Schwann Stanisław Marian (1912–1982), historyk medycyny, profesor Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Szczecinie, profesor uniwersytetu w Lipsku. Ur. 4 VII w Czerniowcach, był synem Karola, poborcy podatkowego (potomka Niemców przybyłych do Polski prawdopodobnie w XVIII w., którzy ulegli tu spolszczeniu), i Anieli z Nędzińskich.
S. zdał maturę w Czerniowcach w r. 1929. Następnie studiował na tamtejszym uniwersytecie, prawo (1929–32), ekonomię polityczną (1932–4), historię oraz filologię klasyczną (1934–6). W r. 1936 uzyskał stopień doktora prawa na podstawie rozprawy (w języku rumuńskim) o międzynarodowych zobowiązaniach Polski w zakresie ochrony mniejszości narodowych. T. r. uzyskał stypendium rządu polskiego dla Polaków z zagranicy, podjął na Uniw. Warsz. studia historyczne i filologiczne, których nie zdążył ukończyć. Wojnę spędził w Rumunii, gdzie ukrywając swoją przynależność narodową, utrzymywał się w Czerniowcach z prac dorywczych i korzystał z pomocy finansowej swych dawnych nauczycieli i kolegów akademickich. W r. 1942 przeniósł się do Braszowa, nadal utrzymując się z prac dorywczych.
W r. 1946 S. przyjechał do Polski i początkowo przebywał w Warszawie i Poznaniu. Od 1 VI 1948 prowadził seminarium handlu zagranicznego w Akad. Handlowej w Szczecinie, na stanowisku profesora kontraktowego. Po przekształceniu się w r. 1950 szczecińskiej Akad. Handlowej w Wyższą Szkołę Ekonomiczną (WSE) S. od r. 1951 objął kierownictwo Katedry Finansów, w l. 1951–3 był dziekanem Wydz. Finansów i w l. 1953–5 prorektorem ds. nauki. Po wcieleniu w r. 1955 WSE do Politechn. Szczecińskiej, jako jej Wydz. Ekonomii i Transportu, S. został prodziekanem tegoż Wydziału. Od r. 1957 redagował „Zeszyty Naukowe Politechniki Szczecińskiej” (serie: Budownictwo, Chemia, Ekonomika, Elektryka, Mechanika i Technika). Dn. 1 VII 1959 Uniw. Pozn. nostryfikował stopień doktora prawa S-a, a 17 XII t.r. przyznano mu tytuł docenta. Był członkiem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.
S. ogłosił książki: Finanse przedsiębiorstw transportu wodno-śródlądowego (W. 1956, wspólnie z Rudolfem Flakiem) i Finanse przedsiębiorstw transportu drogowego (W. 1956 I, W. 1957 II, wspólnie z Lesławem Swatlerem) oraz artykuły o stosunkach pomiędzy budżetem państwowym a przedsiębiorstwami kolejowymi w Prusach w XIX w. („Przegl. Zachodni” 1957 nr 4) i we Francji („Zesz. Nauk. Politechn. Szczecińskiej” 1957 nr 25).
Jednocześnie S. publikował prace z zakresu historii medycyny, głównie w „Archiwum Historii Medycyny” i „Kwartalniku Historii Nauki i Techniki”, często wspólnie z żoną Jadwigą. Tematyka jego prac obejmowała historię dermatologii polskiej i światowej w latach Odrodzenia, kształcenie medyczne w XVII i XVIII w. w Szczecinie, powstanie i rozwój szkolnictwa na Pomorzu, dzieje bibliotek szczecińskich, rumuńską służbę zdrowia w XIX w., choroby zawodowe w Polsce w XVIII i XIX w. Ogłosił też monografię pt. Janusz Abraham Gehema (1648–1715) (P. 1959) i wydał „Descriptio Paedagogii Stettinensis 1573” (Szczecin 1966).
Od r. 1955 S. zajmował się działalnością Marksa i Engelsa; oprócz licznych artykułów ogłosił „Korespondencję Karola Marksa do wrocławskiej «Neue Oder-Zeitung»„ (P. 1958), w r. 1958 i 1960 dwa nieznane teksty Marksa w kwartalniku „Z pola walki” i notatki Marksa o Rumunach: „Karl Marx – Inseminari despre Romani (manuscrise inedite)” (Bucureşti 1964, wspólnie z A. Oţetea).
