żywo biegiem wydarzeń europejskich, korespondował z Janem Ocieskim. Łukasz Górnicki wprowadził go na karty „Dworzanina” jako uczestnika dysput w biskupim pałacu prądnickim. Górnicki charakteryzował P-ego jako człowieka biegłego w rzemiośle rycerskim, znawcę prawa oraz jako rzecznika dawnego ideału życia szlachty polskiej, przeciwnika wprowadzenia w Polsce obyczajów obcych, szczególnie włoskich. Zmarł w r. 1550 między 9 VI a 4 VII. Pochowany został w kościele parafialnym w Przytyku i tam znajduje się jego płyta nagrobna.

Z małżeństwa z Elżbietą z Biejkowskich P. pozostawił trzech synów: Jana (zm. po r. 1586), Grzegorza i Jakuba, podkoniuszego królewskiego (zob.), oraz trzy córki: Dorotę, od r. 1575 żonę poety Jana Kochanowskiego (zob.), Urszulę i Annę. Syn P-ego Grzegorz (zm. 1576) był po studiach na Uniw. Krak. (1545) dworzaninem królewskim (1557), od r. 1569 starostą radomskim, posłował z województwa sandomierskiego na sejm 1572 r. Posiadał w pow. radomskim Blizocin, Wolę Blizocką, Podlodów, Ryków, część Pobroszyna Sycyńskiego oraz Zuków; można przypuszczać, że był współfundatorem (razem ze stryjem Walentym?) wzniesionego w Zukowie dworu obronnego.

Kaniewska I., Stanisław Lupa Podlodowski działacz sejmowy pierwszej połowy XVI w., „Odrodz. i Reform. w Pol.” T. 5: 1960 (tu mylne informacje dotyczące rodziców i dzieci); Pałucki W., Drogi i bezdroża skarbowości polskiej, Wr. 1974; tenże, Studia nad uposażeniem urzędników ziemskich w Koronie do schyłku XVI wieku, W. 1962 s. 175; Spieralski Z., Kampania obertyńska, W. 1961; Wiśniewski J., Dekanat radomski, Radom 1911 s. 5–28, 172–90; – Akta sądowe z wieku XVI rodziny Kochanowskich, Wyd. J. Plenkiewicz, Arch. do Dziej. Liter., Kr. 1904 X; Album stud. Univ. Crac., II 326 (Grzegorz); Diariusze sejmów koronnych 1548, 1553 i 1570 r., Kr. 1872 s. 1, 174–6, 189–90, 224–5, 233–4, Script. Rer. Pol., t. 1; Lustracja województwa sandomierskiego 1564–1565, W. 1963; Matricularum summ., IV wg indeksu, V 268, 289, 890; – AGAD: Metryka Kor., t. 76, k. 289, t. 78 k. 84–87, 33, Rejestr poborowy nr 51, Lustracja nr 9 k. 97, ASK 46, t. 41, 22; Arch. Kurii Metropol. w Kr.: Acta episcopalia, t. 26 k. 65, 124, 130, 400, t. 25 k. 305, 402, Acta administratorialia, t. 1 k. 503; Arch. Państw. w Kr.: Castr. Crac., t. 64 k. 247, t. 67 k. 170; – Informacje o dworze obronnym T. J. Horbacz i Z. Lechowicz.

Irena Kaniewska

​