Od jesieni 1965 S. objął jako «Gast-professor» wykłady w Instytucie Historii Medycyny i Nauk Przyrodniczych im. K. Sudhoffa przy Uniw. Karola Marksa w Lipsku. Przez dwa lata dojeżdżał tu ze Szczecina. Zorganizował nauczanie historii medycyny (w ramach przedmiotu: «medycyna i społeczeństwo» dla studentów I roku i w fakultatywnej formie dla studentów wyższych lat. W r. 1967 został kierownikiem działu historii medycyny Instytutu, rozbudował go i uprofilował w kierunku historii medycyny pracy (nawiązał przy tym współpracę z Centralnym Instytutem Medycyny Pracy w Berlinie), historii medycyny społecznej oraz związków medycyny w krajach wschodnioeuropejskich z medycyną niemiecką. W r. 1969 został dyrektorem Instytutu w Lipsku; na tym stanowisku przyczynił się do rozwoju w nim historii nauk przyrodniczych. W r. 1976 S. został tu profesorem zwycz. Do r. 1977 prowadził również gościnne wykłady poza NRD. T. r. przeszedł na emeryturę. W r. akad. 1981/82 objął wykłady na Uniwersytecie Fryderyka Schillera w Jenie. W okresie lipskim prace S-a, niektóre wspólnie z żoną Hannelore, dotyczyły głównie historii medycyny pracy i chorób zawodowych we wschodniej Europie (Węgry, Niemcy, Polska, Rosja), historii medycyny rumuńskiej; pisał też m.in. o chorobie Lenina i o jego lipskich lekarzach oraz o lekarzach polskich w XVIII w. Ogółem ogłosił ponad 100 publikacji w językach polskim, niemieckim, rumuńskim i rosyjskim. Ponadto opracował redakcyjnie reprint pracy G. Aselli pt. „De lactibus sive lacteis venis” z r. 1627 (Lipsk 1968). Nawiązał współpracę naukową zwłaszcza z kolegami z Rumunii i z Polski, uczestniczył w zjazdach historyków medycyny z tych krajów, żywo interesował się historią medycyny polskiej. Był członkiem honorowym Rumuńskiego Tow. Historii Medycyny, a w r. 1978 został powołany do Societas Jablonoviana w Lipsku. Był także członkiem zarządu (przez pewien czas zastępcą przewodniczącego) Tow. Historii Medycyny NRD. Zmarł 2 VII 1982 w Lipsku i tam został pochowany na cmentarzu Südfriedhoff w kwaterze profesorskiej.
S. był żonaty trzykrotnie: od r. 1946 z Heleną Popescul (1910–1950), prawniczką, od r. 1951 z Jadwigą Pawłowską, lekarzem, dermatologiem (małżeństwo to w r. 1966 rozpadło się), i od r. 1971 z Hannelore Dobersch (1940–1987), lekarzem laryngologiem, późniejszym docentem historii medycyny w Instytucie Karola Sudhoffa w Lipsku. Z pierwszego małżeństwa miał dwu synów: Andrzeja (ur. 1947), inżyniera chemika, i Piotra (ur. 1950), informatyka, z drugiego – córkę Ewę (1953–1965); w trzecim małżeństwie miał synów: Paula (ur. 1973) i Richarda (ur. 1975).
Fot. w Mater. Red. PSB; – Skrobacki A., Prof. dr Stanisław Schwann (1912–1982) in memoriam, „Arch. Hist. Med.” T. 47: 1984 nr 4 s. 577–86 (fot., bibliogr.); Spielmann J., Requiem pentru Stassek (in memoria profesorului Stanislaw Schwann), w: Apǎrarea sǎnǎtǎtii ieri şi azi. Studii, note şi documente, Bucureşti 1984 s. 511–21; Thom A., Nachruf Stanislaw Schwann 4.7.1912 – 2.7.1982, „NTM – Schriftenreihe für Geschichte der Naturwissenschaften, Technik und Medizin” Bd. 20: 1983 nr 1 s. 85–8 (częściowa bibliogr.); tenże, Stanislaw Schwann (1912–1982), w: Namhafte Hochschullehrer der Karl-Marx-Universität, Leipzig 1986 VIII s. 657–60 (fot.); – Wągrowska M., Śladami Polaków, „Życie Warszawy” 1975 nr 12; – Arch. Uniw. Warsz.: RP–KEM–8449; – Informacje Lesława Swatlera ze Szczecina i syna, Andrzeja Schwanna z W. oraz dokumenty w jego posiadaniu.
Teresa Ostrowska